Rola obrazu w dydaktyce

OBRAZ W PROCESIE ZAPAMIĘTYWANIA Część I

ZMYSŁY NASZE SĄ NIE TYLKO DOSTARCZYCIELAMI ROZKOSZY ESTETYCZNYCH, SĄ ONE SKRZĘTNYMI KOLEKCJONERAMI NASZEJ WIEDZY O ŚWIECIE, A WIĘC POTĘŻNĄ OCHRONĄ W WALCE O BYT. PRZODUJE IM ZAŚ ZMYSŁ WZROKU. ... NAUCZANIE POGLĄDOWE JEST TAK STARE JAK LUDZKOŚĆ, ZNACZNIE WIĘC STARSZE OD SAMEJ SZKOŁY, I GDY TAK NIEOCENIONE ODDAWAŁO LUDZKOŚCI USŁUGI, SZKOŁA WCZEŚNIEJ CZY PÓŹNIEJ MUSIAŁA JE ZUŻYTKOWAĆ U SIEBIE. K. WÓYCICKI, OBRAZ I ILUSTRACJA W NAUCZANIU LITERATURY

Obraz w procesie poznawania i zapamiętywania: Obraz jest jednym z najbardziej naturalnych środków, do jakich odwołujemy się, gdy odczuwamy trudności w odebraniu, zrozumieniu lub przyswojeniu informacji werbalnych. Łatwość i naturalność przechodzenia z jednego kodu na drugi oraz ich wzajemne uzupełnianie się dowodzi pozytywnej roli obrazu w uczeniu się materiału słownego. Ilustracja wzbudza uczucia estetyczne, zaciekawia, łatwiej wprowadza w temat, sprawia, że nauka staje się przyjemniejsza.

Obraz w procesie poznawania i zapamiętywania: Zasada wzajemnego wspierania się percepcji – nie sumowanie a intensyfikowanie procesów zapamiętywania. Zasada restytucji (odpoczywania) – przekaz słowny odbierany jest sekwencyjnie – przekaz obrazowy odbierany jest całościowo. Podwójność przekazu czyni go odporniejszym na zniekształcenia, naprzemienność pozwala na odpoczynek. Zasada przystępności – zrozumienie przekazu obrazowego jest percepcyjnie łatwiejsze.

Obraz w procesie poznawania i zapamiętywania: REDUNDANCJA UZUPEŁNIANIE ODMIENNOŚĆ TREŚĆ KOMUNIKATU SŁOWNEGO POKRYWA SIĘ Z OBRAZEM OBRAZ WPROWADZA NIE TYLKO DRUGI KOD, ALE I DODATKOWE INFORMACJE ODWOŁANIE SIĘ DO ZNANYCH SKOJARZEŃ

TWÓRCZE WYKORZYSTANIE UMYSŁU: TONY BUZAN MAPY TWOICH MYŚLI ZASADA MYŚLENIA WIELOKIERUNKOWEGO – PROMIENISTE ROZCHODZENIE SIĘ MYŚLI KU WYRAZISTEMU CENTRUM LUB OD NIEGO W POSTACI ROZGAŁĘZIAJĄCYCH SIĘ NA BOKI LUB SKUPIAJĄCYCH W JEDNYM PUNKCIE ŚCIEŻEK.

TWÓRCZE WYKORZYSTANIE UMYSŁU: Coraz częściej pojmując naturę umysłu, zaczynamy rozumieć, że konieczne jest ustanowienie równowagi między umiejętnościami wizualnymi i werbalnymi. Dostrzegły to wielkie koncerny komputerowe , wprowadzając na rynek urządzenia, które pozwalają jednocześnie manipulować słowami i obrazami. Na poziomie funkcjonowania jednostki ze spostrzeżenia tego wyrosła koncepcja map myśli. T. Buzan, Mapy Twoich myśli

MAPA MYŚLI

MAPA MYŚLI

PODRĘCZNIK JAKO NARZĘDZIE KSZTAŁCENIA UMIEJĘTNOŚCI ROZUMIENIA CZYTANEGO TEKSTU CZĘŚĆ II

PODRĘCZNIK JAKO NARZĘDZIE KSZTAŁTOWANIA UMIEJĘTNOŚCI ROZUMIENIA I ZAPAMIĘTYWANIA „PODRĘCZNIKI SZKOLNE ZAWIERAJĄ WIEDZĘ STANOWIĄCĄ ZŁOŻONY SYSTEM INFORMACJI. „

PODRĘCZNIK JAKO NARZĘDZIE KSZTAŁTOWANIA UMIEJĘTNOŚCI ROZUMIENIA I ZAPAMIĘTYWANIA ZA ELEMENTY SYSTEMU WIEDZY NALEŻY PRZYJĄĆ POJĘCIA I SĄDY. WIĄŻE JE SYSTEM RELACJI, KTÓRE MAJĄ CHARAKTER LOGICZNY.

