prowadzenie: Aneta Kuberska Radca prawny Kontrola administracji rządowej Teoretyczne i prawne aspekty kontroli administracji prowadzenie: Aneta Kuberska Radca prawny

Cel wykładu specjalizacyjnego: zaprezentowanie pojęcia i klasyfikacji kontroli administracji rządowej (zewnętrznej i wewnętrznej), wykazanie jej systemowego charakteru oraz znaczenia kontroli administracji rządowej dla ochrony sfery wolności, praw i zakresów obowiązków człowieka/obywatela, a także innych podmiotów administrowanych. Wykład prezentuje także ustrój, zadania i kompetencje wybranych służb, inspekcji i straży. Praktyczny walor wykładu polega na umiejętności wskazania organów właściwych do kontroli administracji rządowej w zależności od prowadzonej przez nią formy działalności.

Pojęcie kontroli i nadzoru w administracji rządowej. Tematyka poszczególnych zajęć z przedmiotu „Kontrola administracji rządowej”: Pojęcie kontroli i nadzoru w administracji rządowej. 1. Pojęcie kontroli, w tym kontroli administracji publicznej, na tle wybranych definicji kontroli sformułowanych przez naukę prawa administracyjnego. 2. Pojęcie administracji publicznej(podmiotowe, przedmiotowe). 3. Definicje kontroli w obowiązującym stanie prawnym. 4. Kontrola i nadzór. Sytuacja prawna kontrolowanego, a sytuacja prawna nadzorowanego. Kontrola jako funkcja samodzielna, a kontrola jako element składowy nadzoru. Kontrola i nadzór w administracji rządowej. Organy nadzoru i kontroli w administracji rządowej.   Zasady i sposoby sprawowania nadzoru w administracji rządowej. 1. Kryteria nadzoru i kontroli (legalność, celowość, rzetelność, gospodarność, zgodność działania z linią polityki rządu). 2. Teoretyczne formuły praworządności (zgodności z powszechnie obowiązującym prawem).  Szczegółowe omówienie zasad i trybu przeprowadzania kontroli przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów i Wojewodów.  

Szczegółowe zasady i tryb kontroli przeprowadzanej przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa. VI. Kontrole wykonywane przez zespoloną administrację rządową tj. zakres i tryb tych kontroli. Zespolenie (kompetencyjne, osobowe, organizacyjne, finansowe) służb, inspekcji i straży z wojewodą. Analiza pojęć: inspekcja, lustracja, rewizja, wizytacja. VII. Kontrole wykonywane przez niezespoloną administrację rządową tj. zakres i tryb tych kontroli. VIII. Kontrola zarządcza w administracji rządowej ; stosowanie standardów tej kontroli wprowadzonych Komunikatem Nr 23 Ministra Finansów. IX. Rola kontroli jednostek zewnętrznych przeprowadzających kontrolę w jednostkach administracji rządowej (np.: NIK, PIP, UKS) na realizację zadań kontrolnych tych jednostek. 1. Zadania i zakres działania wybranych służb (przedmiot kontroli NIK, postępowanie kontrolne NIK, status prawny kontrolowanego, środki prawne przysługujące kontrolowanemu w stosunku do protokołu i wystąpienia pokontrolnego wraz z procedurą ich rozpatrywania przez NIK).

Kontrola i nadzór administracji publicznej/rządowej

Administracja publiczna to działalność trwała, celowa i planowa, “administracja“ oznacza służenie, czynność podporządkowania rozkazom ministrare, czyli posługiwać, wykonywać, kierować. jest sprawowana przez państwo (organy państwowe, związki publicznoprawne i inne podmioty administracji). administrację cechuje możliwość użycia bezpośredniego przymusu.

Wyróżniamy administrację publiczną w ujęciu: podmiotowym, przedmiotowym i formalnym. podmiotowym - ogół podmiotów wykonujących określone funkcje z zakresu administracji pub przedmiotowym - jest to taka działalność państwa której przedmiotem są sprawy administracyjne, albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej. formalnym – cała działalność państwa wykonywana przez podmioty administracji. Administracja jest działalnością państwa, która nie wykazuje cech ustawodawstwa ani sądownictwa. .  

Typowe cechy administracji publicznej: 1.Administracja jest zjawiskiem społecznym. 2. Administrację cechuje aktywność, inicjatywa, działalność ukierunkowana na przyszłość. 3. Administracja podejmuje konkretne środki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistnienia określonych przedsięwzięć. Ta cecha odróżnia administrację od ustawodawstwa

Kontrola administracji publicznej Prawidłowe funkcjonowanie administracji wymaga istnienia odpowiedniego systemu kontroli jej działań. Wyjaśnienie zagadnienia kontroli prawidłowości działania administracji publicznej wymaga wyjaśnienia na początek pojęć kontroli administracji.

Związek administracji i kontroli. Kontrola jako element zorganizowanego działania. Brak kontroli powoduje niską jakość działania i niemożliwość utrzymania odpowiednich standardów. Konieczność dostosowania kontroli do potrzeb administracji.

Dlaczego administracja nie może funkcjonować bez kontroli ? Administracja jest odpowiedzialna za stan spraw publicznych. Administracja posiada władzę. Administracja powinna być skuteczna i efektywna. Praworządność i legalność działania administracji.

Pojęcie „kontroli administracji” Wieloaspektowość kontroli administracji. Kontrola sprawowana nad administracją. Kontrola wykonywana przez samą administrację: - kontrola zewnętrzna wobec innych podmiotów, - kontrola wewnętrzna.

Pojęcie i istota kontroli Kontrola jako funkcja lub system organizacyjny. W znaczeniu organizacyjnym kontrola to całokształt podmiotów kontrolnych (wykonujących funkcję kontroli). Źródła pojęcia „kontrola”: - francuskie (contre role – przeciwzapisek) - angielskie (administrowanie). Kontrolowanie: - sprawdzanie, ocenianie czegoś, formułowanie wniosków, dokonywanie wglądu w działalność, - poddawanie władztwu, oddziaływanie, wpływanie.

