Jak analizować utwór literacki na egzaminie maturalnym w roku 2011? prof. dr hab. Sławomir Jacek Żurek Instytut Filologii Polskiej Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Co to jest szkolna interpretacja tekstu? Szkolna interpretacja tekstu jest zdyscyplinowaną koncepcyjnie kompozycyjnie językowo formą wypowiedzi, której najważniejszym zadaniem jest udowodnienie danej hipotezy interpretacyjnej.

Co to jest szkolna interpretacja tekstu? Wypowiedź ta musi być przekonująca, zbudowana na wiedzy z zakresu literaturoznawstwa kulturoznawstwa językoznawstwa tzn. zawierać argumenty

Analiza (obserwacja) utworu literackiego jest więc narzędziem służącym interpretacji, czyli wydobyciu sensów znaczeniowych z utworu.

Co jest ważne w szkolnej analizie oraz interpretacji tekstu? postawienie hipotezy interpretacyjnej, która wskaże na całościowe odczytanie utworu. wyselekcjonowanie elementów tekstu, które będą służyły udowodnieniu hipotezy. uporządkowanie logiczne argumentów popierających hipotezę. przywoływanie właściwych kontekstów wspierających hipotezę. wnioskowanie cząstkowe i końcowe. otwarcie na szersze, nowe, inne perspektywy interpretacyjne w podsumowaniu. funkcjonalne zastosowanie terminologii. kwestie językowe: urozmaicona składnia, bogaty słownictwo, poprawna fleksja, ortografia i interpunkcja. Co jest ważne w szkolnej analizie oraz interpretacji tekstu?

Schemat oceniania i jego stosowanie Czy należy się „wstrzelać” w maturalny klucz? NIE ! Po pierwsze, dlatego, że nie ma klucza, lecz istnieje tzw. analityczny model odpowiedzi Po drugie, dlatego, że to jest po prostu nieracjonalne, ponieważ w chwili pisania matury jeszcze nie ma analitycznego modelu wypowiedzi…

Co zawiera analityczny model wypowiedzi? Zawiera obszary kryteriów, które zdający powinien uwzględnić w swoim wypracowaniu, te z kolei podzielone są na konkretne wskazania.

Co wyznacza obszar kryteriów? Obszar kryteriów wyznacza sposób formułowania tematu: czyli najważniejszą kwestią jest odpowiednia jego analiza analiza która pozwala na przyjęcie odpowiedniej struktury wypowiedzi struktura wypowiedzi oraz dobór właściwego materiału rzeczowego materiał rzeczowy

Analiza tematu z 2010 roku (poziom podstawowy) Na podstawie podanych fragmentów komedii Moliera „Świętoszek” scharakteryzuj głównego bohatera oraz omów postawy Orgona, Kleanta i Elmiry wobec tytułowej postaci. Na podstawie podanych fragmentów komedii Moliera „Świętoszek” scharakteryzuj głównego bohatera oraz omów postawy Orgona, Kleanta i Elmiry wobec tytułowej postaci. Segment pierwszy: charakterystyka Tartuffe’a (postawa bohatera „dla świata” i rzeczywista = hipokryzja) na podstawie podanych fragmentów (wraz z otwarciem na cały utwór) Obszary kryteriów były przyporządkowane kolejnym segmentom tematu Segment drugi: postawy wymienionych w temacie trzech postaci wobec Świętoszka na podstawie podanych fragmentów (wraz z otwarciem na cały utwór). Segment trzeci: podsumowanie (dostrzeżenia przez zdających hipokryzji Tartuffe’a, różnych postaw bohaterów wobec niego oraz interpretacji postaw bohaterów w kontekście przesłania utworu.

Umiejętności, które sprawdza ten temat Zdający: rozpoznaje bohaterów w utworze i określa relacje między nimi, dostrzega najistotniejsze zagadnienia utworu, wskazuje sposoby kreacji bohatera, problematyzuje odczytanie tekstu, dobiera przykłady z tekstu dla uzasadnienia oceny postawy bohatera, podsumowuje obserwacje analityczne, wartościuje postawy bohaterów, pisze tekst spójny, stosując właściwą dla interpretacji zasadę kompozycyjną, nadaje mu właściwy kształt graficzny, pisze stylem o cechach indywidualnych, komunikatywnym, żywym, dostosowanym do formy wypowiedzi, pisze językiem zgodnym z obowiązującą normą, pisze zgodnie z zasadami ortografii i interpunkcji.

Oczekiwane czynności, które powinien wykonać maturzysta przedstawienie postaci i relacji między nimi, określenie postawy Tartuffe’a „dla świata” (fałsz), określenie prawdziwej twarzy Tartuffe’a, określenie postawy Orgona wobec Tartuffe’a, określenie postawy Kleanta wobec Tartuffe’a, określenie postawy Elmiry wobec Tartuffe’a, podsumowanie: określenia cech bohatera na podstawie jego wypowiedzi i zachowań (elementy bezpośredniej charakterystyki postaci), określania relacji między Świętoszkiem a innymi bohaterami i na ich podstawie wnioskowania o cechach charakteru i osobowości Tartuffe’a (elementy charakterystyki pośredniej).

Tylko fragment czy cały utwór? Stworzenie pełnej krytycznej charakterystyki bohatera wiązało się ze znajomością całego utworu, ponieważ tylko ona mogła dać piszącym możliwość wartościowania i odróżniania: hipokryzji i zakłamania od prawdy i szczerości pozorów od rzeczywistości oceny subiektywnej od obiektywnej

Na egzaminie maturalnym trzeba więc znać utwory w całości, bo tylko to gwarantuje pełne odczytanie sensu podanego fragmentu!

Umiejętności niezbędne do napisania maturalnego wypracowania doskonalenie analizy bohaterów literackich i świata przedstawionego rozumienie znaczeń dosłownych i przenośnych w tekście literackim na wszystkich poziomach jego odczytań określanie funkcji środków stylistycznych, niezbędnych do interpretacji całości utworów łączenie wiedzy o języku z analizą i interpretacją tekstów literackich doskonalenie kompozycji rozprawki interpretacyjnej

Temat a kryteria oceniania wnikliwa analiza tekstu umiejętność funkcjonalnego wykorzystania w interpretacji odwołań do innych tekstów, które podejmują ten sam problem czy motyw szczególnie bogate, urozmaicone słownictwo i styl wypowiedzi ciekawa, funkcjonalna kompozycja pracy kryteria oceniania nie są sztywnym, jedynie słusznym zapisem, są tylko możliwością, która pomaga w ocenie wśród kryteriów oceniania są również walory pracy, jeżeli zaprezentowałeś wiedzę i umiejętności wykraczające poza oczekiwania, uzyskasz dodatkowe punkty

Analiza tematu z 2010 roku (poziom podstawowy) Porównaj konwencje literackie podanych tekstów. Zwróć uwagę na wykreowane w nich przestrzenie i bohaterów literackich (fragment Lalki Prusa oraz opowiadania Schulza) Segment trzeci: podsumowanie Segment drugi: bohaterowie Lalki Prusa i opowiadania Schulza Uwaga! Należy pamiętać o posługiwaniu się kategoriami: określenie narratora, typy narracji oraz inne elementy świata przedstawionego Segment pierwszy: przestrzeń w Lalce Prusa i opowiadaniu Schulza – realistyczne i mimetyczne obrazowanie Prusa a fantastyczne i kreacyjne Schulza

Np.: „Autorem Świętoszka jest Szekspir”; akcja dramatu Świętoszek rozgrywa się na Litwie w XIX w.; Takich prac jest kilkanaście! Błędy kardynalne Np.: „Marek Edelman podczas wojny pracował w getcie jako lekarz” (piszący nie znał jednej z podstawowych lektur, ale ponieważ poprawnie analizował fragment zamieszczony w arkuszu, a praca była poprawna językowo i stylistycznie, egzaminator może ją oceniać). Takich prac jest niemało! Błędy rzeczowe

Formuła wypracowań Jaki obraz Polaków XVII wieku wyłania się z Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy danych fragmentów powieści. Zwróć uwagę na ich znaczenie dla całości utworu (2005) Abiturient interpretując fragment utworu musi uczynić to w kontekście jego całości (znajomość całej powieści Sienkiewicza). Charakteryzując Makbeta na podstawie danych fragmentów dramatu Szekspira, określ, na czym polega tragizm postaci i porównaj go z tragizmem bohatera ze znanego Ci dramatu antycznego (2006) Abiturient, obok analizy fragmentów zawartych w arkuszu egzaminacyjnym, powinien znać dramat Szekspira, jeden dramat antyczny, rozumieć pojęcie tragizmu oraz wiedzieć, na czym polega różnica pomiędzy tragizmem antycznym a Szekspirowskim

Formuła wypracowań Analizując i interpretując wiersz Anny Świrszczyńskiej „Budując barykadę” oraz fragment „Pamiętnika z powstania warszawskiego” Mirona Białoszewskiego, przedstaw i porównaj dwa sposoby prezentacji dramatu zwykłych ludzi uwikłanych w historię. Analizując i interpretując wiersze Tadeusza Różewicza „Ocalony” i Józefa Barana „Mam dwadzieścia pięć lat”, porównaj poetyckie kreacje doświadczeń pokoleniowych i egzystencjalnych. Dokonaj analizy i interpretacji opowiadania „Zabawa w klucz” Idy Fink, zwracając uwagę na sposób podjęcia tematu zagłady Żydów w czasie II wojny światowej.

Wszystkie pytania proszę kierować na adres: zureks@kul.pl Odpowiem na wszystkie e-maile na 100%!