KODU WERBALNEGO (TEKST) PODRĘCZNIK JAKO NARZĘDZIE KSZTAŁTOWANIA UMIEJĘTNOŚCI ROZUMIENIA I ZAPAMIĘTYWANIA TREŚCI W PODRĘCZNIKU MOGĄ BYĆ PRZEKAZYWANE ZA POŚREDNICTWEM RÓŻNYCH KODÓW: KODU WERBALNEGO (TEKST) KODU OBRAZOWEGO (rysunek, szkic, diagram, piktogram, schemat, fotografia).

TEKSTY WERBALNE I OBRAZOWE PEŁNIĄ W PODRĘCZNIKU DWIE FUNKCJE: PODRĘCZNIK JAKO NARZĘDZIE KSZTAŁTOWANIA UMIEJĘTNOŚCI ROZUMIENIA I ZAPAMIĘTYWANIA TEKSTY WERBALNE I OBRAZOWE PEŁNIĄ W PODRĘCZNIKU DWIE FUNKCJE: INFORMACYJNĄ, OPERACYJNĄ.

ANALIZA TEKSTU I ILUSTRACJI JAKO SAMODZIELNYCH KOMUNIKATÓW, PODRĘCZNIK JAKO NARZĘDZIE KSZTAŁTOWANIA UMIEJĘTNOŚCI ROZUMIENIA I ZAPAMIĘTYWANIA SPOSOBY ANALIZY: ANALIZA TEKSTU I ILUSTRACJI JAKO SAMODZIELNYCH KOMUNIKATÓW, ANALIZA RELACJI MIĘDZY TEKSTEM A OBRAZEM.

PODRĘCZNIK JAKO NARZĘDZIE KSZTAŁTOWANIA UMIEJĘTNOŚCI ROZUMIENIA I ZAPAMIĘTYWANIA ZASADA PODWÓJNEGO KODOWANIA : TREŚCI PODWÓJNIE KODOWANE SĄ BARDZIEJ DOSTĘPNE W PROCESIE PRZYPOMINANIA.

OBRAZ I SŁOWO W PODRĘCZNIKU SZKOLNYM DO KSZTAŁCENIA LITERACKIEGO część III

PODZIAŁ OBRAZÓW: PIKTOGRAMY, IDEOGRAMY, ZNAKI, RYSUNKI, CZYLI OBRAZY NIERUCHOME, KTÓRE SPEŁNIAJĄ FUNKCJĘ INFORMACYJNĄ I POZOSTAJĄ Z PRZEKAZYWANĄ INFORMACJĄ W PEWNYM ZWIĄZKU PODOBIEŃSTWA ORAZ MAJĄ CHARAKTER JEDNOZNACZNY.

PODZIAŁ OBRAZÓW DIAGRAMY, GRAFIKI, PLANY, SCHEMATY, CZYLI OBRAZY, KTÓRE IMITUJĄ JAKIŚ MODEL (PLAN METRA, MAPA TERENU, ITP.), ICH CELEM JEST ZOBRAZOWANIE PRZEKAZU JĘZYKOWEGO, ODTWORZENIE JAKIEJŚ STRUKTURY PRZESTRZENNEJ ORAZ DĄŻENIE DO JEDNOZNACZNOŚCI.

PODZIAŁ OBRAZÓW FOTOGRAFIE, KTÓRE W ZALEŻNOŚCI OD ZAMIARU TWÓRCY I MIEJSCA PREZENTOWANIA MOGĄ REALIZOWAĆ RÓŻNE FUNKCJE. FOTOGRAFIA TO WYKADROWANY, ZGODNIE Z ZAMYSŁEM AUTORA, FRAGMENT RZECZYWISTOŚCI UTRWALONY NA PAPIERZE LUB NOŚNIKU ELEKTRONICZNYM.

PODZIAŁ OBRAZÓW OBRAZY PLASTYCZNE POWSTAŁE W ROZMAITYCH TECHNIKACH (GRAFIKI, AKWARELE, LITOGRAFIE, OBRAZY OLEJNE, ITP.), KTÓRE SPEŁNIAJĄ FUNKCJE ESTETYCZNĄ ORAZ MAJĄ WIELOZNACZNY SENS.

OBRAZ I SŁOWO W PODRĘCZNIKU DO KSZTAŁCENIA LITERACKIEGO RODZAJ OBRAZ ZADANIA SCHEMAT, PLAN, MAPA, ZESTAWIENIE, WYKRES AKTYWIZUJE DOTYCHCZASOWĄ WIEDZĘ RYSUNEK, SZKIC, FOTOGRAFIA, SCHEMAT PORZĄDKUJE WIEDZĘ, UMOŻLIWIA PORÓWNYWANIE, UZUPEŁNIA WIEDZĘ, UŁATWIA ZAPAMIĘTYWANIE, UWYPUKLA NAJWAŻNIEJSZE CECHY, POZWALA UNIKNĄĆ SKOMPLIKOWANYCH WYJAŚNIEŃ FOTOGRAFIA, RYSUNEK, DZIEŁO SZTUKI PLASTYCZNEJ INFORMUJE O WYGLĄDACH OSÓB, MIEJSC, BUDOWLI, POKAZUJE CHARAKTERYSTYCZNE STROJE, PRZEDMIOTY, KRAJOBRAZY, WPROWADZA W TRADYCJĘ KULTUROWĄ, KSZTAŁTUJE WRAŻLIWOŚĆ PIKTOGRAM, ZNAK, LOGOTYP UKAZUJE SPOSOBY KOMUNIKOWANIA SIĘ W SPOŁECZEŃSTWIE PLAKAT, ULOTKA, REKLAMA, ZAPROSZENIE, LIST UŻYTKOWY INFORMUJE O KULTURZE I ŻYCIU SPOŁECZNYM, WSKAZUJE NA SPOSOBY PRZEKAZYWANIZ INFORMACJI REPRODUKCJA, ILUSTRACJA, RYSUNEK, ŻART RYSUNKOWY, HISTORYJKA OBRAZKOWA, KOMIKS POBUDZA EMOCJE, WYWOŁUJE REAKCJE, PROWOKUJE DO KOMENTARZY. ROZWIJA WYOBRAŹNIĘ I WYZWALA KREATYWNOŚĆ. KSZTAŁTUJE WRAŻLIWOŚĆ ESTETYCZNĄ. KSZTAŁTUJE UMIEJĘTNOŚCI ODBIORCZE, UCZY ROZPOZNAWAĆ KONWENCJE, STYLE, TECHNIKI, FORMY

SERIA „TO LUBIĘ!”, WYDAWNICTWO EDUKACYJNE, KRAKÓW CIEKAWA I WIELOFUNKCYJNA PROPOZYCJA WYKORZYSTANIA MATERIAŁU IKONICZNEGO. W ikonosferze dziecko zanurzone jest najmocniej, przez nią atakowane najsilniej i ta jest mu najbliższa, ale uczestniczy w niej raczej w postawie konsumenta i łatwo może być poddawane manipulacji. Sprawa relacjonowania odbioru staje się natomiast kwestią werbalizacji, ujęzykowienia.

„To lubię!”, IV 1. JAK BYŁO NA WAKACJACH? J.CZAPSKI , TĘCZA OBRAZ MALARSKI: KONWENCJA REALISTYCZNA, WIDZENIE NAIWNE, BLISKIE DZIECIĘCEMU MODELOWANIU ŚWIATA SENSY: DOM WIEJSKI WŚRÓD PÓL, DOM POD TĘCZĄ, LATO, PEJZAŻ WAKACYJNY, ALE TEŻ RODZINNY. 2. W DOMU NAJLEPIEJ! W DOMU NAJLEPIEJ? W DOMU NAJLEPIEJ... DZIECKO I JEGO MIEJSCE W DOMU FOTOGRAFIA ZASPOKOJENIE POTRZEBY REALIZMU WNĘTRZE WPISANE W KONSTRUKCJĘ DOMU SENSY: JAK PTAK W SWOIM GNIEŹDZIE, KONSTRUKCJA DOMU SUGERUJE ŁAD, PORZĄDEK, HIERARCHIĘ, STABILNOŚĆ, BEZPIECZEŃSTWO. 3. DOM TO WCALE NIE SĄ ŚCIANY DRZEWO GENEOLOGICZNE DIAGRAM - DOKUMENT POŚWIADCZAJĄCY TOŻSAMOŚĆ I PRZYNALEŻNOŚĆ DO RODZINY, ISTNIENIE SENSY: JESTEM WIĘC: GDZIE JESTEM? Z KOGO SIĘ WYWODZĘ? JAKI JESTEM? PYTANIA EGZYSTENCJALNE

„TO LUBIĘ!” IV 4. OD LEKCJI DO LEKCJI... OD PAUZY DO PAUZY NA SKRZYDLATEJ KSIĄŻCE FRUNĘ DO SZKOŁY RYSUNEK: SENS METAFORYCZNY, MOTYW SKRZYDEŁ SENSY: USKRZYDLA MNIE KSIĄŻKA, WIEDZA OTWIERA NOWE, NIEZNANE ŚWIATY I PRZESTRZENIE – WIEDZA USKRZYDLAJĄCA 5. BĄDŹCIE MYMI PRZYJACIÓŁMI NA TLE PEJZAŻU DZIECI PROWADZĄ SIĘ ZA RĘCE FOTOGRAFIA SENSY: BRATERSTWO? PRZYJAŹŃ JA – I INNI JA – I NATURA JA – I CORAZ SZERSZY ŚWIAT 6. LUDZIE I ZIEMIA ZIARNO NA DŁONI - SESN PRZENOŚNY I REALNY SENSY: SENS REALNY – LUDZKA PRACA, SENS PRZENOŚNY – CHLEB, WYSIŁEK, GŁÓD, NASYCENIE 7. CO ZA PRZYGODA! STATEK SKRZYDLATY OBRAZ MALARSKI: KONWENCJA BAŚNIOWA, MOTYW SKRZYDEŁ, NARODZINY METAFORY SENSY: NA SKRZYDŁACH MARZEŃ SENNYCH, NA SKRZYDŁACH WYOBRAŹNI, WYOBRAŹNIA, TWÓRCZOŚĆ, WIEDZA.

„TO LUBIĘ” IV PIKTOGRAMY, KALIGRAMY, LOGOTYPY, ILUSTRACJE KSIĄŻKOWE, HISTORYJKI OBRAZKOWE, ŻARTY RYSUNKOWE, KOMIKS, PLAKAT, FOTOGRAFIA, OBRAZ MALARSKI.

SPOSÓB WYKORZYSTANIA MATERIAŁU IKONICZNEGO: DZIAŁANIA JĘZYKOWE: UKŁADANIE ZAKAZÓW, NAKAZÓW, PRZESTRÓG, OBJAŚNIEŃ, SLOGANÓW REKLAMOWYCH, NARRACJI NA PODSTAWIE HISTORYJKI OBRAZKOWEJ. ROZPOZNAWANIE I NAZYWANIE EMOCJI WYRAŻONYCH PRZEZ MIMIKĘ I GEST. OPIS ZACHOWANIA W RÓŻYNYCH SYTUACJACH CODZIENNYCH: ORIENTOWANIE W PRZESTRZENI, PORUSZANIE SIĘ NA ULICACH, ROZUMIENIE ETYKIET I INSTRUKCJI.

SPOSÓB WYKORZYSTANIA OBRAZU MALARSKIEGO: OBRAZ – RYSUNEK – TEKST LITERACKI B. E. MURILLO, DZIECI Z MELONEM I WINOGRONAMI M. DĄBROWSKA, WILCZĘTA Z CZARNEGO PODWÓRKA REALISTYCZNE RYSUNKI REALISTYCZNIE PRZEDSTAWIONYCH ELEMENTÓW ARCHITEKTONICZNYCH KAMIENICY: FASADY, BRAMY.

NAJPIERW ŻEBY ZACIEKAWIĆ, POTEM ZDZIWIĆ, PO CO WPROWADZA SIĘ DO PODRĘCZNIKÓW TAK ROZBUDOWANY I RÓŻNORODNY SYSTEM ODNIESIEŃ? NAJPIERW ŻEBY ZACIEKAWIĆ, POTEM ZDZIWIĆ, POTEM WYWOŁAĆ EMOCJE I POBUDZIĆ DO REFLEKSJI, NAUCZYĆ STOSOWANIA MYŚLOWYCH EKSPERYMENTÓW UŁATWIĆ ZROZUMIENIE CZEGOŚ TRUDNEGO, WYZWALAĆ NOWE SKOJARZENIA, TWORZYĆ W UMYŚLE SIEĆ KULTUROWYCH ZNAKÓW .