Pojęcie i istota kontroli Kontrolowanie – porównywanie tego, co jest z tym, co być powinno. KONTROLA – ogół czynności polegających na sprawdzeniu stanu faktycznego (W. Brzeziński)

Przez kontrolę .. należy rozumieć sprawdzanie działalności innych jednostek, bez możliwości wpływania na ich działalność poprzez wydawanie nakazów lub poleceń, czyli innymi słowy badanie istniejącego stanu rzeczy, zestawianiu faktów z tym co być powinno i wyciągnięciu stąd wniosków. W przypadku istnienia różnicy między stanem rzeczywistym a stanem pożądanym, należy ustalić przyczyny tej różnicy i sformułować zalecenia w celu usunięcia niepożądanych zjawisk. Jako rodzaje kontroli wyróżnia się: lustrację, wizytację, rewizję, inspekcję.

def. KONTROLI ogół czynności wykonywanych na polecenie właściwego/uprawnionego organu, których celem jest zbadanie stanu istniejącego i porównanie go ze stanem oczekiwanym; czynności te polegają na zbadaniu i ocenie zgodności działania kontrolowanego podmiotu z obowiązującymi przepisami prawa

KONTROLA ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ Kontrola i nadzór w administracji rządowej. Organy nadzoru i kontroli w administracji rządowej.   Zasady i sposoby sprawowania nadzoru w administracji rządowej. 1. Kryteria nadzoru i kontroli (legalność, celowość, rzetelność, gospodarność, zgodność działania z linią polityki rządu). 2. Teoretyczne formuły praworządności (zgodności z powszechnie obowiązującym prawem). 

przypomnienie pojęcia „kontrola”: przez kontrolę należy rozumieć sprawdzanie działalności innych jednostek, bez możliwości wpływania na ich działalność poprzez wydawanie nakazów lub poleceń, czyli innymi słowy badanie istniejącego stanu rzeczy, zestawianiu faktów z tym co być powinno i wyciągnięciu stąd wniosków. W przypadku istnienia różnicy między stanem rzeczywistym, a stanem pożądanym należy ustalić przyczyny tej różnicy i sformułować zalecenia w celu usunięcia niepożądanych zjawisk.

Kontrola polega na: -ustaleniu istniejącego stanu rzeczy, -ustaleniu jak być powinno, -zestawieniu tego, co istnieje z tym, co być powinno, co przewidują odpowiednie wzorce czy normy postępowania i - sformułowanie na tej podstawie różnic między tym, co istnieje a tym jak być powinno, w przypadku istnienia różnicy między stanem rzeczywistym a stanem pożądanym, na ustaleniu przyczyn tej różnicy i sformułowaniu zleceń w celu usunięcia niepożądanych zjawisk.

Kontrola określana bywa przy pomocy innych terminów, takich jak: (jako rodzaje kontroli wyróżnimy): inspekcja, lustracja, rewizja, wizytacja. 1. Inspekcja jest kontrolą wykonywaną poprzez bezpośrednią obserwację zachowania się badanej jednostki i porównania tego zachowania z odpowiednimi wzorcami zachowania poprawnego. 2. Lustracja jest kontrolą skierowaną nie na zachowanie się podmiotu, lecz zwykle na określony przedmiot - tzn. na jego rzeczywisty stan, jego cechy w porównaniu z odpowiednimi wzorcami, określającymi stan pożądany.

(rewizję łączy się z reguły z kontrolą w dziedzinie finansów) 3 (rewizję łączy się z reguły z kontrolą w dziedzinie finansów) 3. Rewizja to bezpośrednia konfrontacja stanu faktycznego środków finansowych i innych składników majątkowych jednostki kontrolowanej z odpowiednią dokumentacją i zawiera ocenę prawidłowości dysponowania tymi składnikami. 4. Wizytacja polega na kontroli mającej na celu bezpośredni wgląd w działalność jednostki kontrolowanej w jej całokształcie. Swoista forma kontroli; rozpatrywanie sprawozdań jednostki kontrolowanej.

ZADANIA KONTROLI Ze względu na różnorodność działalności administracji konieczne jest istnienie pewnego sytemu instytucji kontrolnych i zróżnicowanie form kontroli. Poszczególne instytucje muszą być wzajemnie do siebie dostosowane i powiązane.

Zadaniem kontroli jest zapobieganie błędom w działaniu administracji. Rolę kontroli w administracji można określić jako wtórną. Pierwotną jest bowiem bezpośrednia działalność administracji publicznej. Wtórna rola kontroli musi być dostosowana do pierwotnej działalności administracji publicznej.

Rola kontroli Kontrola służy kierownictwu do: - sprawdzania i oceniania, czy odpowiednie jednostki wykonują swoje zadania, - wykrywania nieprawidłowości, - zapobiegania niekorzystnym zjawiskom. Kontrola jest elementem zarządzania (sprawdzanie i ocena działalności organizacji na różnych płaszczyznach: organizacyjnych, finansowych, technicznych)

System kontroli musi wykrywać błędy, określać jakie sytuacje rodzą błędy i zapewniać zapobieganie powstawaniu błędów. Kontrola administracji jest niezbędna. Przy kształtowaniu systemu kontroli trzeba ustalić: jakimi środkami będą się posługiwać instytucje kontrolne, w jaki sposób ma być przeprowadzana kontrola i jak często, i w jakim zakresie jednostki organizacyjne mają być kontrolowane.

Istota kontroli Obserwowanie i rozpoznawanie danej działalności w określonym miejscu i czasie. Dokonywanie oceny tej działalności. Ustalanie przyczyn ewentualnych nieprawidłowości. Formułowanie wniosków, mających na celu przeciwdziałanie nieprawidłowościom.

Zakres kontroli jest uwarunkowany jej celem. Kontrola nigdy nie może objąć całego procesu administrowania. Zawsze dotyczy jego fragmentu, fragmentu wskazanego przez obywatela bądź też fragmentu wybranego przez aparat kontrolny. Znaczna część czynności administracyjnych pozostaje jednak poza sferą bezpośredniego zainteresowania organu kontrolującego, nie pozostaje jednak poza wpływem oddziaływania kontrolnego.

Kontrola a nadzór

Nadzór jest pojęciem szerszym niż kontrola. Nadzór obejmuje zawsze kontrolę, natomiast wykonywanie kontroli nie musi się łączyć z prawem stosowania środków nadzorczych. O nadzorze mówi się wówczas, gdy w grę wchodzi prawo wydawania poleceń, wiążących dyrektyw co do zmiany kierunków działania. Nadzór nie ogranicza się do obserwacji i ustaleń stanu faktycznego (jak kontrola), ale łączy się z możliwością stosowania środków nadzoru.

