Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

HANDEL ZAGRANICZNY Justyna Drop

Charakterystyczne cechy handlu zagranicznego: Handel zagraniczny to odpłatna wymiana towarów lub usług z partnerami posiadającymi stałą siedzibę poza granicą celną państwa. Handel zagraniczny w wąskim znaczeniu odnosi się jedynie do dóbr materialnych sprzedawanych za granicę lub zakupywanych za granicą. W szerokim znaczeniu handel zagraniczny obejmuje obroty majątkowo-kredytowe oraz obroty bieżące, na które oprócz wymiany składają się zakup i sprzedaż za granicę usług, dóbr niematerialnych oraz zobowiązania wynikające z ruchu ludności poza granicę, utrzymywania własnych placówek dyplomatycznych za granicą i inne. Za szerokim ujęciem handlu zagranicznego przemawia: Możliwość alternatywnych zastosowań posiadanych zasobów ekonomicznych kraju we wszystkich dziedzinach międzynarodowego podziału pracy Dopiero po uwzględnieniu wszystkich elementów wymiany z zagranicą można dokładnie określić jej rolę w gospodarce państwa Poszczególne elementy składowe całego obrotu gospodarczego są substytucyjne i komplementarne i są równorzędnymi źródłami wpływów dewizowych. Dlatego powinny być rozpatrywane łącznie. Charakterystyczne cechy handlu zagranicznego: odpłatność przemieszczanie towarów towary muszą pochodzić z różnych krajów

1. Czynniki rozwoju handlu międzynarodowego Na handel międzynarodowy, jego wielkość, kierunki i strukturę towarową wpływają obecnie następujące czynniki: Polityka państwa Potrzeby gospodarcze Popyt na pewne towary i usługi Wymienialność waluty krajowej na zagraniczną Upodobania i gusty ludzi Polityka państwa – polega na ustalaniu cła, wprowadzaniu opodatkowania na import, przyznawaniu ulg eksportowych, udzielaniu kredytów na produkcję towarów znajdujących nabywców za granicą i ustalaniu kursu własnej waluty.

2. Różnorodność walut Ważnym elementem, mającym wpływ na wymianę międzynarodową, jest różnorodność walut, jakimi posługują się poszczególne kraje. Międzynarodowa wymiana, aby odbywała się bez przeszkód, opiera się na przeliczaniu waluty na jedną, najczęściej na dolary, gdyż ułatwia to swobodny przepływ pieniądza. Usprawnia także przemieszczanie się towarów, usług, kapitałów i zapewnia swobodę poruszania się ludzi po świecie. Od 1.01. 1999 r. do rozliczeń handlowych w państwach Unii Europejskiej wprowadzono nową walutę „ euro” 3. W handlu międzynarodowym stosuje się cła, czyli specjalne opłaty pobierane na granicy państwa, do którego jest wwożony towar. Z jednej strony cłą są źródłem dochodów budżetowych państwa, a z drugiej strony chronią rodzimą produkcję przed zagraniczną konkurencją. Napływ obcych, tańszych towarów może spowodować upadek niektórych zakładów pracy czy nawet ich branż. Oznacza to utratę stanowisk pracy przez znaczną część ludności, co z kolei obciąża budżet dodatkowymi wydatkami na zasiłki dla bezrobotnych, pomoc socjalną itp.

Światowa Organizacja Handlu (WTO) Światowa Organizacja Handlu (ang. World Trade Organization (WTO)) – organizacja międzynarodowa z siedzibą w Genewie. WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 w Marrakeszu (Maroko), w ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT. Światowa Organizacja Handlu rozpoczęła działalność w roku 1995, a jej siedzibą jest Genewa. Polska była jednym z państw założycielskich – stosowne porozumienie ratyfikowała w roku 1995. Głównym zadaniem Światowej Organizacji Handlu jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania praw własności intelektualnej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa do norm Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym. Są tu określone sytuacje kiedy ma miejsce handel usługami: sprzedaż transgraniczna świadczenie i konsumpcja usług za granicą obecność handlowa za granicą fizyczna obecność świadczących usługi

