Lokalna polityka społeczna wobec osób starszych Dr Marta Komorska Instytut Socjologii UMCS Lublin 20102

Mamy czas na przygotowanie społeczeństwa i instytucji !!! Wstęp Zgodnie z prognozą Głównego Urzędu Statystycznego w latach 2010-2015 będzie miał miejsce umiarkowany wzrost proporcji liczby ludzi starszych do liczby osób w wieku produkcyjnym, natomiast w kolejnych latach wzrost ten będzie podlegał nagłemu przyśpieszeniu. Mamy czas na przygotowanie społeczeństwa i instytucji !!!

Wstęp Zgodnie z prognozami GUS, do 2030 r. liczba osób w wieku 60+ wzrośnie z niecałych 7 mln do ponad 10 mln przy prawie niezmienionej liczbie osób w wieku 50–59 lat i spadającej liczbie osób w wieku najwyższej aktywności zawodowej , co w efekcie zwiększy obciążenie ludności w wieku produkcyjnym ludnością w wieku poprodukcyjnym P. Szukalski (red.): Przygotowanie do starości. Polacy wobec starzenia się. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009. S. 17-26. Zob. także M. Boni (red.): Raport. Polska 2030. Warszawa 2009, www.zds.kprm.gov.p (15.09.2011

Skutki Konsekwencje wynikające z zaawansowanego procesu starzenia się ludności przejawiają się w wielu płaszczyznach; jak ekonomia, opieka zdrowotna, pomoc społeczna, relacje w rodzinie i społeczeństwie co stanowi nowe wyzwania zarówno dla polityki społecznej na poziomie ogólnokrajowym, jak i samorządowym.

Skutki Obecnie zintensyfikowano dyskusję o potrzebie przygotowania rozwiązań zarówno w wymiarze jednostkowym mającym na celu zapewnienie osobom starszym zaspokojenia ich potrzeb, jak i wymiarze społecznym i instytucjonalno-organizacyjnym pozwalającym na stworzenie odpowiedniego zabezpieczenia ekonomicznego, prawnego, medycznego, socjalnego.

Polityka społeczna Jednym z podmiotów odpowiedzialnych za przygotowanie systemu wsparcia dla osób starszych jest samorząd, który od 1998 roku posiada obowiązek opracowania i realizacji zadań z obszaru polityki społecznej, a wiec także zabezpieczenia potrzeb osób starszych. USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym.

Polityka społeczna samorządu lokalnego Przygotowywane obecnie systemy wsparcia dla seniorów w ramach polityki społecznej stawiają sobie za cel nie tylko organizowanie pomocy, lecz przede wszystkim organizowanie życia osobom starszym i społeczności w której funkcjonują, co pozwala na zachowanie dobrej jakości życia seniorów, ich integracji społecznej przy jednoczesnej racjonalizacji wydawanych środków z budżetu.

Utworzenie spójnego systemu wsparcia wymaga zastosowania kilku podstawowych zasad pozwalających na racjonalne zarządzanie środkami i maksymalne wykorzystanie potencjału tkwiącego w infrastrukturze, a przede wszystkim w społeczności lokalnej.

Jedną z tych zasad jest zasada subsydiarności, która zakłada wykorzystanie możliwości tkwiących w rodzinie i otoczeniu społecznym. Pełne włączenie rodziny i najbliższego sąsiedztwa do opieki nad osobami starymi pozwala na skuteczniejszą integrację środowiska i jednocześnie umożliwia zastosowanie kolejnej zasady, jaką jest kompleksowość oceny potrzeb.

Diagnoza potrzeb osób starszych powinna uwzględniać nie tylko strukturę i wielkość tych potrzeb, ale ocenić także możliwość ich zaspokojenia przy wykorzystaniu istniejącej infrastruktury i możliwości wykorzystania kapitału społecznego.

Przygotowanie systemu wsparcia wymaga przede wszystkim rzetelnej diagnozy dotyczącej zarówno sytuacji osób starszych, jak i potencjału otoczenia rodzinnego i społecznego w którym funkcjonują seniorzy. Istnie cały wachlarz zadań szczegółowych, które wymagają uruchomienia szeregu instytucji odpowiedzialnych za organizację dnia w środowisku zamieszkania, spędzanie czasu wolnego, poradnictwo prawne, psychologiczne i rodzinne oraz opiekę medyczną i rehabilitację.

Stworzenie systemu wsparcia opartego na potencjale tkwiącym w środowisku i uruchomieniu działań samopomocowych wydaje się rozwiązaniem najbardziej korzystnym zarówno dla samorządu, jak i społeczności lokalnej, ponieważ dążenie do utrzymania przez osoby starsze możliwie długo samodzielności i kontroli nad własnym życiem leży przede wszystkim w interesie całego społeczeństwa.

Aktywizacja seniorów w ich środowiskach posiada korzystny wymiar ekonomiczny zarówno ze względu na obniżenie kosztów opieki, jak również ze względu na tworzenie nowych miejsc pracy. Dodatkową korzyścią jest przeciwdziałanie izolacji i wzmacnianie systemu samopomocy mieszkańców. Rolą samorządu jest przygotowanie profesjonalne pracowników i organizację środków, które pozwolą na uruchomienie systemu.

Ważne jest wyeksponowanie roli edukacyjnej w odniesieniu do osób starszych i społeczności lokalnych, co wydaje się niezbędnym w sytuacji, gdy o powodzeniu podjętych działań decyduje zaangażowanie społeczne. Edukacja społeczna zapewniająca przede wszystkim walkę z ageizmem przyczyniającym się do dyskryminacji osób starszych i w konsekwencji do ich wykluczenia, odrzucenie stereotypu osoby starszej jako osoby biernej, niesprawnej fizycznie i mentalnie pozwoli na kształtowanie poprawnych relacji międzypokoleniowych.

Edukacja w ramach której środowisko społeczne uwrażliwi się na problemy i potrzeby osób starszych i jednocześnie przygotuje się do zorganizowania „własnej starości”, a seniorzy zdobędą niezbędną wiedzę o poruszaniu się w „nowoczesnej” rzeczywistości np. poprzez korzystanie z Internetu, czy bankowości elektronicznej. Dobrze przygotowana edukacja społeczna pozwoli na wzmocnienie więzi społecznych, poczucie zrozumienia i współodpowiedzialności co jest warunkiem wyjściowym stworzenia dobrego systemu wsparcia społecznego.

Dziękuję za uwagę