Kontrola a……. nadzór, koordynacja i kierownictwo Są one nierzadko mylone z kontrolą, choć w rzeczywistości różnica pomiędzy nimi jest istotna. Szczególne znaczenie właściwe rozumienie tych pojęć ma w przypadku interpretacji przepisów ustrojowych, określających hierarchię organów administracji publicznej. Nadzór Nadzór to kontrolowanie wraz z możliwością wiążącego wpływania na jednostki nadzorowane, jednakże bez możliwości wyręczenia tych jednostek w ich działalności. Def. Nadzór jest stałym i bieżącym kontrolowaniem podległej lub podporządkowanej jednostki z równoczesnym wydawaniem stosownych decyzji, mających na celu usprawnienie, udoskonalenie działalności nadzorowanej jednostki.

Nadzór … koordynacja i kierownictwo Koordynacja Koordynacja polega z kolei na oddziaływaniu na instytucje koordynowane przy użyciu różnego rodzaju środków w celu zharmonizowania działalności tych jednostek. Kierownictwo Kierownictwo oznacza używanie wszelkich środków w celu oddziaływania na postępowanie organów kierowanych, za wyjątkiem środków, których użycie jest prawnie zakazane.

Kontrola a nadzór Nadzór to przewidziana prawem możliwość sprawdzania i oceniania innych podmiotów, a także prawo do ingerencji w ich działalność. Nadzór nie ma charakteru stałego oddziaływania. Celem nadzoru jest zapewnienie prawidłowego działania i osiągania właściwych rezultatów przez wspomaganie, instruktaż, uzgadnianie stanowisk, udzielanie pomocy, doradzanie.

Uprawnienia nadzorcze oznaczają tyle, co prawo do kontroli, wraz z możliwością wiążącego wpływania na organy czy instytucje nadzorowane. W niektórych przypadkach termin ten bywa używany do oznaczenia kierownictwa lub kontroli, co wiąże się z faktem, że nadzorowanie jest jednym z elementów funkcji kierowania.

Organ nadzorujący ma więc prawo do kontroli, sprawdzania na bieżąco funkcjonowania podległych mu jednostek oraz wydawania stosownych decyzji, rozporządzeń i zaleceń, mających na celu zlikwidowanie nieprawidłowości, usprawnienie działania, bardziej efektywne funkcjonowanie. Nadzór dotyczy odpowiedniego sterowania przez organy wyższego szczebla, organami niższego szczebla.

Aby organ nadzorujący mógł władczo oddziaływać na jednostki nadzorowane, przepisy muszą mu przyznawać takie uprawnienia. Noszą one miano środków nadzoru.

Uprawnienia organu nadzorującego dzieli się zwykle na: − środki oddziaływania merytorycznego to np. uprawnienia do zawieszania lub uchylania rozstrzygnięć (uchwał i zarządzeń) jednostek nadzorowanych, − środki nadzoru personalnego to np. prawo zawieszania w czynnościach członków kierownictwa nadzorowanej jednostki.

Organ nadzorujący może stosować wyłącznie takie środki, jakie przyznaje mu ustawa. Przy braku środków nadzoru sformułowanych expressis verbis w przepisach prawa może tylko próbować wpływać na podmiot nadzorowany za pomocą środków niewładczych, starając się zwrócić uwagę na ewentualne nieprawidłowości w działaniu jednostki nadzorowanej.

KONTROLA (porównanie stanu faktycznego ze stanem wymaganym, wyznaczonym przez normy prawne, techniczne, ekonomiczne, itd.)

Przedmiotem kontroli może być: struktura organizacyjna administracji, jak i jej działalność.

Podstawowe funkcje kontroli, to: - sprawdzanie, - ocenianie, - wnioskowanie.

Etapy postępowania kontrolnego: stwierdzenie stanu faktycznego badanych czynności, zjawisk, itp., porównanie stanu faktycznego ze stanem określonym w normach prawnych, technicznych i innych i ustalenie nieprawidłowości od stanu wymaganego, ustalenie przyczyn stwierdzonych nieprawidłowości (obiektywnych - niezależnych od działania jednostki kontrolowanej; subiektywnych- zależnych od jej działania), ustalenie osoby odpowiedzialnej za stwierdzone nieprawidłowości, tj. straty, szkody i inne negatywne skutki, sformułowanie wniosków, zmierzających do likwidacji nieprawidłowości, usprawnienia działalności, osiągnięcia lepszych efektów.

Etapy procesu kontroli/w praktyce polega to na: Faza wstępna – przygotowanie kontroli (upoważnienie, termin, zakres, sposób i miejsce prowadzenia czynności kontrolnych). Ustalenie stanu faktycznego (postępowanie dowodowe i wyjaśniające). Procedury kontrolne. Formułowanie wyników (ustalanie rozbieżności i źródeł nieprawidłowości). Oddziaływanie pokontrolne (wnioski, zalecenia, wystąpienia, noty).

Skutki działań kontrolnych Czynności kontrolne obejmują ustalenia stanu faktycznego, formułowanie wniosków. Ani wystąpienia pokontrolne (NIK), ani wyniki kontroli (UKS) nie mogą być kwalifikowane w kategorii decyzji. Działania kontrolne mogą stanowić podstawę ustaleń, które będą prowadziły do wydania decyzji administracyjnych

Kontrola (rodzaje, podziały) W zależności od przyjętego kryterium wyróżnia się w doktrynie i orzecznictwie różnego rodzaju kontrole.

Można dokonać różnych podziałów kontroli w zależności od przyjętych kryteriów klasyfikacyjnych. Kryteria te mogą się opierać na: elementach ustrojowych (usytuowanie organów kontroli w aparacie państwowym) bądź na elementach treści kontroli (tj. punktu widzenia, z którego przeprowadzana jest obserwacja organu działającego).

1. Podział ze względu na zakres kontroli: wyróżniamy kontrolę zupełną(nieograniczoną) i ograniczoną zupełna (nieograniczona)- obejmuje całość działania kontrolowanej jednostki, jak również ze wszystkich możliwych stron (kompetencje kontrolowanej jednostki, gospodarność, celowość, rzetelność itp.). Objęcie kontrolą całości działania oznacza objęcie tą kontrolą zarówno całego zakresu kompetencji kontrolowanego organu, jak również objęcie kontrolą działania kontrolowanego organu ze wszystkich możliwych stron: od strony przestrzegania przepisów prawa, gospodarności, celowości, rzetelności itd.; b) ograniczona/fragmentaryczna/. Obejmuje jedynie fragment kontrolowanej działalności.