Bilans handlowy Obroty bieżące w handlu międzynarodowym są wyznaczane przez wartość eksportu, tj. wywozu i wartość importu, tj. przywozu towarów i usług oraz kwoty przekazów pieniężnych, otrzymywanych z zagranicy lub wysyłanych za granicę. Różnica pomiędzy wartością eksportu a importu towarów stanowi saldo bilansu handlowego, które może być dodatnie, ujemne lub zrównoważone. W czerwcu eksport towarów w Polsce spadł w skali roku o 20,8 proc. do 8,314 mld euro. W tym samym czasie import zmniejszył się o 31,5 proc. do 8,34 mld euro. Deficyt ukształtował się na poziomie 26 mln euro, wobec 1,678 mld euro rok wcześniej. W roku 2009 skumulowany eksport towarów wyniósł 105,55 mld euro, a import 115,16 mld euro. W porównaniu do poprzedniego okresu (lipiec 2007 - czerwiec 2008) eksport towarów zmniejszył się o 11,466 mld euro, czyli o 9,8 proc., a import o 16,358 mld euro, a więc o 12,4 procent.

Handel zagraniczny w Polsce Od zakończenia II wojny światowej polski handel zagraniczny koncentrował się głównie na wymianie towarowej z krajami socjalistycznymi, zwłaszcza tymi, które należały do Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Od 1949 r., gdy powstała RWPG, aż do początku lat 70-tych XX w., udział państw należących do tej organizacji, w obrotach polskiego handlu zagranicznego sięgał 70-80%, w tym ZSRR – 25 do 35%. Ożywienie kontaktów gospodarczych z państwami kapitalistycznymi nastąpiło dopiero po normalizacji stosunków z Republiką Federalną Niemiec ( w 1970r.). Przejawiało się ono głównie znacznym zwiększeniem ilości towarów importowanych z tych krajów ( szczególnie z RFN). Wieloletnia polityka zamknięcia gospodarczego ( autarkii), wpłynęła na obecną sytuację i rolę Polski w światowym handlu. Nowa sytuacja geopolityczna spowodowała poważny kryzys wymiany międzynarodowej. Wyraźny spadek obrotów był przede wszystkim skutkiem rozerwania tradycyjnych więzi gospodarczych Polski z dawnymi państwami socjalistycznymi. Ograniczono do minimum import ze Stanów Zjednoczonych i krajów Europy Zachodniej. Taka polityka państwa przyniosła w drugiej połowie lat 80-tych dodatnie saldo wymiany towarowej, towarzyszyły mu jednak niewielkie obroty handlowe.

Od ostatniej dekady XX w. stopniowo zwiększa się wymiana towarowa Od ostatniej dekady XX w. stopniowo zwiększa się wymiana towarowa. Wpłynął na to m.in. Wzrost importu. Dynamiczny przyrost wartości obrotów dotyczył zwłaszcza zakupów dokonywanych przez sektor prywatny, który od 1990 r. został dopuszczony na równych prawach z państwem, do udziału w handlu zagranicznym. Do Polski zaczęto sprowadzać towary z krajów Europy Zachodniej, a także tanie wyroby z państw azjatyckich. Sytuacja ta – w połączeniu ze znacznie mniejszą intensywnością przyrostu exportu- wpłynęła niekorzystnie na bilans handlowy, którego deficyt gwałtownie róśł. W pierwszych latach XXI w. ujemne saldo ustabilizowało się na poziomie ok. 14 mld USD rocznie. Mimo znacznego potencjału demograficznego i gospodarczego oraz corocznie rosnącej wartości importu i eksportu udział Polski w międzynarodowym obrocie towarowym jest stosunkowo niewielki. Niskie wskaźniki obrotów w handlu zagranicznym dotyczą zarówno wartości globalnych, jak i przeliczonych na jednego mieszkańca. W 2008 r. sprzedaż towarów za granicę osiągnęła 485833 mln zł, natomiast wartość sprowadzonych w tym czasie do Polski dóbr wyniosła 399353 mln zł.

Geograficzne kierunki handlu zagranicznego W ostatniej dekadzie XX w. zaszły istotne zmiany w strukturze geograficznych kierunków handlu zagranicznego. Wyraźnie zmalała wymiana z krajami Europy Środkowej i Wschodniej. Nadal jednak liczącym się partnerem pozostaje Rosja, szczególnie jako dostawca surowców – zwłaszcza energetycznych i rud metali. Jest to zjawisko niezbyt korzystne dla Polski, gdyż uzależniona jest od rosyjskich źródeł zaopatrzenia w niezbędne surowce. Dywersyfikacja źródeł zaopatrzenia – zapewnienie dostarczenia niezbędnych surowców i towarów z różnych źródeł - np. Importu paliw z kilku państw – w celu uniezależnienia się od aktualnych uwarunkowań politycznych i sytuacji ekonomicznej potencjalnych dostawców. W 1990 r. głównym partnerem handlowym Polski, po raz pierwszy po II wojnie światowej, stały się Niemcy. Od tego czasu corocznie notujemy najwyższe obroty z tym krajem, zarówno w eksporcie, jak i w imporcie.

