Stanowisko UE w kwestii finansowania nadawców publicznych Janina Ligner-Żeromska Adwokat, zespół ds. Prawa Wspólnot Europejskich oraz IT/IP Domański Zakrzewski Palinka sp.k. Tel. (22) 557 76 80 Fax (22) 557 76 01 E-mail: janina.ligner-zeromska@dzp.pl

Źródła prawa art. 16, 86 i 87 Traktatu ustanawiającego WE, wersja skonsolidowana (O.J.C. Nr 325 z 24 grudnia 2002, „TWE”) Protokół w sprawie systemu publicznej telewizji i radiofonii w Państwach Członkowskich (O.J.C. Nr 340 z 10 października 1997, „Protokół Amsterdamski”) Komunikat Komisji nr 2001/C 37/03 w sprawie udzielenia pomocy państwa dla radiofonii i telewizji publicznej („Komunikat w sprawie udzielenia pomocy państwa dla RTV publicznej”) Komunikat Komisji nr COM(2000) 580 final w sprawie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym w Europie („Komunikat Komisji w sprawie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym w Europie”)

Źródła prawa – c.d. Dyrektywa Komisji nr 80/723/EWG w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między Państwami Członkowskimi i przedsiębiorstwami publicznymi (ze zmianami wynikającymi z Dyrektywy Komisji nr 2000/52/WE, „Dyrektywa w sprawie przejrzystości”) Rozporządzenie Rady WE nr 659/1999 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 93 TWE („Rozporządzenie”) orzecznictwo ETS

Usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym Art. 16 TWE: „(...) zważywszy na miejsce, jakie usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym zajmują wśród wspólnych wartości Unii, (...) Wspólnota i Państwa Członkowskie, każde w granicach swych kompetencji i w granicach stosowania niniejszego Traktatu, zapewniają, aby te usługi funkcjonowały na podstawie zasad i na warunkach, które pozwolą im wypełniać ich zadania”.

Zasady przyznawania pomocy publicznej Art. 87 ust. 1 TWE: „(...) wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi.” Art. 87 ust. 3 pkt d TWE: „Za zgodną ze wspólnym rynkiem może zostać uznana: pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej i konkurencji we Wspólnocie w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem”

Wyraźne dopuszczenie finansowania telewizji publicznej w Protokole Amsterdamskim Normy interpretacyjne załączone do TWE: ”Zważywszy, że system publicznej radiofonii i telewizji w państwach członkowskich jest bezpośrednio związany z demokratycznymi, społecznymi i kulturalnymi potrzebami każdego społeczeństwa oraz z ochroną pluralizmu mediów, (...) Strony uzgodniły następujące normy interpretacyjne (...): Przepisy TWE nie uchybiają kompetencji państw członkowskich do określenia sposobu finansowania publicznej radiofonii i telewizji, o ile finansowanie to jest przyznawane organizacjom nadawczym na wypełnienie przez nie misji publicznej (...) oraz o ile finansowanie to nie narusza warunków handlu i konkurencji we Wspólnocie w zakresie, który byłby sprzeczny ze wspólnym interesem (...)”.

Wybór sposobu finansowania telewizji publicznej – na podstawie Komunikatu w sprawie udzielenia pomocy państwa dla RTV publicznej) Zależy wyłącznie od Państwa Członkowskiego (pkty 27 i 46 Komunikatu) Dopuszczalny jest system mieszanego finansowania (ang. dual-funding = pomoc publiczna + wpływy z działalności komercyjnej) (pkt 45 Komunikatu) „Przezroczyste” zasady finansowania, których rozliczenie będzie łatwe do kontroli dzięki: 1. rozdzieleniu usług świadczonych w ramach służby publicznej od pozostałych, 2. rozdzieleniu kont po stronie przychodów i kosztów (pkt 49 i 50 Komunikatu)

Ocena dopuszczalności finansowania telewizji publicznej przez państwo Muszą być spełnione łącznie 3 warunki: Usługa świadczona w celu misji publicznej - konieczność ustalenia w prawie wewnętrznym Państwa Członkowskiego definicji misji publicznej Przedsiębiorstwo musi być jednoznacznie zobowiązane do świadczenia danej usługi (oraz nadzorowane w tym zakresie) Odstąpienie od zasad konkurencji nie może wpływać na rozwój handlu w sposób pozostający w sprzeczności z interesem Wspólnoty (kryterium proporcjonalności) (pkt 29 Komunikatu)

Definicja misji publicznej oraz zobowiązanie do niej i nadzór nad jej wykonywaniem Ustalenie definicji misji publicznej - kompetencja Państw Członkowskich (pkt 33 Komunikatu) Państwo Członkowskie może uważać całą ofertę programową nadawcy publicznego za objętą misją publiczną (pkt 53 Komunikatu) Powierzenie misji publicznej wyraźnie jednemu lub kilku przedsiębiorcom w drodze oficjalnego aktu Realizacja usług świadczonych w celu spełnienia misji publicznej -nadzorowana przez niezależny od przedsiębiorstwa organ określony przepisami prawnymi Państwa Członkowskiego Ocena realizacji standardów jakościowych nie leży w gestii Komisji; Komisja musi mieć możliwość bazowania na odpowiednim nadzorze zapewnionym przez Państwo Członkowskie (pkty 40, 41 i 42 Komunikatu)

Zasada proporcjonalności Uprawnienia Komisji: może ustalić, czy odstępstwo od normalnego stosowania reguł konkurencji nie narusza zasad wspólnego rynku (pkt 47 Komunikatu) Test ma charakter negatywny – sprawdza to, czy przyjęte w Państwie Członkowskim rozwiązanie nie jest nieproporcjonalne Założenie Komisji - wykonywanie przez przedsiębiorstwo zadań publicznych, wymaga zwykle sponsorowania przez państwo. Pomoc publiczna nie powinna przekraczać kosztów netto misji publicznej, przy uwzględnieniu innych przychodów (bezpośrednich lub pośrednich) wynikających z realizacji misji publicznej STĄD zyski netto z usług niebędących misją publiczną będą brane pod uwagę w określeniu proporcjonalności pomocy. (pkt 57 Komunikatu)

Zasada proporcjonalności – c.d. Jeżeli nadawca publiczny redukuje cenę w usługach niezwiązanych z jego misją publiczną poniżej poziomu koniecznego do pokrycia samych kosztów, które sprawnie działający nadawca komercyjny w podobnych okolicznościach musiałby ponieść, taka praktyka wskazywałaby na obecność nadmiernego kompensowania obowiązków należących do publicznej służby i wpływa na warunki handlu i konkurencji we Wspólnocie w zakresie, który byłby sprzeczny ze wspólnym interesem. Np. zaniżanie cen reklam lub innych usług niebędących misją publiczną świadczonych na rynku przez nadawcę publicznego w celu obniżenia przychodów konkurentów nie będą uznane za nieodłącznie związane z misją publiczną przypisaną nadawcy. (pkt 58 Komunikatu)

Komunikat Komisji w sprawie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym w Europie Powtarza obligatoryjność zasady proporcjonalności Potwierdza, iż wybór sposobu finansowania publicznej telewizji i radiofonii należy do Państw Członkowskich, o ile nie stoi w sprzeczności z ogólnym interesem gospodarczym Wspólnoty Europejskiej

Obowiązki związane z pobieraniem pomocy publicznej Dyrektywa w sprawie przejrzystości dotyczy każdego przedsiębiorstwa otrzymującego pomoc Państwa w jakiejkolwiek formie. Wymóg oddzielnych ksiąg: wyraźnie dochód i koszt związany z różnymi rodzajami działalności (subsydiowaną oraz niesubsydiowaną); 2. szczegółowe objaśnienie dotyczące metody przypisania i rozliczenia dochodów i kosztów związanych z różnymi formami działalności. (Art.1 ust. 2 Dyrektywy) Państwo Członkowskie zapewnia Komisji Europejskiej wgląd do informacji dotyczących stosunków finansowych, struktury finansowej i organizacyjnej przedsiębiorstw otrzymujących pomoc państwową w ciągu 5 lat od zakończenia roku budżetowego, w którym fundusze publiczne były udostępnione przedsiębiorstwu. (Art.5 Dyrektywy)