2. Inne rozróżnienie kontroli uzyskuje się stosując kryterium etapu działania, w który wkraczać może organ kontrolny. Z uwagi na okres objęty kontrolą, możemy wyodrębnić następujące trzy rodzaje kontroli: wstępna wyprzedzająca (tzw. ex ante- przed danym działaniem), są to badania obejmujące czynności wstępne przed podjęciem decyzji, zarządzenia, przed zrealizowaniem wydatków, np. badanie umowy w sprawie transakcji, inwestycji. Polega na możliwości badania samych zamierzeń podjęcia określonego działania przez organ kontrolowany. Organ kontrolowany ma obowiązek przedstawienia organowi kontrolującemu do wglądu dokumentacji działania jeszcze przed jego rozpoczęciem, obowiązek zawiadamiania organu kontrolnego o zamiarze podjęcia działania. Taka kontrola komplikuje tok administrowania, opóźnia działanie administracji do czasu przeprowadzenia kontroli zamierzeń przez organ kontrolujący, zmniejsza odpowiedzialność organu administracyjnego za efekty jego działania, gdyż odpowiedzialność za podjęte działania rozdziela między organ kontrolujący a organ kontrolowany;

b) bieżąca/faktyczna/ to kontrola czynności aktualnie prowadzonych, pracy bieżącej, kontrola robót inwestycyjnych, w trakcie pracy. Ma szersze zastosowanie i to zarówno, gdy chodzi o kontrolę wykonywaną przez nadrzędne organy administracyjne tego samego resortu, jak specjalne organy kontroli. Kontrola ta jest wykonywana w czasie trwania działania; jest kontrolą towarzyszącą procesowi działania. Kontrolę bieżącą wykonują dość liczne organy, nie spełniające funkcji nadzoru wobec podmiotu kontrolowanego; Jej cechą charakterystyczną jest, że dokonuje się jej w czasie kontrolowanego działania, a więc towarzyszy procesowi działania. Taką kontrolę sprawują głównie organy spoza administracji, np. prokurator (por. art. 182 KPA) art. 182 KPA. Prokuratorowi służy prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem.

c) następcza (następna) tzw. kontrola ex post, to kontrola wykonywanych przedsięwzięć, zarządzeń, wydatków, sprawozdań finansowych. Jest najbardziej typową, najczęściej spotykaną i najbardziej efektywną formą kontroli. Kontrola ta koncentruje się na etapach działania, które zostały już zakończone. Wnioski z tej kontroli dotyczą zakończonych działań. Na podstawie wyników kontroli organ kontrolny może zająć stanowisko co do organu kontrolowanego na przyszłość, z tym jednak zastrzeżeniem, że sytuacja faktyczna w przyszłości kształtuje się na ogół inaczej niż w przypadku będącym przedmiotem poprzedniej kontroli. Oznacza ona badanie już zakończonych etapów działania. Jest to najbardziej klasyczna forma kontroli administracji. W ten sposób organ kontrolujący może zająć stanowisko wobec sposobu działania administracji, dysponując przy tym odpowiednimi informacjami. Wadą tego rodzaju kontroli jest to, że kolejne sytuacje nie będą już identyczne z tymi, które zostały skontrolowane.

3. Ze względu na usytuowanie podmiotów/organu kontrolującego/, które wykonują kontrolę w administracji wyróżniamy kontrolę: zewnętrzną i wewnętrzną I. zewnętrzna, jest to kontrola wykonywana przez organ strukturalnie nie włączony do systemu administracji publicznej, a więc wykonują ją osoby fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne usytuowane na zewnątrz administracji, a więc nie związane stosunkiem zależności z jakimkolwiek organem administracji. W ten sposób zagwarantowana jest niezawisła i bezstronna kontrola całości działalności administracji. W zależności od tego, czy mamy do czynienia z organem państwowym czy też z kontrolerem nie będącym organem administracji państwowej, kontrolę zewnętrzną możemy podzielić na kontrolę państwową i kontrolę niepaństwową.

1. kontrola państwowa I. Kontrola zewnętrzna 2. kontrola niepaństwowa Dzieli się ona na : Kontrolę państwową, Jest to kontrola sprawowana przez organy państwowe i instytucje państwowe, usytuowane poza administracją rządową: Sejm RP, Prezydent RP, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich, Państwowa Inspekcja Pracy, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, sądy powszechne i administracyjne. 2. Kontrolę niepaństwową, którą sprawują organy nie należące do administracji rządowej.

(1) kontrola sądowa sądy powszechne cywilne Możemy wyróżnić tutaj kontrolę pośrednią i bezpośrednią. - kontrola pośrednia, ma ona jedynie incydentalny charakter, tzn. jest sprawowana przy okazji rozpatrywania sprawy cywilnej lub karnej, - kontrola bezpośrednia, wykonywana jest w ściśle określonych wypadkach: - art. 19 OrdWybSejmSenat, - art. 33 PrASCyw, - art. 40 ust. 2 UPEA sądy ubezpieczeń społecznych Jest to typ kontroli bezpośredniej - odwołania od decyzji w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego. sąd antymonopolowy Sąd ten kontroluje decyzje organów administracji wydane w sprawach z zakresu prawa energetycznego oraz z zakresu ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów. sądy administracyjne Mamy tu na myśli wojewódzkie sądy administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny.

(e) Trybunał Konstytucyjny Trybunał Konstytucyjny kontroluje zgodność ustaw umów międzynarodowych z Konstytucją oraz ustaw z umowami międzynarodowymi, o ile te ostatnie mają pierwszeństwo przed ustawami (a więc czy były ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie). Jeżeli chodzi o uprawnienia kontrolne wobec organów administracji, to wspomnieć tu należy o prawie do badania zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami (art. 2 ust. 1 pkt 3 UTrybKonstytucyjnym) Przepis art. 2 UTrybKonst 1. Trybunał orzeka w sprawach: 1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, 2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, 3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, 4) skargi konstytucyjnej, 5) sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, 6) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.

2. Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją. 3. Trybunał na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Trybunał powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej. Mamy więc tutaj bezpośrednie upoważnienie do kontrolowania działań organów administracji państwowej. Ograniczone zostało ono do centralnych organów administracji, a więc tych, które znajdują się na najwyższym szczeblu w hierarchii organów administracji i jednocześnie których właściwość rozciąga się na terytorium całego kraju.

(2) kontrola parlamentarna Kontrolę administracji państwowej sprawuje też parlament, ale tylko jego niższa izba - Sejm. Senatowi nie przyznano uprawnień kontrolnych. Sejm sprawuje np. kontrolę nad działalnością Rady Ministrów, art. 95 ust. 2 Konstytucji 1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. 2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw. Sejm może wyrazić wotum zaufania nowo powołanej Radzie Ministrów (Art. 154 Konstytucji) Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.

