A PRAWO MIĘDZYNARODOWE Prof. dr hab. Janina Ciechanowicz-McLean Katedra Prawa Gospodarczego Publicznego i Ochrony Środowiska Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego Członek Komisji Prawa Morskiego Polskiej Akademii Nauk o/Gdańsk GAZOCIĄG BAŁTYCKI A PRAWO MIĘDZYNARODOWE

GAZOCIĄG BAŁTYCKI A SPRAWA POLSKA Źródło: http://www.nord-stream.com/ Planowana trasa gazociągu bałtyckiego

Do zajęcia stanowiska w sprawie gazociągu bałtyckiego zmuszają Polskę trzy czynniki: polska racja stanu; bezpieczeństwo ekologiczne Bałtyku; sprawiedliwość międzynarodowa. Granica szelfu kontynentalnego Granica strefy ekonomicznej Granica pasa wyłącznego rybołówstwa Granica morza terytorialnego Linia podstawowa

Dno morskie i oceaniczne (Obszar) poza granicami jurysdykcji państwowej stanowi wspólne dziedzictwo ludzkości, co wynika z art. 136 Konwencji o prawie morza z Montego Bay z 1982 r. (UNCLOS). Zasady przewodnie dotyczące regulacji prawnych w zakresie pokojowego wykorzystania dna morskiego: zasada wyłącznie pokojowego wykorzystania Obszaru, bez broni jądrowej na dnie; zasada prowadzenia działalności w Obszarze dla dobra całej ludzkości; zasada nie wysuwania roszczeń i zawłaszczania jakiejkolwiek części Obszaru i minerałów uzyskanych w Obszarze; eksploracji i eksploatacji Obszaru dokonywać może Międzynarodowa Organizacja Dna Morskiego z siedzibą na Jamajce, której członkami są wszystkie państwa strony Konwencji o prawie morza. Organizacja dzierży zasoby Obszaru i zarządza nimi w imieniu i dla dobra całej ludzkości; zasada wolności prowadzenia badań naukowych; zasada ochrony środowiska morskiego; zasada ochrony życia ludzkiego; zasada efektywnego udziału państw rozwijających się w Obszarze; zasada ochrony (zabezpieczenia) i wykorzystania w imieniu całej ludzkości obiektów archeologicznych odkrytych w Obszarze.

? Czy pomimo tego, że gazociąg bałtycki będzie przebiegał, w odniesieniu do Polski poza granicami jurysdykcji państwowej, Polsce nie przysługują żadne środki prawne w wyrażaniu swojej woli czy obaw związanych z planowaną inwestycją na dnie Morza Bałtyckiego? Dlaczego obowiązująca, jako podstawowa zasada międzynarodowego porządku prawnego, zasada dobrego sąsiedztwa nie jest jak dotąd widoczna w działaniach na rzecz budowy gazociągu bałtyckiego?

CZY MOŻNA UKŁADAĆ GAZOCIĄG NA DNIE MORZA OTWARTEGO CZYLI O WOLNOŚCIACH MORZA OTWARTEGO (PEŁNEGO)? Na morzu otwartym obowiązują wolności, do których zalicza się: wolność żeglugi; wolność przelotu; wolność układania kabli i rurociągów; wolność budowania sztucznych wysp; wolność rybołówstwa; wolność badań naukowych. Źródło: http://www.gazprom.com/

? Czy Niemcy i Rosja wydały niezbędne ustawy i inne przepisy prawne do zapewnienia tego, aby właściciele gazociągu na dnie morza otwartego, którzy zerwą lub uszkodzą inny kabel lub rurociąg podczas układania lub naprawy swojego kabla lub rurociągu, poniosły odpowiedzialność prawną?

EKOLOGICZNE GRANICZENIA PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA MORZU BAŁTYCKIM WYNIKAJĄ Z WIELU OBOWIĄZUJĄCYCH UMÓW I KONWENCJI MIĘDZYARODOWYCH. Konwencja o prawie morza z 1982 r. Konwencja o ochronie środowiska morskiego Morza Bałtyckiego z 1974 r., uzupełniona konwencją kolejną z 1992 r. Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku – HELCOM realizuje zadania w zakresie: oceny wpływu działalności ludzkiej na środowisko Morza Bałtyckiego; badania bezpośrednich skutków oddziaływania niebezpiecznych substancji na środowisko morskie; identyfikowania poważnych zagrożeń ekologicznych i lokalizacji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych; współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi realizującymi podobne programy; popierania upowszechniania informacji o stanie środowiska Morza Bałtyckiego.

