Sławomir Jacek Żurek Nowa podstawa programowa do języka polskiego Ogólnopolska konferencja „Nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego i wychowania przedszkolnego. Język polski” Lublin, 6-7 listopada 2008 r.

Prof. Sławomir Jacek Żurek (KUL) koordynator zespołu ZESPÓŁ POLONISTYCZNY   Prof. Sławomir Jacek Żurek (KUL) koordynator zespołu I podzespół – szkoła podstawowa klasy (IV-VI) Dr Witold Bobiński (UJ) Mgr Adam Brożek (CKE) II podzespół – gimnazjum Dr Krzysztof Biedrzycki (UJ) Mgr Agata Kożuszek (Gdańsk) Mgr Teresa Kosyra-Cieślak (ODN Lublin) III podzespół – szkoła ponadgimnazjalna Prof. Ewa Jaskółowa (UŚ) Mgr Małgorzata Burzyńska-Kupisz (CKE) Dr hab. Grażyna Tomaszewska (UG) IV podzespół – językoznawczy Prof. Jerzy Bartmiński (UMCS) Dr Agnieszka Mikołajczuk (UW)

HARMONOGRAM PRAC NAD DOKUMENTEM 9 lutego spotkanie organizacyjne w MEN kandydatów na koordynatorów poszczególnych etapów kształcenia oraz bloków przedmiotowych. 22-23 lutego 14-15 marca 4-5 kwietnia seminaria 14 kwietnia pierwsze upublicznienie roboczej wersji projektu – internetowe zbieranie uwag 25-26 kwietnia 16-17 maja 5-6 czerwca

HARMONOGRAM PRAC NAD DOKUMENTEM 15 maja drugie upublicznienie roboczej wersji projektu – internetowe zbieranie uwag oraz przesłanie projektu do recenzentów: dr. Stanisława Bortnowskiego, prof. Bożeny Chrząstowskiej, prof. Agnieszki Zofii Kłakówny, prof. Jadwigi Puzyniny, prof. Dariusza Rotta, prof. Tadeusza Zgółki 10 lipca trzecie upublicznienie 25 września ogłoszenie projektu na stronie BiP

HARMONOGRAM KONSULTACJI W POLSKIEJ AKADEMII NAUK Poznań 7 marca 2008 r. Zebranie Komisji Dydaktycznej Komitetu Nauki o Literaturze PAN Warszawa 14 kwietnia 2008 r. Zebranie Komisji Dydaktycznej Rady Języka Polskiego PAN Warszawa 9 maja 2008 r. Warszawa 28 czerwca 2008 r. Zebranie Prezydium Rady Języka Polskiego PAN Warszawa 8 września 2008 r. Walne Zebranie Rady Języka Polskiego PAN

JAKIE SĄ FUNKCJE PODSTAWY PROGRAMOWEJ? Podstawa programowa kształcenia ogólnego jest głównym instrumentem regulującym: Realizowane w szkołach programy nauczania w zakresie kształcenia ogólnego Zawartość podręczników szkolnych Ocenianie wewnątrzszkolne System oceniania zewnętrznego

W JAKI SPOSÓB OPISANE SĄ WIADOMOŚCI ORAZ UMIEJĘTNOŚCI? Wiadomości i umiejętności, które uczeń zdobywa na każdym etapie edukacyjnym, opisane są, zgodnie z ideą europejskiej struktury kwalifikacji, w języku efektów kształcenia.

JAKIE SĄ KONSEKWENCJE PRZENIESIENIA AKCENTU W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ Z PROCESU DYDAKTYCZNEGO NA EFEKTY KSZTAŁCENIA? Zastosowanie w dokumencie tzw. języka wymagań Sformułowanie celów kształcenia w języku wymagań ogólnych Sformułowanie treści nauczania oraz oczekiwanych umiejętności uczniów w języku wymagań szczegółowych

PODSTAWA PROGRAMOWA A PROGRAM NAUCZANIA Każdy polonista może przygotować w oparciu o podstawę programową program nauczania obejmujący jeden przedmiot lub bloki dwóch lub więcej przedmiotów W przypadku bloku kilku przedmiotów, zadaniem nauczyciela jest realizacja wymagań oraz ocenianie uczniów ze wszystkich przedmiotów wchodzących w skład bloku.

PODSTAWA PROGRAMOWA A OCENIANIE Egzaminy zewnętrzne odwoływać się będą nie tylko do wymagań sformułowanych na koniec odpowiedniego etapu edukacyjnego, lecz także do wymagań z etapów wcześniejszych. Uwaga W ocenianiu wewnątrzszkolnym wymagania mogą być rozszerzone zgodnie z realizowanym programem kształcenia.

Struktura podstawy programowej Cele kształcenia – wymagania ogólne Treści nauczania i umiejętności – wymagania szczegółowe Teksty kultury Zadania szkoły – uwagi o realizacji

POLONISTYCZNE CELE KSZTAŁCENIA – WYMAGANIA OGÓLNE Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Tworzenie wypowiedzi.

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji OPIS WYMAGAŃ OGÓLNCH (na przykładzie gimnazjum) Cele kształcenia – wymagania ogólne: I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacji – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.

OPIS WYMAGAŃ OGÓLNCH (na przykładzie gimnazjum) Cele kształcenia – wymagania ogólne: II. Analiza i interpretacja tekstów kultury Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcia w refleksji o literaturze i wartościach; czyta lektury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej, stopniowo zaczyna poznawać także dzieła klasyczne ważne dla kultury polskiej i światowej.

III. Tworzenie wypowiedzi OPIS WYMAGAŃ OGÓLNCH (na przykładzie gimnazjum) Cele kształcenia – wymagania ogólne: III. Tworzenie wypowiedzi Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

OPIS WYMAGAŃ OGÓLNCH (na przykładzie gimnazjum) Cele kształcenia – wymagania ogólne: I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacji – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów. II. Analiza i interpretacja tekstów kultury Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcia w refleksji o literaturze i wartościach; czyta lektury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej, stopniowo zaczyna poznawać także dzieła klasyczne ważne dla kultury polskiej i światowej. III. Tworzenie wypowiedzi Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

USYSTEMATYZOWANIE PROBLEMOWE WYMAGAŃ SZCZEGÓŁOWYCH I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji Czytanie i słuchanie Samokształcenie i docieranie do informacji Świadomość językowa II. Analiza i interpretacja tekstów kultury Wstępne rozpoznanie Analiza Interpretacja Wartości i wartościowanie III. Tworzenie wypowiedzi Mówienie i pisanie

WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE Konkretna umiejętność (wyrażona poprzez uczniowskie działanie) Treść kształcenia Struktura każdego wymagania

PRZYKŁADOWE ZAPISY WYMAGAŃ SZCZEGÓŁOWYCH Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń: zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela

Wstępne rozpoznanie Uczeń: opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło określa problematykę utworu

Analiza Uczeń: przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście charakteryzuje postać mówiącą w utworze d) wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (neologizmów, archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni (powtórzeń, pytań retorycznych, różnego typu zdań i równoważników), fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych) e) omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty; punktu kulminacyjnego) f) przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika, liryka, dramat)

Interpretacja Uczeń: przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny interpretuje głosowo wybrane utwory literackie (recytowane w całości lub we fragmentach)

Wartości i wartościowanie Uczeń: ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm-nacjonalizm, tolerancja-nietolerancja, piękno-brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość

dzieło sztuki malarskiej TEKSTY KULTURY każdy wytwór kultury stanowiący całość, uporządkowany według określonych reguł, np. tekst literacki spektakl teatralny film dzieło sztuki malarskiej wszelkie działania artystyczne realizujące jakiś utrwalony wzorzec kulturowy

Szkoła podstawowa (I-III) TEKSTY KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ DO JĘZYKA POLSKIEGO TO PRZEDE WSZYSTKIM TEKSTY LITERACKIE Szkoła podstawowa (I-III) dowolność wyboru przez nauczyciela tekstów kultury dostosowanych do możliwości recepcyjnych dziecka na tym poziomie rozwoju.

Szkoła podstawowa (IV-VI) TEKSTY KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ DO JĘZYKA POLSKIEGO TO PRZEDE WSZYSTKIM TEKSTY LITERACKIE Szkoła podstawowa (IV-VI) Teksty kultury poznawane w całości – nie mniej niż cztery pozycje książkowe w roku oraz wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej objętości

TEKSTY KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ DO JĘZYKA POLSKIEGO TO PRZEDE WSZYSTKIM TEKSTY LITERACKIE Gimnazjum Teksty poznawane w całości – nie mniej niż pięć pozycji książkowych w roku oraz wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej objętości, przy czym nie można pominąć autorów i utworów oznaczonych gwiazdką

Szkoła ponadgimnazjalna TEKSTY KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ DO JĘZYKA POLSKIEGO TO PRZEDE WSZYSTKIM TEKSTY LITERACKIE Szkoła ponadgimnazjalna Teksty kultury – nie mniej niż 13 pozycji książkowych w trzyletnim bądź czteroletnim okresie nauczania oraz wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej objętości, przy czym nie można pominąć autorów i utworów oznaczonych gwiazdką

Nauczyciel gospodarzem kanonu lektur!

„SERCE” LITERATURY POLSKIEJ (ŚCISŁY KANON) Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna *Jan Kochanowski – wybrane fraszki, Treny (V, VII, VIII) *Ignacy Krasicki – wybrane bajki Aleksander Fredro *Zemsta Adam Mickiewicz *Dziady cz. II *Henryk Sienkiewicz – wybrana powieść historyczna (Quo vadis, Krzyżacy lub Potop) *Bogurodzica *Jan Kochanowski – wybrane pieśni, treny (inne niż w gimnazjum) i psalm Adam Mickiewicz *Dziadów część III Adam Mickiewicz *Pan Tadeusz Bolesław Prus *Lalka Stanisław Wyspiański *Wesele *Bruno Schulz – wybrane opowiadanie Witold Gombrowicz *Ferdydurke

SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA Przykładowe bardziej obszerne teksty poznawane w całości: Sofokles Antygona lub Król Edyp (wersja literacka lub spektakl teatralny) William Szekspir Makbet lub Hamlet Fiodor Dostojewski – wybrany utwór, np. Zbrodnia i kara, Łagodna; Joseph Conrad Jądro ciemności Władysław Stanisław Reymont Chłopi (tom I – Jesień) Stefan Żeromski – wybrany utwór (Ludzie bezdomni, Wierna rzeka, Echa leśne lub Przedwiośnie) wybrany dramat dwudziestowieczny z literatury polskiej (np. Stanisława Ignacego Witkiewicza, Sławomira Mrożka lub Tadeusza Różewicza) wybrana powieść polska z XX lub XXI w. (np. Marii Kuncewiczowej Cudzoziemka , Zofii Nałkowskiej Granica, Józefa Mackiewicza Droga donikąd, Stanisława Lema Solaris, Juliana Stryjkowskiego Austeria, Tadeusza Konwickiego Kronika wypadków miłosnych) wybrana powieść światowa z XX lub XXI w. (np. Franza Kafki Proces, Alberta Camusa Dżuma, George’a Orwella Rok 1984, Isaaca Bashevisa Singera Sztukmistrz z Lublina, Gabriela Garcii Marqueza Sto lat samotności, Umberto Eco Imię róży)

SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA Przykładowe teksty poznawane w całości lub w części (decyzja należy do nauczyciela): Miguel Cervantes Don Kichote Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki Ignacy Krasicki Monachomachia Adam Mickiewicz Dziady część IV Juliusz Słowacki Kordian Irit Amiel – wybrane opowiadanie z tomu Osmaleni lub Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem; Gustaw Herling-Grudziński Inny świat Ryszard Kapuściński Podróże z Herodotem

SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA wybrane wiersze: Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Adama Mickiewicza (w tym sonety oraz Romantyczność), Juliusza Słowackiego, Cypriana Norwida, Jana Kasprowicza, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Leopolda Staffa, Bolesława Leśmiana, Juliana Tuwima, Jana Lechonia, Juliana Przybosia, Józefa Czechowicza, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Różewicza, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Zbigniewa Herberta, Ewy Lipskiej, Adama Zagajewskiego, Stanisława Barańczaka, Mirona Białoszewskiego wybrane opowiadanie: Jarosława Iwaszkiewicza, Tadeusza Borowskiego

SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA Inne (pozaliterackie) teksty kultury: Poziom podstawowy Poziom rozszerzony Wybrane filmy z twórczości polskich reżyserów (np. Krzysztofa Kieślowskiego, Andrzeja Munka, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego) Homilia Jana Pawła II wygłoszona w Warszawie na Placu Zwycięstwa (Piłsudskiego) 2 czerwca 1979 roku – nagranie telewizyjne Wybrane filmy z klasyki kinematografii światowej (np. Ingmara Bergmana, Charlesa Chaplina, Federico Felliniego, Akiry Kurosawy, Andrieja Tarkowskiego, Orsona Wellesa) spektakle teatralne (w tym Teatru TV) – przynajmniej jeden w roku stała lektura gazety codziennej, tygodnika opinii, miesięcznika i kwartalnika

ZADANIA SZKOŁY NA II ETAPIE EDUKACYJNYM ZADANIA SZKOŁY NA II ETAPIE EDUKACYJNYM. UWAGI O REALIZACJI (na przykładzie szkoły podstawowej)   Drugi etap edukacyjny: To nadal okres kształtowania elementarnych sposobów poznawania świata, zwłaszcza w sferze kultury, i rozwijania umiejętności komunikowania się z innymi ludźmi. To czas krystalizacji zainteresowań, doskonalenia myślenia konkretnego, kształtowania postaw wobec świata, a więc także formowania poczucia własnej tożsamości i wartości oraz budowania właściwych relacji międzyludzkich. To okres, w którym młody człowiek styka się z podstawami naukowego podejścia do rzeczywistości i poznaje elementarną terminologię, pozwalającą ów świat opisać. Uczeniu się istnienia w kulturze towarzyszą w tym czasie pierwsze próby refleksyjnego spojrzenia na język jako narzędzie komunikacji i poznawania.

ZADANIA NAUCZYCIELA JĘZYKA POLSKIEGO NA II ETAPIE EDUKACYJNYM: rozwijanie w uczniu ciekawości świata motywowanie do aktywnego poznawania rzeczywistości, uczenia się i komunikowania, w tym także do samokształcenia i samodzielnego docierania do informacji wyposażenie ucznia w intelektualne narzędzia, a więc w umiejętności poprawnego mówienia, słuchania, czytania, pisania, rozumowania, odbioru tekstów kultury – w tym: rozwijanie słownictwa z różnych kręgów tematycznych wprowadzanie ucznia w tradycję i sferę wartości narodowych oraz kształtowanie postawy otwartości wobec innych kultur przyjazne towarzyszenie uczniowi w budowaniu spójnej wizji świata i uporządkowanego systemu wartości wychowanie do aktywności i odpowiedzialności w życiu zbiorowym

Praca polonisty w klasach IV-VI polega przede wszystkim na: tworzeniu sytuacji metodycznych wykorzystujących pasję poznawczą dzieci, ich chęć zabawy i gotowość do współpracy organizowaniu procesu dydaktyczno-wychowawczego, by stał się on dla uczniów przygodą prowadzącą do samopoznania, porządkowania obrazu świata i zachętą do jego nieustannego poznawania

Uwzględniając zróżnicowane potrzeby edukacyjne uczniów, szkoła organizuje: zajęcia wyrównawcze dla uczniów, którzy mają trudności w sprostaniu wymaganiom szkoły z zakresu języka polskiego zajęcia rozwijające szczególne zdolności uczniów – językowe, literackie, kulturowe

Tekst całej podstawy jest dostępny: http://bip.men.gov.pl/akty_projekty/akty_projekty.php