Sejm może wyrazić wotum nieufności całej Radzie Ministrów (Art Sejm może wyrazić wotum nieufności całej Radzie Ministrów (Art. 158 Konstytucji) 1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. 2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów. albo tylko pojedynczemu ministrowi (Art. 159 Konstytucja). 1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje się odpowiednio. 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów. oprócz Sejmu jako takiego kontrolę sprawują także komisje sejmowe (np. komisje śledcze w roz. Art. 111 Konstytucja) 1. Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy. 2. Tryb działania komisji śledczej określa ustawa. oraz poszczególni posłowie, którzy zdobywają informacje o działalności organów administracji w swoich okręgach wyborczych Poszczególne komisje sejmowe mają prawo rozpatrywania sprawozdań i informacji ministrów oraz kierowników naczelnych organów administracji państwowej, a także kierowników innych urzędów i instytucji państwowych, analizować działalność poszczególnych działów administracji i gospodarki państwowej, rozpatrywać sprawy związane z wprowadzeniem w życie i wykonywaniem ustaw i uchwał Sejmu (zob. art. 77 ust. 1 RegulSejm).

(3) kontrola wykonywana przez inne organy państwowe (a) Prezydent RP Uprawnienia kontrolne Prezydenta wiążą się z jego funkcjami określonymi w Konstytucji RP i w ustawach szczególnych oraz jego pozycją w systemie organów państwowych. Wymienić tu należy przede wszystkim: - prawo zwołania Rady Gabinetowej (Art. 141 Konstytucja) art. 141 Konstytucja 1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej. 2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów. - prawo składania wniosku wstępnego o pociągnięciu do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członków Rady Ministrów, kierowników urzędów centralnych i innych osób (art. 6 ust. 2 pkt 1 UTrybStanu ).

(a) Prezydent RP (art. 6 ust. 2 pkt 1 UTrybStanu ). 1. Wstępny wniosek o postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może być złożony Marszałkowi Sejmu przez co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego. 2. Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu osób, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 2-7, może być złożony Marszałkowi Sejmu przez: 1) Prezydenta, 2) posłów, w liczbie co najmniej 115. 3. Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej osób, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 3-7, może być złożony Marszałkowi Sejmu również przez komisję śledczą powołaną na podstawie art. 111 Konstytucji. 4. Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej posła może być złożony do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej przez Marszałka Sejmu. 5. Wstępny wniosek o postawienie w stan oskarżenia lub o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu musi spełniać warunki wymagane przez przepisy Kodeksu postępowania karnego w stosunku do aktu oskarżenia i zawierać podpisy wszystkich wnioskodawców, a także wskazywać osobę upoważnioną do występowania w imieniu wnioskodawców w dalszym postępowaniu przed organami Sejmu. 6. Jeżeli wstępny wniosek, o którym mowa w ust. 1-4, nie odpowiada warunkom określonym w ustawie, Marszałek Sejmu, w uzgodnieniu z Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, wzywa reprezentanta wnioskodawców, o którym mowa w ust. 5, do uzupełnienia wniosku w terminie 14 dni, wskazując niezbędny zakres uzupełnienia. 6a. Opinię, o której mowa w ust. 6, Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej przyjmuje na posiedzeniu zamkniętym. 7. W przypadku nieuzupełnienia wstępnego wniosku w terminie i w zakresie, o którym mowa w ust. 6, Marszałek Sejmu postanawia o pozostawieniu wniosku bez biegu. Prezydent ma więc w pośredni sposób przyznane prawo do obserwowania działalności organów administracji, zwłaszcza Rady Ministrów i podejmowania przewidzianych prawem kroków w przypadku stwierdzenia jakiś uchybień.

(b) Prokurator Uprawnienia prokuratora wobec organów administracyjnych zostały bliżej określone w art. 182 KPA. art. 182 KPA Prokuratorowi służy prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. art. 189 KPA Prokurator, który wniósł skargę na decyzję organu administracji publicznej do sądu administracyjnego, nie może z tych samych przyczyn wnieść sprzeciwu. Z przepisów tych wynika uprawnienie do: - żądania wszczęcia postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem, - dopuszczenia do udziału w postępowaniu, aby zapewnić zgodność z prawem zarówno postępowania jak i rozstrzygnięcia.

Prokurator Nadto przepisy ustawy o NSA przyznają prokuratorowi prawa strony w postępowaniu administracyjnym oraz prawo wniesienia skargi w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Ponadto uprawnienia kontrolne dotyczyć mogą również zgodności z prawem uchwał i rozporządzeń stanowiących akty prawa miejscowego, jeżeli zdaniem prokuratora są one niezgodne z prawem. W tym względzie prokurator może zwrócić sie do właściwych jednostek samorządu terytorialnego, wojewody, organu nadzorczego oraz NSA.

(c) Trybunał Stanu Trybunał Stanu kontroluje, czy osoby zajmujące najwyższe stanowiska państwowe w sposób zawiniony naruszyły Konstytucję lub inne ustawy (tzw. odpowiedzialność konstytucyjna). Postępowanie przed TS wszczyna się na wniosek uprawnionych organów. TS nie ma więc uprawnień do działania z urzędu. Samo postępowanie przed TS ma już charakter kontrolny, polegający na badaniu prawidłowości zachowania danej osoby. (d) Najwyższa Izba Kontroli Kontrolę tą opisują przepisy ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli.

(e) Rzecznik Praw Obywatelskich RPO jest swoistym organem kontroli prawa, gdyż jego uprawnienia ograniczają się w zasadzie do ochrony praw obywatelskich. Według art. 1 ust. 3 URPO Rzecznik jest uprawniony do badania, czy "wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji obowiązanych do przestrzegania i realizacji praw i wolności obywateli, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej". Oznacza to uprawnienie do obserwacji działalności organów administracyjnych i - w razie potrzeby - ingerencji poprzez podjęcie postępowania, wskazanie środków działania bądź przekazanie sprawy właściwemu organowi.

Nie wolno zapominać… Informacje na temat działalności organów, organizacji i instytucji Rzecznik pozyskuje poprzez wnioski lub w wyniku własnej inicjatywy. Nie wolno również zapominać o uprawnieniach wynikających z art. 14 URPO, na mocy których Rzecznikowi przysługują także określone uprawnienia w postępowaniu administracyjnym. Są to takie same prawa, jakie przysługują na mocy art. 182 KPA i nast. prokuratorowi art. 182 KPA Prokuratorowi służy prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem.