SYMBOLIKA GESTÓW, PRZEDMIOTÓW I ZNAKÓW. OD INFORMACJI DO SYMBOLIZACJI Część IV

PIKTOGRAMY

JAK? PIKTOGRAMY

JAK? PIKTOGRAMY

JAK?

JAK? LEX DREWINSKI, BIEDNI I BOGACI II

JAK? LEX DREWINSKI, OSTATNI PRODUKT

10 PRZYKAZAŃ WSPÓŁCZESNEGO CZŁOWIEKA 1Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną, 2) Nie będziesz brał imienia Pana Boga Twego nadaremnie, 3) Pamiętaj, abyś dzień święty święcił, 4) Czcij ojca twego i matkę twoją, 5) Nie zabijaj, 6) Nie cudzołóż, 7) Nie kradnij, 8) Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu twemu, 9) Nie pożądaj żony bliźniego twego, 10) Ani żadnej rzeczy, która jego jest.

JAK? Przykład: Na podstawie historyjki obrazkowej ułóż krótką, jednozdaniową definicję oksymoronu i uzupełnij ją trzema własnymi przykładami tego środka stylistycznego:

JAK? Przeczytaj tekst , uzupełnij mapę i zaznacz miejsce, gdzie ukryty jest skarb.

JAK?

JAK?

JAK? URUCHAMIANIE TRYBU SYMBOLICZNEGO:

METAFORA WIZUALNA W REKLAMIE

METAFORA WIZUALNA

METAFORA WIZUALNA

METAFORA WIZUALNA

METAFORA WIZUALNA

ROLA GESTU TOWARZYSZĄCEGO PRZEKAZOWI WERBALNEMU: IKONICZNOŚĆ JEST PODSTAWĄ ROZWOJU JĘZYKA – DZIECKO SŁYSZY DŹWIĘKI I JE NAŚLADUJE. ROLA GESTU TOWARZYSZĄCEGO PRZEKAZOWI WERBALNEMU: IKONICZNE (PRZEDSTAWIAJĄCE) METAFORYCZNE (TWÓRCZE WYOBRAŻENIE PRZEDSTAWIENIE POJĘĆ)

GEST JEST WYOBRAŻENIEM SYMBOLICZNYM, MA KONCEPTUALNY CHARAKTER. GEST I NARRACJA GEST JEST WYOBRAŻENIEM SYMBOLICZNYM, MA KONCEPTUALNY CHARAKTER. NP.: DŁUGOPIS I OKULARY

gesty prywatne (wrzucanie monet do fontanny), W ŚWIECIE GESTÓW gesty w kulturze: gest umywania rąk przez Piłata, przecięcie węzła gordyjskiego, pocałunek Judasza, gesty w historii: gest Rejtana, gesty patriotyczno – symboliczne (oporniki, opaski), gesty prywatne (wrzucanie monet do fontanny), gesty skonwencjonalizowane (gesty liturgiczne).

JAK? W ŚWIECIE GESTÓW MALARSKICH: A. Grottger, Pożegnanie powstańca A. Grottger, Powitanie powstańca

Giotto di Bondone

GEST – PRZEDMIOT – ZNAK – PLAN – SCHEMAT ELEMENTY PRZYNALEŻNE DO IKONOSFERY SPOŁECZNEJ, DOBRZE ZNANE Z MIEJSKICH ULIC I CODZIENNYCH SYTUACJI NABIERAJĄ NOWYCH SENSÓW I PRZENOSZĄ W ŚWIAT ZNACZEŃ SYMBOLICZNYCH.

JAK? obserwowanie gestów towarzyszących narracjom w mediach, badanie ich adekwatności do wypowiadanych sensów, opowiadanie historyjek przez uczniów z towarzyszeniem gestów, tzw. kalambury

PROPOZYCJE DZIAŁAŃ DYDAKTYCZNYCH: narracja oralna wspierana gestem – wstęp do rozwijania rozumienia pojęć teoretycznoliterackich (metonimia czy metafora), ukazanie postawy narratora, rozbudzenie świadomości własnego ciała, uczenie koordynacji ruchowej, wyrazisty i przekonujący przekaz, pokonanie wstydu.

PROPOZYCJE DZIAŁAŃ DYDAKTYCZNYCH Identyfikowanie gestów symbolicznych, porównywanie gestów utrwalonych w różnych konwencjach i przedstawionych na obrazach, Porównywanie gestów należących do kultury informacyjnej i symbolicznej.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ.