Inflacja. Bezrobocie. Wzrost gospodarczy. Cykle koniunkturalne Podstawy ekonomii Inflacja. Bezrobocie. Wzrost gospodarczy. Cykle koniunkturalne

Zagadnienia tematu Interpretacja pojęcia inflacji Sposoby pomiaru inflacji Dynamika inflacji Monetarna i popytowa teoria inflacji. Kosztowo strukturalne podejście do inflacji Koszty i korzyści inflacji Inflacja a bezrobocie Podstawowe pojęcia związane z bezrobociem Rodzaje bezrobocia Równowaga na rynku pracy Ekonomia podażowa Wpływ na popyt na pracę Przyczyny powstawania cykliczności Model mnożnika akceleratora Koncepcja realnego cyklu koniunkturalnego Międzynarodowy charakter cyklów koniunkturalnych

Interpretacja pojęcia inflacji Inflacja to proces wzrostu ogólnego poziomu cen (jest to konstrukcja statystyczna) lub presja na ten wzrost na skutek rosnących kosztów wytwarzania i nadmiernego w stosunku do podaży strumienia popytu, któremu towarzyszy deprecjacja pieniądza i wzrost jego ilości w obiegu oraz niekorzystna redystrybucja dochodu narodowego. Prezentacja Inflacja www.nbportal.pl

Czy każdy wzrost cen to inflacja? Inflacja to wzrost ogólnego poziomu cen a nie wzrost ceny pojedynczego towaru czy usługi Inflacja nie ma miejsca kiedy jedne towary drożeją a inne tanieją. Mamy wtedy do czynienia ze zmiana struktury cen Jednorazowy wzrost cen również nie powoduje inflacji, chyba że wstrząs ten wywołuje stały kumulatywny wzrost cen.

Sposoby pomiaru inflacji Indeks cen towarów konsumpcyjnych: wyliczenie wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych w relacji do ich poziomu w roku bazowym, w przypadku pomiaru dynamiki kosztów utrzymania Indeks cen hurtowych (badane są dobra zaopatrzeniowe), w przypadku dynamiki kosztów produkcji Deflator PNB wyrażony przez iloraz PNB nominalnego i PNB realnego, wskaźnik cen dla całego PNB, obejmuje wszystkie ceny dóbr i usług wchodzących do PNB Wskaźnik ubóstwa wyrażający się sumą stopy wzrostu inflacji i stopy wzrostu bezrobocia.

Wagi znaczeniowe koszyka dóbr konsumpcyjnych przy obliczaniu inflacji

Dynamika inflacji pełzająca (do 1% miesięcznie) galopująca (od 1% do 15%) megainflacja (od 15% do 50%) hiperinflacja (pow. 50%) Jeśli inflacji towarzyszy spadek produkcji i wzrost bezrobocia to taką sytuację określa się jako stagflację

Monetarna teoria inflacji Podstawę tej teorii wyznacza równanie wymiany: M*V=P*Y Gdzie: M - ilość pieniądza, V - szybkość obiegu pieniądza, P - poziom cen, Y - poziom dochodu narodowego w ujęciu rzeczowym. Popyt na pieniądz a zarazem szybkość jego obiegu zmieniają się bardzo powoli. Podaż pieniądza w obiegu w stosunku do gospodarki jest wielkością egzogeniczną, znajdującą się pod kontrolą państwa. Gospodarka rozwija się według pewnej normalnej stopy wzrostu Wniosek: Przyczyną inflacji jest zbyt duża ilość pieniądza w obiegu, czyli błędna polityka pieniężna państwa.