(f) Państwowa Inspekcja Pracy PIP jest organem o zadaniach "czysto" kontrolnych, albowiem, jak stwierdza się w art. 1 UPIP: Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie. PIP jest powołana do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Kontrolą są objęte wszystkie zakłady pracy. Pracownicy PIP są uprawnieni do przeprowadzenia bez uprzedniej kontroli przestrzegania przez zakłady pracy przepisów prawa pracy o każdej porze dnia i nocy. Pewne uprawnienia przysługują PIP także na podstawie ustaw szczególnych. Oznacza to więc przyznanie szerokich uprawnień kontrolnych (a także nadzorczych), ale ich przedmiot ograniczony został do przepisów z zakresu prawa pracy. Jakie są to dokładnie przepisy mówi art. 8 UPIP (np. przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy dotyczące stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, ochrony pracy kobiet, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych, oraz inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym [art. 8 ust. 1 pkt 1 UPIP]).

(g) Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych Do zadań GIODO należy przede wszystkim kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych (art. 12 pkt 1 UOchrDanych). Jest to uprawnienie dające możliwość wglądu w działalność wszystkich podmiotów zajmujących się przetwarzaniem danych, a więc także organów ze sfery administracji publicznej. Bliższe informacje na temat przebiegu postępowania kontrolnego zawierają przepisy art. 14 - 17 ODOU. Naruszenia przepisów ustawy mogą powodować nakazanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem (art. 18 UOchrDanych). Szczegóły w tym względzie zawiera art. 18 ust. 1 cytowanej ustawy.

2. kontrola niepaństwowa Jest to kontrola sprawowana przez osoby fizyczne i organizacje społeczne (stąd też określenie jako kontrola społeczna), które pozostają na zewnątrz struktur administracji i nie wchodzą też w skład organów administracyjnych. Pod tym pojęciem należy więc rozumieć kontrolę wykonywaną przez instytucje społeczne, dla których wykonywanie działań kontrolnych wobec administracji jest jednym z celów ustawowych lub statutowych (związki zawodowe, społeczna inspekcja pracy, samorząd pracowniczy w przedsiębiorstwach państwowych, środki masowego przekazu). Innymi słowy chodzi tutaj o taki rodzaj kontroli, która przeprowadzana jest wewnątrz administracji państwowej przez osoby i organizacje społeczne, do których obowiązków taka kontrola nie należy. Z taką kontrolą mamy do czynienia także wtedy, gdy obywatel zauważy nieprawidłowość w działalności organów administracji i zgłosi się z odpowiednim wnioskiem do organu przełożonego w celu zlikwidowania tych nieprawidłowości. Prawo kontroli organów administracyjnych wynika np. z uprawnienia do składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym lub innej osoby z jej zgodą (zob. art. 221 KPA)

art. 221 KPA § 1. Zagwarantowane każdemu w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prawo składania petycji, skarg i wniosków do organów państwowych, organów jednostek samorządu terytorialnego, organów samorządowych jednostek organizacyjnych oraz do organizacji i instytucji społecznych realizowane jest na zasadach określonych przepisami niniejszego działu. § 2. Petycje, skargi i wnioski mogą być składane do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. § 3. Petycje, skargi i wnioski można składać w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą. W tym wypadku przepisy prawne ograniczają się do dania ogólnych podstaw oraz określenia trybu i formy zwracania się do organów państwowych z uwagami, zarzutami, opiniami i wnioskami, a także obowiązków tych organów wobec owych wystąpień.

II. Wewnętrzna (wewnątrzadministracyjna), wykonywana przez osoby usytuowane wewnątrz administracji, czyli pracownika, wewnętrzną jednostkę organizacyjną lub inny podmiot należący do systemu jednostek organizacyjnych administracji. Może to być: samokontrola lub kontrola innych pracowników. Do tej kontroli może być również powołana odrębna jednostka organizacyjna tego urzędu. Kontrola wewnętrzna (wewnątrzadministracyjna) - jest to kontrola sprawowana przez podmioty należące do systemu jednostek organizacyjnych administracji państwowej, kontrola sprawowana w warunkach, gdy kontrolujący i kontrolowany wchodzą w skład tej samej jednostki organizacyjnej.

W literaturze znajdujemy również podział kontroli wewnętrznej ze względu na rzeczowy i terenowy zasięg tej kontroli na kontrolę : 1. kontrola międzyresortowa Jest także określana jako kontrola specjalna. W tym wypadku kontrolę wykonują specjalistyczne jednostki instytucjonalnej kontroli zawodowej lub niektóre instytucje powołane do wykonywania w zasadzie innych rzeczowo określonych zadań. (a) kontrola międzyresortowa o pełnym zakresie W tym wypadku organy kontrolujące wbudowane są w system określonego resortu, ale zakres kontroli jest powszechny. Tutaj należy np. kontrola skarbowa, podporządkowana ministrowi właściwemu w sprawach finansów publicznych, a mogący kontrolować jednostki wchodzące w skład różnych resortów. Podobne uprawnienia przysługują Inspekcji Sanitarnej oraz Inspekcji Handlowej. (b) kontrola międzyresortowa o ograniczonym zakresie Ograniczenie zakresu kontroli przejawia się w jej rzeczowym zawężeniu, tzn. wprawdzie możliwa jest kontrola jednostek z różnych resortów, jednakże może ona dotyczyć tylko wybranych zagadnień. Tutaj możemy zaliczyć Inspekcję Handlową, Inspekcję Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, Inspekcję Ochrony Roślin (właściwą w sprawach nadzoru nad ochroną roślin uprawnych), Inspekcję Nasienną.

2. kontrola wewnątrzresortowa Jest to kontrola wykonywana w ramach jednego resortu, a więc tego samego pionu administracyjnego. Ma miejsce wówczas, gdy organ kontrolujący oraz kontrolowany podporządkowane są temu samemu naczelnemu lub centralnemu organowi administracji rządowej. kontrola funkcjonalna kontrola instytucjonalna (niesamoistna)

(a) kontrola funkcjonalna to kontrola związana z funkcją, stanowiskiem kierowniczym w jednostce, do której obowiązków należą czynności kontrolne, np.. główny księgowy jednostki ma szerokie obowiązki kontrolne. Ten rodzaj kontroli jest wykonywany przez upoważnionych pracowników, kierowników wewnętrznych jednostek organizacyjnych, gdy kontrola jest tylko związana z wykonywanymi w ramach resortu zadaniami. (b) kontrola instytucjonalna (niesamoistna) Ten rodzaj kontroli pełnią wyodrębnione i wyspecjalizowane w kontroli jednostki organizacyjne danego resortu, czyli gdy mamy do czynienia z tym rodzajem kontroli, gdy jej sprawowanie jest wyłączną lub główną funkcją jednostki lub pracownika. To kontrola prowadzona przez specjalne, wyodrębnione organy kontroli, np. w urzędach wojewódzkich- wydziały kontroli, w ministerstwach- departamenty.