Wykaz międzynarodowych organizacji międzyrządowych i pozarządowych o statusie obserwatora przy Komisji Helsińskiej Organizacje międzyrządowe Organizacje pozarządowe Intergovernmental Agreement on the Conservation of the Small Cetaceans of the Baltic and North Sea (ASCOBANS) Baltic 21 – An Agenda for the Baltic Sea Region Baltic Sea Parliamentary Conference (BSPC) Council of Europe Development Bank (CEB) Intergovernmental Oceanographic Commission (IOC) of UNESCO International Atomic Energy Agency (AAEA) International Baltic Sea Fishery Commission (IBSFC) International Council for the Exploration of the Sea (ICES) IMO Oslo and Paris Commissions (OSPAR) United Nations Environment Programme (UNEP) United Nations Economic Commission for Europe (UN/ECE) World Health Organization (WHO) World Meteorological Organization (WMO) Alliance for Maritime Regional Interests in Europe (AMRIE) Baltic Farmers’ Forum on Environment Baltic Ports Organisation (BPO) Baltic and International Maritime Council (BIMCO) BirdLife International European Chemical Industry Council (CEFIC) Coalition Clean Baltic (CCB) Conference of Peripheral Maritime Regions of Europe – Baltic Sea Commission (CPMR) European Chlor-Alkali Industry (EURO CHLOR) European Fertilizer Manufactures Association (EFMA) European Sea Ports Organisation (ESPO) European Union for Coastal Conservation (EUCC) International Association of Oil and Gas Producers (OGP) International Council for Local Environmental Initiatives (ICLEI) Union of the Baltic Cities (UBC) World Wide Found for Nature (WWF)

? Jakie jest stanowisko Komisji Helsińskiej odnośnie budowy gazociągu bałtyckiego? Może nadszedł czas uregulować nową umową międzynarodową, układanie, funkcjonowanie i naprawę podwodnych kabli i rurociągów na Obszarze dna morskiego Morza Bałtyckiego? Czy istniejące postanowienia określające prawa państwa nadbrzeżnego i państwa korzystającego z prawa tranzytu są dostatecznie precyzyjnie określone? Uczestnicy konferencji mogą być grupą inicjującą powstanie nowej konwencji międzynarodowej. Może nadszedł czas aby Polska zainicjowała zwołanie konferencji międzynarodowej w tej sprawie?

Konwencja EKG ONZ o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym z 1991 r. z Espoo. Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w odejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska z dnia 25 czerwca 1998 r. z Aarhus. Celem tej konwencji jest ochrona prawa każdego z nas do życia w środowisku odpowiedniej jakości poprzez zagwarantowanie nam prawa do: dostępu do informacji; udziału w podejmowaniu decyzji; dostępu do sprawiedliwości.

? Czy głos Polski (stanowisko jej władz, społeczeństwa) będzie uwzględniony przed podjęciem decyzji o realizacji inwestycji gazociągu bałtyckiego, poprzez rozwianie wszelkich wątpliwości prawnych i technicznych? Czy Ministerstwo Środowiska skończy z postawą „śpiącej królewny” i aktywnie włączy się w proces informowania społeczeństwa o tej inwestycji i postara się egzekwować nasze uprawnienia wynikające z konwencji międzynarodowych?

HARD CASES DOT. GAZOCIĄGU BAŁTYCKIEGO JAKO CELU ATAKU TERRORYSTYCZNEGO Różnorodne urządzenia wiertnicze i rurociągi stanowią szczególnie atrakcyjne cele ataków terrorystycznych. Właściwie umieszczony ładunek wybuchowy lub zdalnie kierowany pocisk mogą zniszczyć każde urządzenie wiertnicze czy przesyłowe. Pojawił się terroryzm ekologiczny i terroryzm jądrowy. Zagadnienie to jest istotne, ponieważ skutkiem terroryzmu może być m.in. zachwianie równowagi ekologicznej basenu Morza Bałtyckiego czy też katastrofa ekologiczna. ? Jakie planuje się zabezpieczenie instalacji gazociągu bałtyckiego przed atakami terrorystycznymi? Czy sporządzono plany akcji przeciwdziałania atakom terrorystycznym?

Bardzo dziękuję za uwagę.