Istota i metody analizy ekonomicznej dr Agata Gemzik-Salwach

Plan wykładu Istota analizy finansowej Miejsce analizy finansowej w analizie ekonomicznej przedsiębiorstwa Klasyfikacja analizy finansowej Cele analizy finansowej Materiały źródłowe analizy finansowej Metody analizy finansowej Analiza struktury Analiza dynamiki

Definicja analizy finansowej Przedmiotem analizy finansowej są wielkości ekonomiczne, charakteryzujące działalność jednostki gospodarczej, które są wyrażone w jednostkach pieniężnych.Zwłaszcza chodzi tu o zasoby finansowe,stan finansowy oraz wyniki działalności gospodarczej. Analiza finansowa jest najważniejszym narzędziem badawczym oceny działalności jednostek gospodarczych.

Miejsce analizy finansowej w analizie ekonomicznej przedsiębiorstwa Analiza ekonomiczna Analiza działalności przedsiębiorstwa Analiza otoczenia Analiza techniczno- ekonomiczna Analiza finansowa otoczenia ogólnego szczegółowego Analiza powiązań przedsiębiorstwa z otoczeniem

Analiza techniczno-ekonomiczna Analiza finansowa Analiza produkcji Analiza zatrudnienia i wydajności pracy Analiza środków trwałych Analiza gospodarki materiałowej Analiza postępu technicznego Analiza sytuacji majątkowej Analiza sytuacji finansowej Analiza wyniku finansowego Analiz przychodów Analiza kosztów Analiza przepływów pieniężnych Analiza ekonomiczna

Szeroki kontekst analizy ekonomiczno-finansowej Efektywność inwestycji finansowa operacyjna Końcowe rezultaty i wytworzona wartość ekonomiczna

Klasyfikacja analizy finansowej Wg. czasu przeprowadzania analizy ex ante ex post (np.analiza okresowa)

Klasyfikacja analizy finansowej W zależności od rodzaju przyjętej podstawy odniesienia rozróżnia się następujące kierunki porównań: porównania ze wskaźnikami okresów ubiegłych lub przyszłych, porównywania ze wskaźnikami postulowanymi, porównania ze wskaźnikami innych jednostek gospodarczych.

Podstawowy cel Dostarczenie odpowiednio przetworzonych informacji analitycznych, które są potem wykorzystywane do oceny jednostek gospodarczych i podejmowania decyzji.

Cele analizy ekonomiczno - finansowej Celem analizy ekonomicznej jest odpowiedź na pytanie „jak zarządzać finansami firmy?”. Analizie poddaje się bilans oraz rachunek zysków i strat, bądź jeśli firma nie prowadzi pełnej ewidencji rachunkowej należy zgromadzić najważniejsze informacje o przychodach i kosztach firmy.

Pytania, na które dostarcza odpowiedzi analiza finansowa Czy działalność przedsiębiorstwa była efektywna i czy ta efektywność ulegnie poprawie czy pogorszeniu w przyszłości? Czy zgromadzone środki rzeczowe i zespół pracowników są racjonalnie wykorzystywane i czy gwarantują realizacje zadań bieżących i przyszły rozwój firmy? Czy stan finansowy przedsiębiorstwa gwarantuje terminową realizację bieżących płatności? Jakie są mocne i słabe strony zarządzania finansami w firmie? Jakie występują bariery zarządzania przedsiębiorstwem i jakie są możliwości ich pokonania?

Generalnie do głównych celów analizy można zaliczyć: 1. Przewidzenie przyszłych zdarzeń stanowiących zagrożenie dla przedsiębiorstwa na podstawie znajomości relacji historycznych. 2. Porównanie wyników przedsiębiorstwa z własnymi wynikami historycznymi oraz wynikami firm konkurencyjnych (w branży) w celach optymalizacyjnych.

Materiały źródłowe analizy finansowej Materiały wewnętrzne – zawierają informacje pochodzące z wewnątrz przedsiębiorstwa Materiały zewnętrzne – informują o otoczeniu, czyli o zewnętrznych warunkach funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Materiały wewnętrzne Dane pochodzące z ewidencji gospodarczej: Dokumentacja pierwotna lub wtórna, Zapisy z urządzeń ewidencyjnych np. konta, rejestry, zestawienia obrotów i sald, Sprawozdawczość Dane pozaewidencyjne: Wyniki poprzednich analiz zwłaszcza z roku ubiegłego Dane planistyczne, np.. Plan finansowy, biznesplan, kalkulacje wstępne, kosztorysy, Protokoły z kontroli, Protokoły z posiedzeń zarządu i rad nadzorczych, Informacje od pracowników.

Materiały zewnętrze Informacje o rynku, na którym funkcjonuje przedsiębiorstwo, np. badania chłonności, struktury klientów rynków Wyniki finansowe przedsiębiorstw konkurencyjnych Rozwiązania prawne, finansowe i podatkowe Badania dot. rynku zaopatrzenia i zbytu, opłacalności sprzedaży, działania konkurentów, itp.

Sprawozdania finansowe U wszystkich jednostek gospodarczych: Bilans Rachunek zysków i strat Informacja dodatkowa U większych jednostek gospodarczych: Zestawienie zmian w kapitale własnym Rachunek przepływów pieniężnych

Kanony zarządzania finansami „Celem i miernikiem sukcesu przedsiębiorstwa jest wzrost jego wartości. Wzrost wartości firmy następuje poprzez maksymalizację DCF – wolnych strumieni pieniężnych zdyskontowanych stopą procentową uwzględniającą ryzyko.” „Firma może przez pewien czas działać nie będąc rentowną, jednak długotrwały brak rentowności musi w końcu doprowadzić do braku płynności i bankructwa.” „Całkowita utrata płynności oznacza dla firmy bankructwo, jej ograniczenie wpłynie na zmniejszenie rentowności i tym samym w długim okresie czasu na dalsze ograniczenie płynności i bankructwo.”

Potrzeby informacyjne Grupa wskaźników Jakie jest zagrożenie dla istnienia przedsiębiorstwa w najbliższym czasie? Analiza płynności finansowej (pozwala stwierdzić jaka jest zdolność przedsiębiorstwa do regulowania wymagalnych w terminie zobowiązań) Jakie jest zagrożenie dla istnienia przedsiębiorstwa w długim okresie? Analiza wypłacalności długoterminowej pozwala stwierdzić jaka jest zdolność przedsiębiorstwa do regulowania wszystkich zobowiązań. Jakie są sposoby postępowania które mogą uchronić przedsiębiorstwo przed zakończeniem istnienia lub umożliwia lepsze wykorzystanie obecnych źródeł ? Jakie są sposoby zwiększania istniejących korzyści? Analiza sprawności zarządzania pozwala stwierdzić jakie są umiejętności kadry w zakresie zarządzania całym przedsiębiorstwem i jego częściami. Jaki jest rozmiar już osiąganej korzyści i potencjalnych korzyści Analiza rentowności pozwala stwierdzić jakie są korzyści finansowe z prowadzonej działalności.

Metody analizy finansowej Metody analizy finansowej są sposobami postępowania, które stosuje się przy badaniu różnych zjawisk. Określona metoda obejmuje zespół czynności związanych z przetwarzaniem informacji badanych zjawisk i procesów. Istnieje kilka grup metod analizy finansowej, każda oparta jest na określonej grupie ogólnych założeń.

Metody wg stopnia szczegółowości badań analitycznych Metody ogólne Metody szczegółowe

Metody ogólne Stosowane do badania bardzo złożonych zjawisk. Wytaczają jedynie kierunek badań analitycznych. Charakterystyczne jest tu rozpatrywanie zjawisk we wzajemnych współzależnościach i wnioskowanie na temat ich kształtowania się.

Dwie metody badań ogólnych: Metoda indukcyjna Metoda dedukcyjna

Metoda indukcyjna Analiza rozpoczyna się od zjawisk elementarnych i stopniowo przechodzi do syntetycznych Istotą metody jest dokonywanie uogólnionych ocen procesów finansowych na podstawie rozpoznania elementarnych zjawisk wpływających na kształtowanie się procesu.

Metoda dedukcyjna Odwrotna do indukcji. Analiza rozpoczyna się od zjawisk syntetycznych i stopniowo przechodzi do elementarnych.

Metody szczegółowe Przeznaczone są do pogłębionego badania analitycznego. Umożliwiają dokładną ocenę stanu zjawisk i wskazanie na ich przyczynę.

Podział metod szczegółowych wg stopnia wnikliwości badań: 1. Metody porównań 2. Metody badań szczegółowych

Metody porównań Polegają na ocenie kształtowania się danego zjawiska poprzez odniesienie ich wartości do wartości, która stanowi podstawę tego odniesienia

Baza porównawcza WEWNĘTRZNA ZEWNĘTRZNA Wielkości średniobranżowe Wielkości wskaźników różnych branż Wielkości przeciętne w całej gospodarce Wielkości postulowane Wielkości zaplanowane Wielkości osiągnięte w poprzednich okresach Baza porównawcza WEWNĘTRZNA ZEWNĘTRZNA

Trzy stosowane rodzaje porównań: Porównanie w czasie – podstawą odniesienia są dane z poprzednich okresów Porównanie z wartościami wzorcowymi – mogą to być wartości standardowe normatywne, planowane Porównanie przekrojowe – do wartości innych jednostek

Metody badań przyczynowych Polegają na rozpatrywaniu zależności występujących pomiędzy określonymi zjawiskami finansowymi. Umożliwiają wnikniecie w przyczynę kształtowania się różnych zjawisk. Ustalają kierunek i siłę oddziaływania przyczyny na przebieg danego zjawiska.