Popytowa teoria inflacji Zasadniczym elementem tej teorii jest koncepcja luki inflacyjnej. Powstaje ona wówczas, gdy w stanie pełnego zatrudnienia, zwiększenie dochodów ludności lub wydatków rządowych prowadzi do zachwiania równowagi pomiędzy globalnym popytem i podażą i powstania nadwyżki popytu, która powoduje wzrost ogólnego poziomu cen. Luka ta nie powstanie jeśli nadwyżka ta zostanie skompensowana odpowiednim wzrostem oszczędności. Wtedy wzrost dochodów pieniężnych nie ujawni się w postaci wzrostu popytu. Inflacji można również zapobiec poprzez odpowiedni wzrost podatków zmniejszających poziom dochodu pozostającego do dyspozycji i popytu do poziomu podaży rynkowej. Towarzyszy temu często administracyjna kontrola cen i dochodów. Jednak polityka taka na dłuższą metę nie może skutecznie przeciwdziałać inflacji wywołanej nadwyżką popytu. Wniosek: Inflacja ma miejsce wtedy, kiedy łączny popyt w gospodarce przewyższa możliwości jego zaspokojenia, czyli możliwości wytwórcze.

Popytowa teoria inflacji Popyt globalny AD1 A AD0 We E Produkcja (dochód) YE

Kosztowo strukturalne podejście do inflacji Inflacja jest konsekwencją różnych zjawisk leżących po stronie podażowej. Inflacja kosztowa jest spowodowana wzrostem kosztów produkcji a te z kolei prowadzą do wzrostu cen poprzez: oddziaływanie na wzrost płac przez związki zawodowe jako grupy nacisku (koncepcja inflacji płacowej), istnienie monopolu i dyktowanie cen (inflacja cen administrowanych). Wielkie korporacje realizują politykę planowej długofalowej stopy zysku i podnoszą ceny wobec: sfinansowania ekspansji inwestycyjnej, wzrostu jakichkolwiek pozycji kosztów, w sytuacji spadku sprzedaży aby osiągnąć założony poziom zysku, wprowadzenie ceł zaporowych i ograniczeń importowych, wzrost cen surowców strategicznych,

Kosztowo strukturalne podejście do inflacji Inflacja strukturalna wynika z zaburzeń struktury podaży do struktury popytu globalnego poprzez: niedostosowanie się do zmian w popycie, niską chłonność gospodarki na innowacje techniczne, zwiększanie się stopnia rzadkości zasobów

Koszty inflacji Tracą ludzie o stałych dochodach, Tracą ludzie mający stałą umowę o pracę, Tracą wierzyciele instytucjonalnie (banki, instytucje kredytowe) Tracą ludzie utrzymujący gotówkę, Tracą podatnicy, płaca wyższe podatki tzw. taksflacja Inflacja komplikuje rachunek ekonomiczny na skutek błędów interpretacji zmian cen, Inflacja osłabia skłonność do oszczędzania, a zatem na dłuższą metę ogranicza rozwój gospodarczy

Korzyści inflacji Niewielki wzrost cen zawsze pobudza aktywność gospodarczą, podtrzymuje optymizm inwestorów, Staje się mechanizmem prawidłowej alokacji zasobów poprzez ustalenie właściwych relacji cenowych Zyskuje państwo, inflacja pozwala spłacić dług publiczny zdeprecjonowanym pieniądzem, Zyskują dłużnicy, Zyskują spekulanci, którzy przewidzieli tempo inflacji, Zyskują producenci towarów, na który jest duży popyt Prezentacja koszty i korzyści inflacji www.nbportal.pl

Inflacja a bezrobocie. Model Philipsa w krótkim okresie W krótkim okresie czasu krzywa Philipsa jest odwrotną zależnością pomiędzy stopą inflacji a stopą bezrobocia. Pokazuje jedynie stosunek substytucji o charakterze przejściowym jak bezrobocie i inflacja dostosowują się do zmian w popycie globalnym. E punkt równowagi. Wzrost popytu globalnego powoduje wzrost produkcji, wzrasta zatrudnienie, spada bezrobocie. Powoli wzrastają jednak place a za nimi ceny (punkt A). Wzrost płac i cen zmniejszy realną podaż pieniądza i popyt zmaleje znowu do punktu E. Stopa bezrobocia E A B Stopa inflacji

Inflacja a bezrobocie. Model Philipsa w długim okresie. W długim okresie krzywa Philipsa przebiega pionowo, jeśli ludzie są w stanie w pełni dostosować się do inflacji. Wtedy nie wywiera ona żadnego wpływu na zmienne realne. Wysokość krótkookresowej krzywej zależy od tempa wzrostu ilości pieniądza oraz oczekiwanego poziomu inflacji. Jeśli rząd chce przesunąć krzywą w dół to musi przekonać ludzi, że w przyszłości inflacja obniży się aby nie wywierali presję na płace. E A Stopa inflacji, Stopa bezrobocia F B U* U1 P1 P2