Rozporządzenie Zawiera definicje pomocy istniejącej, nowej, indywidualnej, przyznanej bezpośrednio etc. Państwo Członkowskie zgłasza wszelkie plany przyznania nowej pomocy Komisja posiada uprawnienia wydania decyzji pozytywnej, warunkowej lub negatywnej Komisja może nakazać zawieszenie lub „windykację” pomocy „przyznanej bezprawnie” W przypadku niezastosowania się Państwa Członkowskiego - sprawa zostaje przekazana ETS + wniosek o przyjęcie deklaracji o naruszenie przepisów TWE Państwa Członkowskie składają sprawozdanie roczne w sprawie programów pomocowych

Orzecznictwo ETS Kinderkanal and Phoenix (NN 70/98 z 1999 roku, Niemcy) wąska interpretacja „pomocy w promowaniu kultury” – demokratyczne potrzeby Państwa Członkowskiego muszą być uznane za odmienne od promocji kultury BBC (NN 88/98 z 2000 roku, Wielka Brytania) zapewnienie 24-godzinnego bezpłatnego kanału informacyjnego bez reklam, chociaż ma wpływ na handel, nie rzutuje na rozwój tego handlu w zakresie przeciwnym do założeń Wspólnoty

Orzecznictwo ETS – cd. Preussen Elektra (C-379/98 z 2001 roku, Niemcy) „(...) tylko korzyści otrzymywane bezpośrednio lub pośrednio ze środków państwowych są uważane za pomoc publiczną.” Ferring (C-53/00 z 2001 roku, Francja) „(...) tylko korzyści, które przekraczają koszty zapewnienia wykonania obowiązku publicznej służby, stanowią pomoc publiczną.” TV2 (C 2/03 z 2003 roku, Dania) gdyby średnie ceny reklam w (subsydiowanym) TV2 były niższe od samych kosztów nadawcy komercyjnego, wówczas miałoby miejsce ryzyko subsydiowania również w zakresie reklamy

Z polskiej perspektywy Obecnie obowiązująca ustawa z dnia 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji („Ustawa”) nie jest dostosowana do wymogów prawa wspólnotowego; Potrzeba uchwalenia reguł finansowania mediów publicznych zgodnych z prawem wspólnotowym w ramach procesu dostosowania prawa polskiego do prawa UE (w tym do pakietu dyrektyw dotyczących komunikacji elektronicznej)

Fundusz Radiowo-Telewizyjny w propozycji Zielonej księgi Fundusz Radiowo-Telewizyjny - forma gwarancji Państwa dla nadawcy publicznego, iż otrzyma opłaty abonamentowe w pełnej wysokości Fundusz może składać się z opłat kompensacyjnych nałożonych na nadawców komercyjnych + z podatku od wpływów z reklamy (+ abonament?) Nadawcy publiczni – ograniczenia związane z emitowaniem reklam Nadawcy publiczni – obowiązek przejrzystego prowadzenia gospodarki finansowej Nadawcy komercyjni w zamian za nałożone na nich opłaty - dodatkowe przychody dzięki ograniczeniu działalności reklamowej nadawców publicznych

Podsumowanie Od decyzji Państwa Członkowskiego zależy, czy i w jaki sposób będzie finansował publiczną telewizję i radiofonię; W wyborze sposobu regulacji Państwo Członkowskie ograniczone jest postanowieniami TWE, interpretowanymi „w duchu” postanowień Protokołu Amsterdamskiego oraz Komunikatu w sprawie udzielenia pomocy państwa dla RTV publicznej; Dopuszczalne jest finansowanie działalności telewizji publicznej z abonamentu, opłat licencyjnych i innej pomocy publicznej oraz z reklam łącznie, ale przy spełnieniu określonych wymagań dotyczących monitorowania pomocy oraz szczególnego sposobu prowadzenia księgowości; Z punktu widzenia prawa wspólnotowego dopuszczalne jest utworzenie tzw. Funduszu Radiowo-Telewizyjnego.

Janina Ligner-Żeromska Adwokat, zespół ds. Prawa Wspólnotowego i IT/IP Dziękuję Janina Ligner-Żeromska Adwokat, zespół ds. Prawa Wspólnotowego i IT/IP Domański Zakrzewski Palinka sp.k. Tel. (22) 557 76 80 Fax (22) 557 76 01 E-mail: janina.ligner-zeromska@dzp.pl