Metody wg stopnia skwantyfikowania Metody analizy jakościowej Metody analizy ilościowej

Metody analizy jakościowej Obrazują badane zjawisko w sposób opisowy, nie pozwalają na kwantyfikację. Stosowane są głównie na etapie wstępnym analizy. Stanowią podstawę analizy ilościowej.

Metody analizy ilościowej Przedstawiają za pomocą liczb zależności występujące między zjawiskami. Pozwalają osiągnąć większą precyzję i obiektywność wyników analizy, co sprzyja jednoznaczności ocen. Są stosowane w pogłębionych badaniach analitycznych, których celem jest wykrycie zależności przyczynowo-skutkowych.

Analiza struktury Dostarcza informacji o prawidłowościach proporcji pomiędzy poszczególnymi wielkościami. Podstawowym narzędziem badawczym jest wskaźnik struktury.

Wskaźnik struktury Zjawisko X jest złożone z m składników: X1, X2, ..., Xm Zachodzi zatem relacja: X = Stąd wskaźnik struktury: k=1, 2,…,m uk – wskaźnik struktury k-tego składnika

Wskaźnik struktury Wartość tego wskaźnika informuje udziale elementu Xk w całości zjawiska X. Suma tak obliczonych wskaźników struktury = 1.

Wskaźnik struktury procentowo k = 1, 2, …, m. Informuje o tym, jaki procent zjawiska X stanowi element struktury Xk. Suma wszystkich procentowych wskaźników struktury = 100.

Wskaźnik udziału Szczególny przypadek wskaźnika struktury. Stosowany jest do wybranego elementu struktury. Wtedy, gdy trzeba zbadać, jaka część całości danego zjawiska stanowi wybrany element, a pozostałe elementy składowe są nieistotne.

Procentowy wskaźnik struktury Bilans (zł) Stan na 31.12.2005 Wskaźnik struktury Procentowy wskaźnik struktury Aktywa trwałe 466 797,77 0,20 20 Rzeczowe aktywa trwałe Należności długoterminowe 0,00 Inwestycje długoterminowe Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe Aktywa obrotowe 1 918 422,01 0,80 80 Zapasy 7 743,10 Należności krótkoterminowe 1 614 374,51 0,68 68 Inwestycje krótkoterminowe 292 967,88 0,12 12 Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 3 336,52 RAZEM AKTYWA 2 385 219,79 1,00 100   Kapitał własny 382 662,45 0,16 16 Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 2 002 557,33 0,84 84 Zobowiązania długoterminowe 195 000,00 0,08 8 Zobowiązania krótkoterminowe 1 788 317,33 0,75 75 Rozliczenia międzyokresowe RAZEM PASYWA 2 385 219,78

Jeżeli porównujemy wskaźniki struktury w kilku latach to możemy wykorzystać: Bezwzględny wskaźnik podobieństwa struktur Względny wskaźnik podobieństwa struktur

Bezwzględny wskaźnik podobieństwa struktur uk1, uk2 – wskaźniki struktury badanego zjawiska w porównywalnych jednostkach

Względny wskaźnik podobieństwa struktur uk1, uk2 – wskaźniki struktury badanego zjawiska w porównywalnych jednostkach

Wskaźniki podobieństwa struktur Przyjmują wartości z przedziału (0,1). Im wartość tych wskaźników jest bliższa 1, tym bardziej są do siebie podobne struktury badanego zjawiska w porównywalnych jednostkach.

Analiza dynamiki Jeden z ważniejszych elementów w analizie finansowej. Ma na celu ustalić kierunek, tempo i intensywność zmian w czasie zjawisk finansowych. Mierniki dynamiki pokazują zmiany poziomu wyróżnionego zjawiska w różnych okresach w stosunku do poziomu tego samego zjawiska z okresu przyjętego za podstawę.

Wskaźniki dynamiki Informują o ile procent wzrosła lub spadła dana wielkość w porównaniu z jej poziomem w okresie podstawowym. Prawie zawsze wyrażone są w procentach.

Podział mierników dynamiki za względu na podstawę odniesienia zjawiska Mierniki dynamiki jednopodstawowe Mierniki dynamiki łancuchowe

Mierniki dynamiki jednopodstawowe Mają stałą podstawę odniesienia. Zwykle jest to poziom zjawiska w pierwszym danym okresie. Informują, jakie zmiany zjawiska nastąpiły w kolejnych okresach w stosunku do okresu uznanego za podstawowy.