Podstawowe pojęcia związane z bezrobociem Zasoby siły roboczej obejmują wszystkich tych, którzy jako pracownicy wykonują jakiś zawód lub są zainteresowani jako chcący i będący w stanie podjąć pracę. Stopa aktywności zawodowej to jest to odsetek ludności w wieku produkcyjnym, która podjęła decyzję o wejściu w skład zasobu siły roboczej. Stopa bezrobocia jest to odsetek siły roboczej, która nie ma pracy, lecz jest zarejestrowana jako chcąca pracować i będąca w stanie to robić.

Jak stać się bezrobotnym? Bezrobocie to pewien zasób, który mierzy się w określonym punkcie czasu. Trzy „możliwości” stania się bezrobotnym: Zwolnienie z pracy Zmiana pracy na inną Odejście z pracy Osoba bezrobotna w ujęciu ekonomicznym to osoba która rejestruje się w urzędzie pracy

Przepływy na rynku pracy Pracujący Bezrobotni Nowo zatrudnieni Ponownie zatrudnieni Tracący pracę Czasowo zwolnieni Rezygnujący z pracy Podejmujący pracę Emeryci i chwilowo niezatrudnieni Osoby nie należące do zasobów siły roboczej Zniechęceni pracownicy Powracający na rynek pracy Nowo wchodzący na rynek pracy

Rodzaje bezrobocia: frykcyjne i strukturalne Bezrobocie frykcyjne: minimalny poziom bezrobocia występujący w każdym społeczeństwie. Tworzą je osoby o ułomnościach fizycznych lub psychicznych, które uniemożliwiają im podjęcie pracy oraz osoby chwilowo pozbawione pracy ze względu na zmianę zawodu. Bezrobocie strukturalne: powstaje ze względu na rozbieżność ludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się popytu i produkcji.

Rodzaje bezrobocia: popytowe i klasyczne Bezrobocie popytowe: powstaje wtedy, kiedy popyt globalny zmniejszył się a płace i ceny nie zdążyły się dostosować, co przeszkodziło przywróceniu pełnego zatrudnienia. Sytuacja w której określona grupa pracowników będzie chciała pracować za określoną płacę lecz tej pracy nie znajdzie, ze względu na to iż popyt globalny jest zbyt mały a podaż (produkcja) dostosowuje się do niego. Bezrobocie klasyczne: pojawia się wtedy, kiedy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na nią się przecinają. Może to być spowodowane działalnością związków zawodowych albo też ustawodawstwem określającym wysokość płacy nominalnej.

Nowe podejście do analizy i interpretacji bezrobocia W nowoczesnej analizie bezrobocia opisane wyżej typy bezrobocia klasyfikuje się inaczej aby uwypuklić zachowania bezrobotnych oraz skutki różnych rodzajów bezrobocia dla polityki rządu. Wyróżnia się zatem: Bezrobocie dobrowolne: bezrobocie frykcyjne, bezrobocie strukturalne, bezrobocie klasyczne Bezrobocie przymusowe występuje wtedy, kiedy pracownicy są gotowi zaakceptować przedłożone oferty pracy za obowiązującą na rynku płacę, a mimo to nie mogą znaleźć zatrudnienia. Do tego rodzaju bezrobocia zaliczymy zatem bezrobocie popytowe. Naturalną stopę bezrobocia jest to stopa bezrobocia występująca wówczas, gdy rynek pracy znajduje się w równowadze.

Równowaga na rynku pracy LD – popyt na pracę, LF – wielkość zasobu siły roboczej AJ – liczba osób skłonnych podjąć pracę przy różnych stawkach płacy realnej AJ LF LD A B C E F Płaca realna Liczba pracowników N2 N* N1

Ekonomia podażowa Ekonomia podażowa postuluje stosowanie bodźców mikroekonomicznych w celu zmiany poziomu pełnego zatrudnienia, wielkości produkcji potencjalnej oraz naturalnej stopy bezrobocia. Do bodźców tych zaliczamy: Obniżkę podatku dochodowego Obniżkę zasiłku dla bezrobotnych Obniżkę obowiązkowych wpłat na fundusz ubezpieczeń społecznych Inne instrumenty

Wpływ obniżki podatku dochodowego na bezrobocie Obniżka podatku dochodowego wywołuje wzrost wynagrodzenia netto co może skłaniać ludzi do zastępowania czasu wolnego pracą. Ten efekt substytucyjny związany jest z efektem dochodowym tzn. żeby utrzymać ten sam poziom życia ludzie mogą teraz pracować mniej. W związku z powyższym obniżka podatku prowadzi w najlepszym przypadku do niewielkiego wzrostu podaży pracy

Wpływ obniżki podatku dochodowego na bezrobocie. Analiza graficzna. Gdyby podatek dochodowy AB, został zlikwidowany, punktem równowagi byłby punkt E. Zatrudnienie wzrosłoby z N1 do N2 a bezrobocie naturalne spadłoby z BC do EF. Zależnie od ustalonego zasiłku dla bezrobotnych wzrost płacy netto z w3 do w2 powoduje mniejszy lub większy spadek bezrobocia dobrowolnego. AJ LF LD A B C E F Płaca realna Liczba pracowników N2 N1 W3 W2 W1

Wpływ obniżki zasiłku dla bezrobotnych i składek na bezrobocie W wyniku tych działań więcej ludzi decydowałoby się j podjąć pracę. W efekcie wzrośnie poziom zatrudnienia zapewniający równowagę na rynku pracy, wzrośnie poziom produkcji oraz zmniejszy się naturalna stopa bezrobocia. Obniżka obowiązkowych wpłat na fundusz ubezpieczeń społecznych działa podobnie jak obniżka podatku dochodowego na wielkość płacy realnej netto

Instrumenty państwa oddziałujące na podaż pracy i ich efektywność. Wszelkie elementy polityki gospodarczej państwa (regulacje prawne, bezpośrednie oddziaływanie na wysokość płac) ograniczające monopol związków zawodowych podwyższających stawki płac. Wraz bowiem z podwyżka stawek płac realnych zmniejsza się liczba zatrudnionych równoważąca rynek pracy i zwiększa się bezrobocie. Subwencje umożliwiające zwolnionym pracownikom przekwalifikowanie się Pomoc państwa absolwentom w podnoszeniu kwalifikacji i zdobywaniu pierwszych doświadczeń zawodowych.

Instrumenty państwa oddziałujące na popyt na pracę i ich efektywność. Instrumenty wpływające na zwiększenie popytu na pracę mogą ograniczać stopę bezrobocia naturalnego: subwencje inwestycyjne i ulgi podatkowe oddziałujące na cenę dóbr inwestycyjnych, kapitałowych, np. odpis kosztu zakupu dobra kapitałowego od zysku przed opodatkowaniem. obniżka stopy procentowej, obniży koszt kredytów inwestycyjnych.

Interpretacja trendu i cyklu Trend produkcji i jej tendencja rozwojowa to pewna ścieżka obrazująca rozwój produkcji w długim okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań Faktyczna wielkość produkcji waha się zatem wokół tego trendu Cykl koniunkturalny to krótkookresowe odchylenia produkcji od jej trendu

Podstawowe etapy cyklu koniunkturalnego Trend produkcji Faktyczna produkcja A B C D E A – depresja, dolny punkt zwrotny B – ożywienie C – rozkwit D – recesja E – depresja, dno cyku produkcja czas

Etapy cyklu koniunkturalnego. Dokładna interpretacja. B C D E kryzys depresja ożywienie rozkwit górny punkt zwrotny dolny punkt zwrotny produkcja czas

Współczesne teorie cyklów koniunkturalnych i ich etapy. Mechanizmy i procesy w jednej fazie cyklu warunkują mechanizmy i procesy w następnej fazie Obecnie rozróżnia się raczej dwie fazy cyklu: recesji i ekspansji

Podstawowe rodzaje cyklów koniunkturalnych Wyodrębnia się wahania cykliczne o różnej długości: Cykl Kitchina (krótki 3,5 lat) Cykl Juglara (średni 5-8 lat) Cykl Kondratiewa (długi 50-60 lat) Cykle o różnej długości pozostają wobec siebie w określonej relacji: Krzywa cyklu dłuższego jest trendem dla cyklu krótszego Faza wznosząca cyklu dłuższego jest wynikiem przewagi lat dobrej koniunktury nad latami spadku w cyklu krótszym Faza spadkowa cyklu dłuższego jest wynikiem przewagi lat złej koniunktury w cyklu krótszym Cykle powojenne charakteryzują się zmniejszeniem amplitudy wahań

Przyczyny powstawania cykliczności Wyróżnia się dwa nurty refleksji nad cyklicznością gospodarek: Koncepcje egzogeniczne Koncepcja Jevonsa: przyczyna cykliczności leży w prawach przyrody, pojawianiu się plam na Słońcu, które powodują okresy nieurodzaju a w konsekwencji zmiany w rytmie produkcji rolnej i przemysłowej Koncepcja cyklu politycznego: tłumaczy cykliczny rozwój zmianami priorytetów ekonomicznych władzy w okresach przed i po wyborach Koncepcje endogeniczne: model mnożnika akceleratora

Model mnożnika akceleratora Wniosek ogólny: Główną przyczyną cykliczności gospodarek jest rozbieżność pomiędzy globalnym popytem a podażą spowodowana zmianami popytu inwestycyjnego Celem działalności gospodarczej jest maksymalizacja zysku Miarą inwestycji jest przewidywana stopa zysku i jej dynamika Od czego zależy zatem dynamika zmian stopy zysku, która warunkuje zmiany inwestycyjne a zarazem zmiany w popycie globalnym?

Zasada działania mnożnika akceleratora Fazę kryzysu charakteryzuje nadprodukcja, która zaostrza konkurencję w wyniku czego spadają ceny Spadek cen ułatwia pozbycie się nadwyżek towarowych Tempo spadku produkcji jest większe od tempa spadku popytu, dlatego jest on zaspakajany przez zapasy, które ulegają likwidacji w fazie depresji Niskie ceny generują konieczność wdrażania nowoczesnych metod produkcji ograniczających koszty, rynek „czyści słabych producentów”, mówi się o tzw. „twórczym niszczeniu” Popyt inwestycyjny zaczyna rosnąć, gospodarka wchodzi w fazę ożywienia

Model mnożnika akceleratora. Efekt działania. Wzrost popytu inwestycyjnego zgodnie z zasada mnożnika inwestycyjnego zwielokrotnia produkcje i dochód w gospodarce a to z kolei zwiększa popyt konsumpcyjny Miedzy popytem inwestycyjnym i konsumpcyjnym zachodzi związek nazwany zasadą akceleracji (przyśpieszenia) Wniosek: Zmiana popytu konsumpcyjnego powoduje zwielokrotnione zmiany popytu inwestycyjnego. Zmiany te nazwane są popytem inwestycyjnym indukowanym (wzbudzonym)

Model mnożnika akceleratora. Przykład. Przyjęte wskaźniki: KSK=0,5 wielkość przyśpieszenia = 2 Okres Przyrost inwestycji autonom. ΔI Przyrost konsumpcji ΔC Zmiana przyrostów konsumpcji ΔCtn- ΔCtn-1 Przyrost inwestycji wzbudzonych ΔIi Zmiana dochodu narodowego ΔY= ΔI+ ΔC+ ΔIi 1 100 - 2 50 250 3 125 75 150 375 4 187,50 62,50 412,50 5 206,25 18,75 37,50 343,75 6 171,87 -34,38 -68,76 203,11 7 101,55 -70,32 -140,64 60,91 8 30,45 -71,10 -142,20 -11,75 9 -5,87 -36,32 -72,64 21,60 10 10,80 16,67 33,34 144,14 11 72,07 61,27 122,54 294,61 12 147,30 75,23 150,46 397,76 13 198,88 51,58 103,16 402,04 14 201,02 2,14 4,28 305,30