Czołowe miejsca zajmują także inne państwa Europy Zachodniej, zwłaszcza Włochy i Francja. Systematycznie rośnie znaczenie handlu z południowymi sąsiadami Polski – Czechami i Słowacją. W pierwszych latach XXI w. na państwa, które obecnie są członkami Unii Europejskiej, przypadało łącznie aż 80% polskiego eksportu i 70% importu. Od początku XXI wieku Polska powoli wraca na utracone rynki zbytu na wschodzie Europy, w krajach byłego ZSRR. Istotne znaczenie ma także rozszerzenie obustronnej wymiany handlowej z krajami pozaeuropejskimi, zarówno wysoko, jak i słabo rozwiniętymi gospodarczo. W 2008 roku spośród Państw leżących na innych kontynentach największy udział w strukturze polskiego importu miały Chiny ( 8,1%) – jako nasz trzeci partner handlowy.

Zmiany w przekroju kontynentalnym Od początku bieżącej dekady w strukturze geograficznej handlu zagranicznego Polski w ujęciu kontynentalnym odnotowano istotne zmiany. Dominującym partnerem handlowym w eksporcie nadal są kraje Europy, których udział w całym polskim eksporcie zwiększył się (z 89,9% w 2000 r. do 91,1% w 2008 r.). Wartość eksportu do krajów europejskich wzrosła w omawianym okresie z 30,9 mld EUR do 105,9 mld EUR. Zwiększenie udziału tych państw nastąpiło głównie kosztem spadku udziału krajów Ameryki Północnej i Południowej (z 4,9% do 2,9%, tj. odpowiednio 1,7 mld EUR i 3,4 mld EUR), które w 2004 r. utraciły drugą pozycję na rzecz krajów Azji (wzrost udziału w tym okresie z 3,8% do 4,7%). Wartość eksportu do krajów azjatyckich zwiększyła się z 1,3 mld EUR w 2000 r. do 5,4 mld EUR w roku 2008. Na czwartym miejscu, podobnie jak na początku bieżącej dekady, plasują się kraje Afryki, do których w 2008 r. wyeksportowano z Polski towary o wartości 1 mld EUR, co stanowiło niespełna 1% całego polskiego eksportu. Jeszcze bardziej wyraźne zmiany odnotowano w omawianym okresie w strukturze geograficznej importu. Podobnie, jak w eksporcie, również po stronie importu dominują kraje Europy, jednak obserwuje się wyraźny spadek ich udziału (z 82% w 2000 r. do 76% w 2008 r.). Nastąpiło to pomimo 2,5-krotnego wzrostu wartości importu z tych państw (z 43,6 mld EUR do 108,3 mld EUR). Na drugiej pozycji wśród największych dostawców towarów do Polski swą pozycję umacniały kraje Azji. Import z tego regionu zwiększył się z 5,8 mld EUR w 2000 r. do 26 mld EUR w roku 2008, co oznacza wzrost ich udziału w polskim imporcie ogółem z 11% do 18,2%. W 2008 r. na trzecim miejscu w imporcie do Polski z udziałem 4,1% znalazły się kraje obu Ameryk (spadek udziału z 6,1% w 2000 r.), na czwartym zaś kraje Afryki z udziałem 0,8% (wzrost z 0,6% w 2000 r.).

Import – Eksport 2008 r.