Wskaźnik dynamiki jednopodstawowy

Mierniki dynamiki łańcuchowe Mierniki o zmiennej, ruchomej podstawie odniesienia. Za podstawę odniesienia dla wartości zjawiska z bieżącego okresu przyjmuje się poziom zjawiska z okresu poprzedniego. Informują, jakie zmiany poziomu zjawiska występują w kolejnych okresach.

Wskaźnik dynamiki łańcuchowy

Przyrost absolutny Różnica pomiędzy wartością zjawiska w okresie badanym a wartością zjawiska w okresie podstawowym Przyrosty absolutne są wartościami mianowanymi, czyli wyrażonymi w tych samych jednostkach miary, co badane zjawisko. Informują o ile jednostek zmniejszył się lub zwiększył poziom zjawiska w okresie badanych w stosunku do okresu z roku poprzedniego.

Sprowadzanie do wartości porównywalnych Wielkości nominalne (w cenach bieżących) Wielkości realne (w cenach stałych, w wartościach porównywalnych)

UWAGA! Jeżeli do porównania przyjmujemy ceny bieżącego okresu, to wówczas dane z okresu poprzedniego mnożymy przez wskaźnik wzrostu cen. Jeżeli badane zjawisko chcemy wyrazić w cenach okresu poprzedniego, to wówczas dane z okresu bieżącego dzielimy przez wskaźnik wzrostu cen.

x1t = xt –x1, t = 1,2,..n x1t = xt –xt-1, t = 1,2,..n Przyrost absolutny jednopodstawowy (o stałej podstawie x1): x1t = xt –x1, t = 1,2,..n Przyrost absolutny łańcuchowy (o zmiennej podstawie xt) x1t = xt –xt-1, t = 1,2,..n

Przyrost o stałej podstawie Bilans (zł)   Stan na: Przyrost o stałej podstawie Przyrost o zmiennej podstawie 31.12.03 31.12.04 31.12.05 Aktywa trwałe 213 933 257 166 466 798 43 233 252 865 209 632 Rzeczowe aktywa trwałe Aktywa obrotowe 1 091 674 1 726 625 1 918 422 634 951 826 748 191 797 Zapasy 173 765 37 049 7 743 -136 716 -166 022 -29 306 Należności krótkoterminowe 219 277 1 163 530 1 614 375 944 253 1 395 097 450 844 Inwestycje krótkoterminowe 615 233 521 948 292 968 -93 285 -322 265 -228 980 Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 83 399 4 098 3 337 -79 301 -80 062 -761 RAZEM AKTYWA 1305607 1 983 791 2 385 220 678 184 1 079 613 401 429

Przyrost względny Stosunek przyrostu absolutnego do poziomu zjawiska w okresie przyjętym za podstawę porównań. Najczęściej wyrażane są w procentach. Określa się je wtedy mianem tempa zmian.

Tempo zmian Tempo zmian jednopodstawowe (o stałej podstawie x1) Tempo zmian łańcuchowe (o zmiennej podstawi xt)

tempo zmian o sałej podstawie tempo zmian o zmiennej podstawie   Stan na: tempo zmian o sałej podstawie tempo zmian o zmiennej podstawie Bilans (zł) 31.12.03 31.12.04 31.12.05 Aktywa trwałe 213 933 257 166 466 798 20% 118% 82% Rzeczowe aktywa trwałe Aktywa obrotowe 1 091 674 1 726 625 1 918 422 58% 76% 11% Zapasy 173 765 37 049 7 743 -79% -96% Należności krótkoterminowe 219 277 1 163 530 1 614 375 431% 636% 39% Inwestycje krótkoterminowe 615 233 521 948 292 968 -15% -52% -44% Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 83 399 4 098 3 337 -95% -19% RAZEM AKTYWA 1 305 607 1 983 791 2 385 220 52% 83%

Tempo zmian Tempo zmian informuje, o ile procent poziom zjawiska w badanym okresie jest wyższy lub niższy od poziomu zjawiska w okresie przyjętym za podstawę porównań.

Odchylenia względne Stosowane są wtedy, gdy zjawiska gospodarcze są powiązane ze sobą w tym sensie, że jedno determinuje drugie.

Przykład: Wzrost wielkości sprzedaży określa możliwość wzrostu zysku. Odchylenia względne oblicza się wtedy następująco: Zw – odchylenia względne zysku ze sprzedaży, Z1 – wielkość zysku ze sprzedaży w okresie badanym, Z0 –wielkość zysku ze sprzedaży w okresie poprzednim, WDS – wskaźnik dynamiki sprzedaży.