FUNKCJE I Kompetencje nauczyciela Opracowanie: Grażyna Lindner-Cegieła

Współczesny, dynamiczny rynek pracy wymaga od pracownika coraz większej wiedzy, szybkiego zdobywania, przetwarzania i wykorzystywania nowych informacji, umiejętności posługiwania się nowoczesnymi narzędziami i rozwiązaniami technologicznymi. Pracodawcy oczekują takich cech osobowościowych pracownika jak: umiejętność organizacji własnej pracy, szybkie dostosowanie się do nowych warunków, innowacyjność, konsekwencja w dążeniu do osiągania celu, skuteczność działania.

Kwalifikacje i kompetencje Dla zrozumienia potrzeb współczesnych systemów pracy ważne jest rozróżnianie pojęć: kompetencje i kwalifikacje. Kwalifikacje to zdobyte wykształcenie i wyszkolenie. Kompetencje to udowodnione zdolności do stosowania w praktyce posiadanych kwalifikacji oraz właściwego i zgodnego z etyką zawodową wykorzystywania cech osobowych i umiejętności nabytych w trakcie praktyki zawodowej.

Funkcje, czynności i zadania nauczyciela mające wpływ na efekty edukacyjne Organizowanie procesu nauczania – uczenia się uczniów przy kierowniczej i wspierającej roli nauczyciela Organizowanie procesu wychowania w całym życiu szkolnym i środowiskowym, wpływanie na postawy społeczne młodzieży, współkształtowanie jej charakterów, umiejętności życia we wspólnotach i rozwój samorządności Opieka nad młodzieżą, diagnozowanie sytuacji i potrzeb, socjalizacja i resocjalizacja, przeciwdziałanie patologiom społecznym, współpraca z rodziną i środowiskiem lokalnym,

Działalność nowatorska, Orientacja i wspomaganie młodzieży w kształtowaniu jej planów edukacyjnych i życiowych, w sytuacji zmian wynikających z procesów transformacji systemowej, potrzeb rynku pracy, dużego wpływu masowego przekazu( nie zawsze pozytywnego ) na świadomość młodych ludzi. Działalność nowatorska, inicjowanie nowych rozwiązań w nauce i pracy uczniów, przez uruchamianie motywacji pozytywnej i wskazywanie na potrzebę więzi teorii i praktyki

Nauczyciel przygotowany do pracy to taki, który: Rozumie i uwzględnia różne wzory myślenia swoich uczniów. Rozwija i zapewnia dostępność oraz wsparcie dla rozwoju intelektualnego, społecznego i osobowościowego. Stosuje dostępne programy, metody i techniki nauczania uwzględniając odrębności uczniów. Zna i stosuje rozmaite strategie nauczania. Zachęca uczniów do rozwijania krytycznego myślenia, rozwiązywania problemów i umiejętności działania.

Wykorzystuje rozumienie indywidualnych i grupowych motywacji oraz zachowań do stwarzania takiego środowiska, które zachęca do pozytywnych interakcji społecznych. Stosuje wiedzę w werbalnych, niewerbalnych i medialnych technikach komunikacji. Zna i stosuje formalne i nieformalne strategie oceniania. Jest refleksyjnym praktykiem, aktywnie szuka okazji do rozwoju zawodowego. Kształtuje pozytywne relacje z uczniami, współpracownikami, rodzicami i różnymi instytucjami.

Kompetencje kluczowe Kompetencje kluczowe rozwijane były m.in. w programie „Kreator”, realizowanym w latach 1995 -1999 w CODN na zlecenie MEN. Wyróżniono w nim następującą listę: planowanie, organizowanie i ocenianie własnego uczenia się, skuteczne porozumiewanie się w różnych sytuacjach, efektywne współdziałanie w zespole, rozwiązywanie problemów w twórczy sposób, operowanie informacjami i efektywne posługiwanie się technologią informacyjną.

Kompetencje nauczyciela w Unii Europejskiej kompetencje związane z procesem nauczania- uczenia się : umiejętność pracy w wielokulturowej i zróżnicowanej społecznie klasie; umiejętność stworzenia dogodnych warunków do uczenia się, tzn. nauczyciel: ma być organizatorem procesu uczenia się, ma uczynić ze swoich uczniów badaczy, tworzy programy nauczania, stale się szkoli i doskonali, usprawnia swoją pracę, działa w różnego rodzaju stowarzyszeniach i organizacjach, jest animatorem życia społeczno-kulturalnego w regionie;

umiejętność włączenia technologii informacyjno-komunikacyjnej do codziennego funkcjonowania uczniów; umiejętność pracy w różnych zespołach; umiejętność współpracy przy tworzeniu programów nauczania, organizacji procesu kształcenia i oceniania; umiejętność współpracy z osobami ze środowiska lokalnego i z rodzicami; umiejętność dostrzegania i rozwiązywania problemów; umiejętność stałego poszerzania swojej wiedzy i doskonalenia swoich umiejętności.

2) kompetencje związane z kształtowaniem postaw uczniowskich umiejętność wykształcenia u uczniów postawy obywatelskiej i społecznej; umiejętność promowania rozwoju kompetencji uczniów, a w szczególności: motywację do nauki, nauczanie uczenia się, krytyczne przetwarzanie informacji, posługiwanie się komputerem , twórczość i innowacyjność, rozwiązywanie problemów, przedsiębiorczość, współpracę z innymi, łatwość w komunikacji z innymi,

W świetle tego zestawu kompetencji podstawowym zadaniem nauczyciela jest wykształcenie u młodych ludzi postawy i nawyków do uczenia przez całe życie, ustawicznego zdobywania nowej wiedzy i umiejętności, do samodzielnego korzystania z zasobów informacyjnych oraz zdolności współpracy z innymi i rozwiązywania problemów.

Kompetencje nauczyciela współczesnej szkoły zawodowej Kompetencje merytoryczne. Kompetencje psychologiczno-pedagogiczne. Kompetencje diagnostyczne. Kompetencje w dziedzinie planowania i projektowania, Kompetencje dydaktyczno-metodyczne. Kompetencje komunikacyjne. Kompetencje medialne i techniczne

Odnosząc kompetencje kluczowe do kształcenia zawodowego, a w szczególności do kształcenia w oparciu o programy modułowe można stwierdzić, że nauczyciele powinni posiadać przygotowanie w zakresie: metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego opracowywania pakietów edukacyjnych.

Zadania nauczycieli kształcenia w oparciu o programy modułowe 1) Nauczyciele kierujący procesem kształtowania umiejętności uczniów powinni: udzielić pomocy w rozwiązywaniu problemów związanych z realizacją zadań, sterować tempem pracy, z uwzględnieniem predyspozycji oraz doświadczeń uczniów, rozwijać zainteresowanie zawodem, wskazywać możliwość dalszego kształcenia, zdobywania nowych umiejętności i kwalifikacji zawodowych, kształtować pożądane postawy uczniów takie jak: rzetelność i odpowiedzialność za pracę, dbałość o jej jakość, utrzymanie porządku na stanowisku pracy, poszanowanie dla pracy innych osób, dbałość o racjonalne wykorzystanie materiałów. uczestniczyć w organizowaniu bazy techniczno – dydaktycznej szkoły, uwzględniając przy tym postęp techniczny.

2) Wskazane jest, aby nauczyciele opracowywali pakiety edukacyjne do wspomagania realizacji programu nauczania. 3) Nauczyciele powinni również uczestniczyć w ewaluacji programów nauczania

4) Zaleca się, aby kształcenie modułowe było realizowane metodami aktywizującymi, w szczególności: metodą przypadków, inscenizacji, dyskusji dydaktycznej, gier dydaktycznych oraz metodami praktycznymi jak: pokaz z objaśnieniem, metoda projektów, przewodniego tekstu, ćwiczenia praktyczne.

5) Ważnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest system sprawdzania i oceny osiągnięć szkolnych ucznia. Wskazane jest prowadzenie badań diagnostycznych, kształtujących i sumatywnych.

Badania diagnostyczne, przeprowadzane przed rozpoczęciem procesu kształcenia, maja na celu sprawdzenie poziomu wiadomości i umiejętności uczniów w zakresie potrzebnym do podjęcia nauki w wybranym obszarze. Badania kształtujące, prowadzone w trakcie realizacji programu, mają na celu dostarczenie informacji o efektywności procesu nauczania – uczenia się. Badania sumatywne powinny być prowadzone po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej. Pozwalają one stwierdzić, w jakim stopniu założone cele kształcenia zostały przez uczniów osiągnięte.

Ocenianie powinno uświadamiać uczniowi poziom jego osiągnięć w stosunku do wymagań edukacyjnych, wdrażać do systematycznej pracy, samokontroli i samooceny.