W strukturze towarowej handlu zagranicznego, największy udział mają wyroby przemysłu elektromaszynowego. Szybko rośnie zarówno eksport, jak i import wyrobów przemysłowych. W coraz większych ilościach sprowadzamy zwłaszcza wysoko przetworzone wyroby przemysłu elektromaszynowego. Polska jest znaczącym eksporterem sprzętu elektronicznego i AGD (m.in. LG, Samsung, Toshiba, Philips, Electrolux, Indesit) oraz środków transportu, np. samochodów osobowych. W branży hutniczej w eksporcie przeważa miedź. Ostatnie lata były również udane dla hutnictwa żelaza, do czego przyczyniła się poprawa koniunktury na rynkach międzynarodowych i wzrost cen stali. Sprowadzamy także inne surowce, wśród których największą rolę odgrywają ropa naftowa i gaz ziemny. Głównym dostawcą tych paliw jest dla nas Rosja – blisko 90% ropy i 60% gazu pochodzi stamtąd (reszta przypada na Kazachstan, Turkmenistan, Wielką Brytanię, Norwegię, Niemcy). System przesyłu gazu W ostatnich latach Polska podbijała rynki zachodnie meblami. Są zdecydowanie tańsze od tych produkowanych w innych krajach, ale również bardzo dobrej jakości. Także eksport artykułów rolno-spożywczych rozwija się intensywnie. Głównie dzięki wstąpieniu Polski do UE, a co za tym idzie dotacji unijnych dla rolników oraz konieczności spełnienia unijnych norm sanitarnych i jakościowych.

% Struktura handlowa handlu zagranicznego Polski w 2008r.

W 2008 r. eksport wzrósł o 14,1% osiągając wartość 116,2 mld EUR. Import w EUR zwiększył się o 18,3% i osiągnął poziom 142,4 mld EUR. W rezultacie deficyt wymiany towarowej zwiększył się z prawie 18,6 mld EUR do rekordowo wysokiego poziomu 26,2 mld EUR. W III kwartale 2009 roku w Polsce: Eksport - 72 807 Import - 74 771 Saldo - -1 964 I i II kwartał 2010r. Eksport wyrażony w euro wyniósł 16,2mld EUR, import 17,5mld EUR, a ujemne saldo 1,3mld EUR, przed rokiem minus 1,6mld EUR (eksport zwiększył się o 7,4%, a import o 4,9%).

Co importujemy i eksportujemy? Polska importuje: maszyny rolnicze, samochody ciężarowe i samochody osobowe, deficytowe surowce mineralne (przede wszystkim kopaliny-gaz ziemny i ropa naftowa oraz surowce metalurgiczne), produkty wysoko rozwiniętych technologii (komputery, telefony, lekarstwa i kosmetyki), przede wszystkim produkty przemysłu chemicznego oraz produkty przemysłu elektromaszynowego. Towary eksportowane z Polski to przede wszystkim: surowce mineralne takie jak węgiel kamienny (Polska ma dosyć bogate złoża tego surowca i eksportuje węgiel już od wielu lat, mimo iż współcześnie wielkość eksportu węgla spadła, gdyż jest wypierany przez tańsze złoża w RPA czy Australii), srebro, rudy cynku i ołowiu, wyroby przemysłu chemicznego, wyroby metalurgiczne, maszyny — m.in. części do samolotów, helikoptery, produkty przemysłu farmaceutycznego artykuły żywnościowe — owoce , warzywa, przetwory i produkty mleczarskie, zboża   samochody — produkowane na terenie Polski przez zachodnie koncerny samochodowe, wyroby meblarskie, drewno statki

Handel zagraniczny Polski z Unią Europejską W 2008 r. Polska wyeksportowała na rynki unijne towary o wartości ponad 90,4 mld EUR. Wartość importu z tych rynków wyniosła 88,2 mld EUR. Wśród 15 największych polskich rynków eksportowych znajduje się aż 13 krajów UE. W imporcie takich krajów jest 10. Największy przyrost eksportu w wymiarze bezwzględnym na rynki unijne osiągnięto z: Niemcami - o 2,8 mld EUR (o 10,4%), Francją - o 1 mld EUR (o 16,2%), Republiką Czeską - o prawie 1 mld EUR (o 17,5%), Niderlandami - o 0,8 mld EUR (o 20%), Wielką Brytanią - o ponad 0,6 mld EUR (o 10,7%). Wśród wyrobów o najwyższym przyroście eksportu do UE czołowe pozycje zajmują: − wyroby przemysłu elektromaszynowego - o 4,3 mld EUR (o 12,7%), − wyroby przemysłu chemicznego - o 1,7 mld EUR (o 19,4%), − produkty rolno-spożywcze - o 1,3 mld EUR (o 16,5%), − wyroby metalurgiczne - o 1,2 mld EUR (o 11,2%),

Bilans z handlowymi partnerami - I-II 2010 r. Ujemne salda odnotowano: z krajami rozwijającymi się – minus 10,8mld zł (minus 3,7mld USD, minus 2,6mld EUR), z krajami Europy Środkowo-Wschodniej – minus 4,6mld zł (minus 1,6mld USD, minus 1,1mld EUR), Dodatnie saldo osiągnięto z krajami rozwiniętymi 10,1mld zł  (3,5mld USD, 2,5mld EUR),  w tym  z krajami  UE  saldo  osiągnęło  poziom  11,4mld zł (4,0mld USD, 2,8mld EUR). Udział krajów rozwiniętych w eksporcie ogółem wynosił 85,6% (w tym UE 79,3%), a w imporcie 65,2% (w tym UE 57,5%). Udział Niemiec w eksporcie był niższy niż w analogicznym okresie ubieglego roku i wyniósł 25,7%, a w  imporcie – stanowił 20,7%. Dodatnie saldo wyniosło 2,2 mld zł  (0,8mld  USD, 0,5 mld  EUR),  w  analogicznym okresie ub. roku saldo  wyniosło  2,1 mld zł (0,7 mld USD, 0,5 mld EUR). Wśród głównych partnerów handlowych Polski wzrost eksportu odnotowano do Hiszpanii, na Węgry, do W. Brytanii, Rosji, Francji i Republiki Czeskiej, a  importu z Rosji, Republiki Czeskiej, Belgii i Niderlandów. Obroty z pierwszą dziesiątką naszych partnerów handlowych stanowiły 68,7% eksportu.

Gospodarka polska w 2010r. na tle innych krajów UE W ocenie bieżącej sytuacji gospodarczej różnych krajów bierze się zazwyczaj pod uwagę pięć wskaźników: 1) tempo wzrostu PKB, 2) stopę inflacji, 3) stopę bezrobocia, 4) stan finansów publicznych (szeroko rozumiany deficyt budżetowy), 5) bilans bieżących obrotów z zagranicą (saldo handlu zagranicznego oraz przepływ dochodów i transferów). Kraje Tempo wzrostu PKB (w %) Stopa inflacji Stopa bezrobocia (%) Bilans finansów publicznych (%PKB) Bilans obrotów zagranicznych(%PKB) Niemcy 1,6 1,3 7,8 -5,0 4,8 Francja 1,4 10,2 -8,0 -3,3 Czechy 1 8,3 - 5,7 -0,3 Polska 2,7 2,4 9,2 - 7,3 -2,8 Węgry 4,6 10,8 -4,1 -0,2 Hiszpania -0,4 19,7 -9,8 - 4,6 Główne wskaźniki makroekonomiczne w 2010 r. (prognoza Komisji Europejskiej)

Głównym atutem naszej gospodarki jest nieprzerwany wzrost PKB przy zachowaniu względnej równowagi wewnętrznej i zewnętrznej. Niepokojącym zjawiskiem jest natomiast wysokie bezrobocie oraz deficyt finansów publicznych. Obecny poziom deficytu budżetowego w Polsce jest wprawdzie dużo niższy niż w W. Brytanii, Irlandii, Hiszpanii i Grecji, ale znacznie wyższy niż w Niemczech, Czechach, Słowacji i na Węgrzech, mimo że wszystkie te kraje doznały dużego uszczerbku w dochodach budżetowych w wyniku recesji. Porównanie z gospodarkami pozostałych krajów Europy Środkowo-Wschodniej wypada dla Polski dość korzystnie. Co najważniejsze, nasza gospodarka zdołała uniknąć recesji. Bilans handlu zagranicznego nie zawsze jest wyrazem posiadanych przewag konkurencyjnych lub ich braku, gdyż zależy on również od posiadanych zasobów naturalnych i wielkości produkcji rolnej. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polska, przeważnie więcej importują niż eksportują (pewien wyjątek stanowią Czechy i Węgry), a w rezultacie mają na ogół ujemne salda obrotów zewnętrznych. Pod wpływem recesji niemal wszystkie kraje UE odnotowały pewną poprawę bilansów handlu zagranicznego, która zapewne wygaśnie wraz z ponownym wzrostem krajowego popytu i importu. Polska ma niewielki deficyt w obrotach bieżących z zagranicą. Jest on częściowo kompensowany napływem zagranicznych inwestycji i przy istniejących rezerwach dewizowych nie stanowi dużego zagrożenia dla pozycji naszej waluty. Aktualna sytuacja gospodarcza Polski przedstawia się zupełnie nieźle. Uporządkowanie stanu finansów publicznych jest w tej chwili najważniejszym wyzwaniem stojącym przed polityką gospodarczą, od którego realizacji zależeć będzie dalszy pomyślny rozwój kraju.