4. Kontrola może być wykonywana pod względem: legalności, rzetelności, celowości i gospodarności działalności jednostki kontrolowanej. Wyznaczenie organowi kontrolującemu określonych kryteriów działania, według których kontrola będzie przeprowadzona musi być przestrzegane, albowiem nie można domniemywać uprawnienia do wykonywania kontroli pod innym aspektem aniżeli wynika to z przepisów uprawniających do kontroli (zob. np. art. 5 UNIK) (art. 5 UNIK) 1. Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza kontrolę pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3. 2. Kontrola działalności samorządu terytorialnego przeprowadzana jest pod względem legalności, gospodarności i rzetelności. 3. Kontrola działalności jednostek organizacyjnych i przedsiębiorców, o których mowa w art. 2 ust. 3, jest przeprowadzana pod względem legalności i gospodarności.

1. Kontrola pod względem legalności Legalność oznacza zgodność z prawem. Organ kontrolujący sprawdza w tym wypadku, czy zachowanie jednostki kontrolowanej odpowiada Konstytucji, ustawom i ratyfikowanym umowom międzynarodowym. Miarodajny jest przy tym stan prawny i faktyczny obowiązujący w dniu wydania decyzji. jest to zasada o charakterze formalno – prawnym i warunkuje możliwość pełnego przestrzegania innych zasad kontroli. Ścisłe przestrzeganie tej zasady jest obowiązkiem każdego kontrolera, ponieważ przesądza ona o tym, czy wykonywane przez niego czynności kontrolne będą miały charakter prawnego działania, które to działanie decyduje o ważności poszczególnych czynnościach kontrolnych, a tym samym o skuteczności kontroli. Czynności kontrolne przeprowadza się wg przepisów.

2. Kontrola pod względem rzetelności Rzetelność oznacza natomiast uczciwość, sumienność, solidność . RZETELNOŚĆ DOKUMENTOWANIA USTALEŃ !!!!! 3. Kontrola pod względem celowości Celowość oznacza działanie zgodne z założeniami wykonywanej ustawy, przyjętymi przez ustawodawcę. 4. Kontrola pod względem gospodarności Gospodarność to z kolei racjonalność w wykorzystywaniu środków przeznaczonych na działalność organu kontrolowanego

5. Kontrola pod względem innych kryteriów Niekiedy ustawy wymieniają jeszcze inne kryteria kontroli jak np. terminowość, szybkość działania administracji. Terminowość jest np. usankcjonowana w przepisach KPA, które nakładają na organy terminy załatwienia spraw zależne od stopnia ich skomplikowania (art. 35 KPA) art. 35 KPA § 1. Organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. § 2. Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ. § 3. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. § 4. Organy wyższego stopnia mogą określać rodzaje spraw, które załatwiane są w terminach krótszych niż określone w § 3. § 5. Do terminów określonych w przepisach poprzedzających nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu.

6. Podział ze względu na kryterium sposobu zainicjowania kontroli Tutaj możemy wyodrębnić kontrolę przeprowadzaną na wniosek uprawnionego organu oraz wszczynaną z urzędu przez uprawniony organ. a. kontrola prowadzona na wniosek Ten rodzaj kontroli ma na celu przede wszystkim ochronę interesu indywidualnego jednostki, jej praw podmiotowych. Stąd też jest to kontrola wybranych przypadków, a przez to bardzo fragmentaryczna. Żądanie wszczęcia postępowania kontrolnego jest zazwyczaj uprawnieniem przyznawanym podmiotom na mocy przepisów ustaw lub aktów wykonawczych. b. kontrola prowadzona z urzędu Kontrola prowadzona z urzędu ma przede wszystkim na celu ochronę interesu społecznego, publicznego. Wszczyna ją organ uprawniony w wyniku otrzymania danych skłaniających do podjęcia działań o charakterze kontrolnym albo w wyniku nakazu skierowanego przez organ nadzorczy. Wszczęcie postępowania kontrolnego z urzędu przez odpowiedni organ musi mieć swoje oparcie w przepisach.

Rodzaje i kryteria kontroli Zasięg kontroli: nieograniczona i fragmentaryczna. Zakres kontroli: kompleksowa i wycinkowa. Tryb kontroli: planowa i doraźna. Kontrola z urzędu i na wniosek. Kontrola zewnętrzna i wewnętrzna. Kontrola społeczna i zawodowa. Kontrola legalna, rzetelna, celowa, efektywna.

kryteria kontroli Kryteria są to mierniki oceny, na podstawie których kontrolujący ocenia działalność badanej jednostki. Kryteria kontroli to: - legalność, - gospodarność, - rzetelność, - celowość, - przejrzystość (transparentność), - jawność.

Z brakiem obiektywizmu będziemy mieli np. do czynienia Kontrola winna spełniać postulaty: bezstronności, fachowości, efektywności i sprawności. Bezstronność Oznacza to, że ocena kontrolowanej działalności powinna być w pełni obiektywna (np. kontrola sądowa, kontrola NIK, kontrola RPO, kontrola społeczna). Bezstronność kontroli jest zagwarantowana, gdy organ kontrolujący nie jest powiązany z podmiotem kontrolowanym. Z brakiem obiektywizmu będziemy mieli np. do czynienia w przypadku, gdy organ kontrolujący będzie ponosił odpowiedzialność za działalność jednostki kontrolowanej.

2. Fachowość Przez fachowość należy rozumieć zdolność oceny działalności jednostki kontrolowanej z określonego punktu widzenia, tzn. że kontrolujący winien być wybitnym znawcą badanej działalności administracji. Fachowość kontroli oznacza także umiejętność wyboru takiej metody jej prowadzenia, aby przy możliwie najmniejszym nakładzie pracy uzyskać jak najlepsze wyniki.

3. Efektywność Efektywność kontroli polega na tym, że ma ona zapewnić prawidłowość działania administracji i dlatego winna prowadzić do skutecznego skorygowania wadliwej działalności administracyjnej, co z kolei zależne jest od istnienia i funkcjonowania takich prawnych urządzeń, które prowadziłyby do skutecznego korygowania wadliwej działalności administracyjnej. Niekiedy efektywność rozumie sie tak, jak produktywność - oznacza ona wówczas najlepszy stosunek pomiędzy nakładami a wynikami. 4. Sprawność Sprawność kontroli oznacza jej szybkie przeprowadzenie i opracowanie jej wyników bez hamowania działalności jednostki kontrolowanej.

Cechy prawidłowej kontroli obiektywizm, bezstronność, sprawność, kompletność, efektywność, profesjonalizm, fachowość.

Prawny system kontroli nad administracją Celem kontroli administracji jest badanie stanu funkcjonowania administracji, wychwytywanie błędów i uchybień, czyli sprawdzanie prawidłowości wykonywania nałożonych na nią zadań. Kontrola ma na celu utrzymywanie odpowiednich standardów w administracji i przeciwdziałanie patologiom.

Kontrola powinna pomagać w usuwaniu nieprawidłowości. Kontrola spełnia funkcję instruktażową, informacyjną i pomocniczą w doskonaleniu systemu administracji. Kontrola ma zapewnić jawność, przejrzystość funkcjonowania administracji.

Reasumując:

Kontrola zewnętrzna Kontrola społeczna. Kontrola parlamentarna. Kontrola Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego. Kontrola Rzecznika Praw Obywatelskich. Kontrola Najwyższej Izby Kontroli. Kontrola sądowa. Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy i Generalnego Inspektora Danych Osobowych.

Kontrola społeczna (obywatelska) Stworzenie obywatelom możliwości sprawdzania i oceniania administracji publicznej jest nieodzownym składnikiem systemu kontroli administracji. W Polsce Ludowej kontrola społeczna miała umożliwiać szerokim masom udział w rządzeniu państwem. Kontrola bezpośrednia (petycje, skargi i wnioski). Kontrola pośrednia (zrzeszenia, związki, media)

Kontrola parlamentarna Funkcja kontrolna Sejmu dotyczy głównie Rady Ministrów. Działania bezpośrednie (posiedzenia, komisje, posłowie) i pośrednie Sejmu. Ustawowe kształtowanie systemu kontroli w państwie i obsadzanie stanowisk. Nadzór Sejmu nad NIK, PIP.

Kontrola Rzecznika Praw Obywatelskich Podstawowa funkcja Rzecznika – stanie na straży wolności i praw człowieka określonych w Konstytucji. Rzecznik może: sam prowadzić postępowanie wyjaśniające, zwrócić się o o zbadanie sprawy do innych organów, żądać wszczęcia postępowania administracyjnego, zaskarżyć decyzję do sądu administracyjnego, wystąpić z wnioskiem o ukaranie.

Kontrola wewnątrzadministracyjna Obejmuje wszystkie dziedziny działalności aparatu administracyjnego. Kontrola administracji nad innymi podmiotami. Kontrola ogólnoadministracyjna (nadzór i kierownictwo): - rządowa, - resortowa, - terenowa, - kontrola w administracji samorzadowej

Kontrola specjalistyczna Kontrola inspekcji i nadzorów (IH, PIS, IOŚ, PIF, IORiN, ITD, IW, nadzór budowlany, geodezyjny, dozór techniczny) Wyspecjalizowane organy kontroli, służby i straże. Kontrola finansowa (podatkowa, budżetowa i skarbowa).

Kontrola wewnętrzna Kontrola kierownicza – sprawowana samodzielnie przez osoby na stanowiskach. Kontrola instytucjonalna – wykonywana przez odpowiednie wyspecjalizowane komórki

STANDARDY PRACY KONTROLERA Kontroler, czyli osoba nadzorująca lub wykonująca kontrolę, powinna posiadać odpowiednie kwalifikacje i kompetencje. Swoje zadania kontroler obowiązany jest wykonywać starannie i rzetelnie. Kontroler powinien przestrzegać przepisów wewnętrznych dotyczących wykonywania kontroli wewnętrznej oraz innych przepisów obowiązujących pracowników w danej jednostce.  Kontroler oraz jego przełożony mają obowiązek rzetelnie planować kontrole mając na uwadze dobro i potrzeby jednostki oraz ciągłe doskonalenie jej funkcjonowania. Kontroler powinien rzetelnie i bezstronnie przeprowadzać kontrole, nie podlegać żadnym wewnętrznym naciskom podczas ustalania faktów kontroli. Musi brać pod uwagę ryzyko, iż informacje uzyskane w związku z kontrolą mogą być mylące lub nieprawdziwe.

Kontroler w czasie przeprowadzania kontroli wewnętrznej ma obowiązek jedynie stwierdzać fakty. Ocenę kontrolowanej dziedziny należy przedstawić po zebraniu całego materiału dowodowego i jedynie w oparciu o fakty w nim zawarte. Swoje czynności kontrolne - Kontroler powinien odpowiednio rzetelnie dokumentować wszelkie czynności związane z kontrolą (tj.: z planowaniem i przeprowadzaniem kontroli, informowaniem o jej wynikach przełożonych, podawanie propozycji rozwiązań problemów jakie zauważył podczas przeprowadzania kontroli. W wypadku kiedy wykonywanie zadań, ze względu na pokrewieństwo lub bliską znajomość mogłyby wpływać na ich obiektywność – kontroler powinien poinformować o tym swego przełożonego i „wyłączyć” się z kontroli.  

Kontroler jest zobowiązany do przestrzegania tajemnicy ustawowo chronionej – informacje zdobyte podczas przeprowadzania kontroli powinny być wykorzystywane jedynie do celów służbowych.   Kontroler ma obowiązek stale podnosić swoje kwalifikacje zawodowe, tak aby jego wiedza pozwalała mu na sprawne i efektywne przeprowadzanie czynności kontrolnych oraz tak, aby brak wiedzy nie naraził szefa jednostki na „brak zaufania” i „ośmieszenie” funkcji instytucji kontroli wewnętrznej.

AKTY OBOWIĄZUJĄCE : ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. z 26 lutego 2009 r.Nr.31poz.206) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia z dnia 26 czerwca 2009 r. w sprawie kontroli prowadzonej przez wojewodę (Dz.U.09.106.884) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2009 r. w sprawie trybu kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy niezespolonej administracji rządowej (Dz.U.09.222.1754). Wytyczne w sprawie kontroli w administracji rządowej Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji