Rachunkowość i finanse podmiotów gospodarczych Prof. dr hab. Andrzej Bernacki

Zakres przedmiotu Rachunkowość, Finanse przedsiębiorstw i organizacji

Zakres wiedzy rachunkowość Rachunkowość jest bardzo szeroką dyscypliną wiedzy dotyczącą działalności gospodarczej człowieka. Jej zadaniem jest ewidencja działalności gospodarczej ujmowanej w mierniku pieniężnym.

Potrzeba, przydatność i zadania prowadzenia rachunkowości Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Potrzeba, przydatność i zadania prowadzenia rachunkowości Potrzeba prowadzenia rachunkowości jest bardzo szeroka i nie przez wszystkich dostatecznie rozumiana. Bardzo syntetycznie zakres prowadzenia rachunkowości przedstawia profesor Paul Meimberg w swojej książce „Rachunkowość”.

Zadania prowadzenia rachunkowości wg. P. Maimberga Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Zadania prowadzenia rachunkowości wg. P. Maimberga bieżąca kontrola zdarzeń gospodarczych, kontrola stanu majątkowego, obliczanie wyników działalności przedsiębiorstwa, dostarczanie liczb do analizy działalności przedsiębiorstwa, dostarczanie liczb do planowania operacyjnego i strategicznego.

Podstawowe grupy zagadnień rachunkowości dokumentacja zdarzeń gospodarczych, księgowość gospodarcza (magazynowa) ilościowa, księgowość wartościowa-finansowa, formy techniczne księgowości, prowadzenie księgowości i jej organizacja.

Węższy i szerszy zakres rachunkowości * księgowość wartościowa, * kalkulacje, rachunek kosztów, * taksacja – wycena Zakres * sprawozdawczość finansowa węższy szerszy * statystykę * planowanie

Księgowość wartościowa Najważniejszym zakresem rachunkowości jest księgowość. Jest to zespół zapisów prowadzonych, którego celem jest ujęcie stanu jak i zmian w stanie środków produkcji i zobowiązań, ewidencja przebiegu procesu produkcji oraz obliczenie wyniku finansowego przedsiębiorstwie.

Kalkulacje Przez pojęcie kalkulacji rozumiemy przeprowadzanie różnorodnych rachunków, których celem jest ustalenie poziomu ponoszonych kosztów działalności produkcyjnej, usługowej lub handlowej oraz uzyskiwanych przychodów.

Rodzaje kalkulacji kalkulacje pełne - dotyczące kosztów i produkcji całego przedsiębiorstwa. kalkulacje niepełne - ujmują jedynie koszty i produkcji wybranych produktów lub usług.

Kalkulacje (cd) Kalkulacje mogą być wykorzystywane w ramach księgowości lub poza księgowo. Przeprowadzanie kalkulacji jest bardzo przydatne do podejmowania decyzji bieżących i perspektywicznych.

Taksacja Taksacje obejmują wycenę środków produkcji i wytworzonych produktów. Potrzeba wyceny jest konieczna szczególnie w przypadku zakupu lub sprzedaży, dziedziczenia i t p. majątku przedsiębiorstwa.

Sprawozdawczość finansowa Sprawozdawczość finansowa ma za zadanie dostarczenie informacji dotyczących sytuacji: majątkowej ( na podstawie bilansu majątkowego), finansowej ( na podstawie rachunku wyników).

Podstawowe sprawozdania finansowe rachunkowości bilans majątkowy, rachunek zysków i strat, sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych, informacje dodatkowe.

Podstawa sporządzania sprawozdań finansowych Sprawozdania finansowe sporządzane są na podstawie ksiąg rachunkowych prowadzonych w przedsiębiorstwie. Stanowią one zamknięcie rocznej działalności przedsiębiorstwa.

Szerszy zakres rachunkowości Zgodnie z przyjętą interpretacją do szerszego zakresu rachunkowości zaliczana jest również: statystyka, planowanie.

StatystykAK. Na podstawie sprawozdań finansowych liczby wykorzystywane są dla celów statystycznych. Każde przedsiębiorstwo w wyniku jego zarejestrowania otrzymuje REGON. Jest to nr na podstawie którego przedsiębiorstwo zaklasyfikowane jest do odpowiedniego Działu itp.

KONIEC WYK.03.02. 2004

Planowanie Jak podaje Prof. Danuta Misiak planowanie w systemie gospodarki centralnie sterowanej było oddzielenie od ewidencji księgowej. Dane liczbowe zawarte w sprawozdaniach finansowych wykorzystywane są w statystyce regionalnej i centralnej.

Planowanie (cd) Liczby pochodzące z sprawozdań finansowych powinny być analizowane. Na podstawie przeprowadzonej analizy podejmowane są decyzje operacyjne i strategiczne wykorzystywane następnie w planowaniu.

Rachunkowość Rachunkowość jest bardzo szeroką dyscypliną wiedzy dotyczącą działalności gospodarczej człowieka. Jej zadaniem jest ewidencja działalności gospodarczej ujmowanej w mierniku pieniężnym.

Rachunkowość (cd) Celem ewidencjonowania procesów gospodarczych jest ujęcie sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa. W praktyce wykorzystywane są różne definicje rachunkowości Różnorodność tych definicji wiąże się z szerokim zakresem ujmowanym w rachunkowości.

Definicja rachunkowości Rachunkowość jest całościowym, uporządkowanym systemem, który umożliwia dokonanie pomiaru, rejestracji, grupowania i prezentacji zjawisk gospodarczych ( operacji gospodarczych), dla potrzeb kierowania jednostką, gospodarczą zgodnie z rzeczywistym stanem występującym w danym podmiocie gospodarczym oraz zgodnie z przepisami prawa.

Definicja rachunkowości według A. Jarugowej (1992) Rachunkowość to proces identyfikacji, pomiaru i przekazywania informacji, które są potencjalnie użyteczne do podejmowania decyzji gospodarczych, Z punktu widzenia działań, jakie składają się na system rachunkowości, odróżnia się: identyfikację, grupowanie, opis, ewidencję, przetwarzanie i przekazywanie informacji o wynikach działalności firmy, zmianach w jej majątku i sytuacji finansowej.

Definicja rachunkowości według A. Jarugowej (1992) (cd) Rachunkowość jest współcześnie rozumiana jako system informacyjny służący użytkownikom do podejmowania decyzji gospodarczych, zwłaszcza finansowych oraz rozliczania kierownictwa z odpowiedzialnego i efektywnego zarządzania powierzonym mu majątkiem.

Definicja rachunkowości według K. Sawickiego (1991) Rachunkowość jest to całościowy i zwarty system ciągłego i systematycznego gromadzenia i przetwarzania oraz prezentacji informacji ekonomicznej. W rachunkowości wykorzystuje się określone metody, reguły postępowania i urządzenia ewidencyjne, umożliwiające rejestrację stanu i zmian majątku jednostki, źródeł jego finansowania, dokonywanych operacji gospodarczych i wyników działalności

Definicja rachunkowości według S. Skrzywana ) Rachunkowość jest szczególnym rodzajem jednostkowej ewidencji gospodarczej, ponieważ ma ściśle określony podmiot i przedmiot oraz stanowi zamknięty system ewidencji ciągłej (w czasie), jest, więc ściśle określonym układem metod, zasad i reguł ujmowania, grupowania, prezentowania i interpretowania wyrażonych w przedmiocie ewidencji.

Definicja rachunkowości (cd) Profesor Włodzimierz Brzezin (1988) uważa, że przyjmując rachunkowość jako system ewidencyjny, składają się na nią księgowość, rachunek kosztów i sprawozdawczość.

Tradycyjne ujęcie rachunkowości - schemat Rachunek kosztów Księgowość Sprawozdawczość Źródło: Brzezin W. 1998

Cele i funkcje prowadzenia rachunkowości Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Cele i funkcje prowadzenia rachunkowości Cele i funkcje prowadzenia rachunkowości są bardzo szerokie. Ukształtowana obecnie rachunkowość posiada swoje korzenie w średniowieczu. Należy podkreślić, że rozwój rachunkowości był nieodłącznie związany z rozwojem gospodarczym świata.

Funkcje rachunkowości (za R. Manteuffel) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Funkcje rachunkowości (za R. Manteuffel) informacyjna, zarządcza, kontrolna, dowodowa, analityczna, statystyczna.

Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Funkcja informacyjna Jest nadrzędną funkcją rachunkowości. Wyznacza ona rachunkowości rolę przygotowywania i dostarczania informacji ekonomicznych i finansowych na potrzeby: wewnętrzne danej jednostki gospodarczej, zewnętrzne - dla jednostek i urzędów.

Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Funkcja zarządcza Jest bardzo istotna w bieżącym rozwoju przedsiębiorstwa. Realizowana jest w ramach działalności: bieżącej, perspektywicznej.

Funkcja zarządcza (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Funkcja zarządcza (cd) Informacje zbierane i prezentowane są pod kontem ich przydatności dla kierownictwa w celu optymalizacji podejmowanej decyzji.

Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Funkcja kontrolna Dane liczbowe zgromadzone przez rachunkowość są wykorzystywane również przez organy wewnętrznej i zewnętrznej kontroli.

Funkcja kontrolna (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Funkcja kontrolna (cd) Rachunkowość umożliwia kontrolę: wiarygodności, kompletności, terminowości dostarczanych informacji.

Funkcja kontrolna (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Funkcja kontrolna (cd) Rachunkowość pozwala również na ochronę majątku przedsiębiorstwa poprzez kontrolę osób odpowiedzialnych materialnie za powierzone im mienie.

Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Funkcja dowodowa Wiąże się ona z obowiązkiem przechowywania dowodów księgowych. Dane liczbowe zgromadzone przez rachunkowość podlegają obowiązkowemu przechowywaniu przez okres 5 lat. W przypadku postępowania sądowego są one dowodami w sprawie.

Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Funkcja analityczna Powiązana jest z analizą sprawozdań finansowych sporządzanych obowiązkowo na podstawie znowelizowanej Ustawy o Rachunkowości przez jednostki prowadzące księgowość.

Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Funkcja statystyczna Wiąże się ona z obowiązkiem składania sprawozdań do urzędów statystycznych, zajmujących się oceną sytuacji gospodarczej branż i działów gospodarki narodowej. Na podstawie danych statystycznych tworzony jest obraz sytuacji gospodarczej całego kraju.

Międzynarodowe Standardy Rachunkowości Postęp gospodarczy i naukowo-techniczny oraz rozwój międzynarodowego podziału pracy wymusił doskonalenie procesów rachunkowości jak i rozszerzenie jej zakresu. Rozwijana ostatnio międzynarodowa współpraca gospodarcza w związku z powstaniem Wspólnoty Europejskiej wpłynęła na to, że rachunkowość w wysoko rozwiniętych krajach jest standaryzowana.

Międzynarodowy Komitet Standardów Rachunkowości Standaryzacja rachunkowości nastąpiła w wyniku powstania międzynarodowych standardów rachunkowości. Standardy rachunkowości opracowane zostały przez: Międzynarodowy Komitet Standardów Rachunkowości ( International Accounting Standards Committee - IASC).

Międzynarodowy Komitet Standardów Rachunkowości Komitet jest organizacją prywatną i powołany został przez środowiska zawodowe rachunkowości. Umowa zawarta została przez stowarzyszenia zawodowe 9 krajów: Austrii, Kanady, Francji, Japonii, Meksyku, Holandii, Wielkiej Brytanii i Irlandii, Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz RFN.

IASC Polska przystąpiła do Międzynarodowej Federacji Księgowych (International Federation of Accountats IFAC) w 1989 r. W związku z tym Polska uczestniczy od 1989 r. w pracach Międzynarodowego Komitetu Standardów Rachunkowości (IASC). Komited zlokalizowany jest w Londynie.

MSR Opracowane standardy rachunkowości nie mają charakteru przepisów prawnych. Są jednak uwzględniane przy opracowywaniu regulacji prawnych w zakresie rachunkowości danego kraju. Ważną rolę przy standaryzacji i harmonizacji sprawozdań finansowych odgrywają dyrektywy Rady Wspólnoty Europejskiej.

Dyrektywy Rady Wspólnoty Europejskiej Przyznanie Polsce statusu członka stowarzyszonego ze Wspólnotą Europejską ma dla Polski podstawowe znaczenie zgodność rachunkowości i sprawozdań finansowych z międzynarodowymi dyrektywami, które stanowią ponadpaństwowe normy prawa.

Nowelizacja przepisów prawnych Przyznanie Polsce statusu członka stowarzyszonego ze Wspólnotą Europejską w roku 1989 spowodowało konieczność dostosowania rachunkowości w Polsce do Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.

Akty prawne Zmiany te wprowadzane zostały poprzez: Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 stycznia 1991 r. Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994r. ( Dz. U. Nr 121, poz. 591). Ustawa jako akt prawny wyższej rangi jest spełnieniem jednego z podstawowych warunków Układu Stowarzyszeniowego Polski z Unią Europejską.

Podstawa aktów prawnych Podstawa do opracowania ustawy: postanowienia zawarte w dyrektywach EWG, standardy rachunkowości wydane przez komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości ( ISAC - International Accounting Standards Committee ), międzynarodowe wytyczne rewizji finansowej wydane przezMiędzynarodowy Komitet Zawodowych Norm Rewizji Finansowej ( IAPC - International Auditing Practices Committee ).

Międzynarodowe Standardy Międzynarodowe uregulowania dotyczyły przyjętych zasad w zakresie: rachunkowości, sprawozdawczości finansowej, rewizji finansowej.

Zasady rachunkowości Możliwość otrzymania porównywalnej informacji zapewniają przyjęte przez kraje Wspólnoty Europejskiej zasady rachunkowości. Są nimi: zasada ciągłości, zasada memoriału zasada ostrożnej wyceny

Zasada ciągłości Zasada ciągłości, polega na jednakowym grupowaniu operacji gospodarczych na kontach, obliczaniu odpisów amortyzacyjnych tą samą metodą, wycenie aktywów i pasywów oraz ustaleniu wyniku finansowego.

Zasada memoriału Zasada memoriału mówiąca o ujęciu w rachunkowości wszystkich przychodów i związanych z nimi kosztów dotyczących danego roku obrotowego, niezależnie od terminu zapłaty.

Zasada ostrożnej wyceny Zasada ostrożnej wyceny, potwierdzająca obowiązkowe dokonywanie realnej wyceny aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów oraz zysków i strat nadzwyczajnych.

Zasady rachunkowości Przykładowo podane zasady mają istotny wpływ na sposób prowadzenia rachunkowości, a zwłaszcza na rzetelność danych i ich jasneprezentowanie.

Podstawowe grupy zagadnień rachunkowości dokumentacja zdarzeń gospodarczych, księgowość gospodarcza (magazynowa) ilościowa, księgowość wartościowa-finansowa, formy techniczne księgowości, prowadzenie księgowości i jej organizacja.

1. Zdarzenia gospodarcze i ich dokumentowanie

Pojęcie zdarzenia gospodarczego Zdarzenia gospodarcze są to fakty, jakie mają miejsce w czasie trwania procesu produkcji. Zdarzeniami gospodarczymi jest np. zakup środków do produkcji, uregulowanie zobowiązań, uzyskanie rachunku za energię elektryczną itp.

Podstawa dokumentacji księgowej Zdarzenia gospodarcze muszą być udokumentowane w postaci dokumentu księgowego nazywanego również dowodem księgowym.

Podstawa prawna zapisu księgowego. Ustawa o Rachunkowości w & 20. pkt. 1 stwierdza: „podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczych”.

Cechy dowodu księgowego Dokument - dowód księgowy musi być: jasny, czytelny, jednoznacznie określający zdarzenie. W księgowości nie ma zapisu bez dokumentu.

Dowód niezależnie od jego rodzaju i charakteru musi posiadać: nazwę dokumentu, nr dowodu księgowego, datę lub daty zdarzenia gospodarczego, określenie nazw adresów i stron uczestniczących w zdarzeniu gospodarczym, przedmiot i opis operacji gospodarczej, podpisy osób odpowiedzialnych, zapis oryginału lub kopii dowodu księgowego.

Podział dowodów księgowych (art. 21 ust. 5 UR) dowody zewnętrzne obce otrzymane od kontrahentów przedsiębiorstwa, dowody zewnętrzne własne przekazywane w oryginale kontrahentom przedsiębiorstwa, dowody wewnętrzne ewidencjonujące operacje wewnątrz danego przedsiębiorstwa.

Inne dowody będące podstawą księgowania zbiorcze, wykorzystywane do łącznego księgowania zbioru dowodów księgowych. korygujące, ich celem jest korekta wcześniejszych, błędnie dokonanych zapisów na dokumencie, zastępcze, które są wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu księgowego, rozliczeniowe, sporządzane są wówczas, gdy zaistnieje potrzeba dokonania zapisów według nowych kryteriów klasyfikacji.

Klasyfikacja dokumentów Jak stwierdza R. Manteuffel (1961) podstawową podziału dokumentów księgowych jest ich merytoryczna klasyfikacja.

Merytoryczna klasyfikacja dokumentów W ramach merytorycznej klasyfikacji wyróżniamy: pierwsza grupa, której zadaniem jest udokumentowanie stanu aktywów i zobowiązań na pierwszy dzień istnienia firmy, jak również na pierwszy dzień nowego roku obrachunkowego,

Merytoryczna klasyfikacja dokumentów (cd) druga grupa dokumentów ma za zadanie uchwycenie zmian w stanie aktywów i pasywów oraz ewidencję przebiegu procesu produkcyjnego

Merytoryczna klasyfikacja dokumentów (cd) trzecia grupa dowodów księgowych ma za zadanie uchwycenie stanu posiadanych środków i zobowiązań na ostatni dzień roku obrachunkowego, zwykle na dzień 31 grudnia.

Merytoryczna klasyfikacja dokumentów księgowych Wyróżniamy dokumenty: Stanu środków i zobowiązań (inwentaryzacja); Ewidencja zmian stanu aktywów i pasywów oraz ewidencja przebiegu procesów produkcyjnych.

Inwentaryzacja Wszystkie posiadane w przedsiębiorstwie aktywa, jak i zobowiązania podlegają inwentaryzacji. Treść art. 4 ust. 1 UR stwierdza, że podmioty gospodarcze zobowiązane są do wykorzystywania zasad rachunkowości w sposób prawidłowy, zapewniający rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz zaprezentowanie wyniku finansowego .

Termin przeprowadzenia inwentaryzacji Termin i częstotliwość inwentaryzacji jest dotrzymany, jeżeli inwentaryzację składników aktywów ( z wyjątkiem aktywów pieniężnych papierów wartościowych itp.) rozpoczęto nie wcześniej niż 3 miesiące przed zakończeniem roku obrachunkowego i zakończono do dnia 15 stycznia następnego roku.

Dodatkowe terminy przeprowadzania inwentaryzacji Inwentaryzacje przeprowadza się również na dzień zakończenia działalności gospodarczej oraz na dzień poprzedzający postawienie firmy w stan likwidacji lub upadłości. Wyniki przeprowadzonej inwentaryzacji należy odpowiednio udokumentować i powiązać z zapisami w księgach rachunkowych.

Wymogi wobec inwentaryzacji Istotne jest ażeby inwentaryzacja spełniała wymóg: rzetelności, prawidłowości i kompletności, bezbłędności i sprawdzalności posiadanych aktywów i pasywów.

Istota inwentaryzacji Istotą inwentaryzacji jest aby każdy składnik aktywów i pasywów był przed sporządzeniem sprawozdania finansowego zinwentaryzowany. Składniki aktywów i pasywów muszą przedstawiać realne i prawdziwe wartości każdej jednostki aktywów lub pasywów.

Odpowiedzialność za przeprowadzenie inwentaryzacji Kierownikowi jednostki nie może przekazać odpowiedzialności za przeprowadzanie inwentaryzacji innej osobie. Odpowiedzialność kierownika jednostki polega na właściwym przygotowaniu, przeprowadzeniu i rozliczeniu inwentaryzacji.

Rodzaje inwentaryzacji Wyróżniamy: inwentaryzację pełną dotyczącą całego przedsiębiorstwa, inwentaryzację niepełną obejmującą jedynie określone jego części.

Podstawowe zadania inwentaryzacji ustalenie stanu rzeczywistego, porównanie jego ze stanem ewidencyjnym, uchwycenie i wyjaśnienie różnic inwenturowych.

Różnice inwenturowe zawinione, niezawinione.

Wyjaśnienie różnic inwenturowych Wyjaśnienie i rozliczenie różnic pomiędzy stanem rzeczywistym, wykazanym w czasie inwentaryzacji a stanem w księgach rachunkowych należy ujawnić i rozliczyć w tym roku obrachunkowym, którego dotyczyła inwentaryzacja.

Składniki aktywów i pasywów objęte inwentaryzacją środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, składniki aktywów finansowych, środki trwałe w budowie, maszyny i urządzenia przeznaczone do montażu,

Składniki aktywów i pasywów objęte inwentaryzacją (cd) rzeczowe składniki aktywów obrotowych (surowce, materiały, części zamienne itp.), produkcji w toku, środki pieniężne na rachunkach bankowych oraz zobowiązania z tytułu zaciągniętych kredytów bankowych, gotówka w kasie,

Składniki aktywów i pasywów objęte inwentaryzacją (cd) rozliczenia międzyokresowe czynne i bierne, potwierdzone salda rozrachunków z kontrahentami, potwierdzenie sald należności i zobowiązań, inne przedmioty będące w posiadaniu przedsiębiorstwa.

Przedmioty objęte jedynie ewidencją ilościową przedmioty drobnego wyposażenia zużywające się stopniowo, rzeczowe zapasy majątku obrotowego, które zostały zaliczone w momencie ich zakupu w koszty oraz znajdujące się w przedsiębiorstwie obce składniki majątku, składniki nie wykazywane w bilansie a posiadane przez przedsiębiorstwo.

Zakres inwentaryzacji środków pieniężnych Inwentaryzacji podlegają: środki pieniężne, czeki, weksle, papiery wartościowe.

Składniki aktywów obrotowych i ich inwentaryzacja substancje płynne, substancje sypkie składowane w pryzmach, kopcach, nietypowych pojemnikach (węgiel, cement, nasiona itp.) wyroby hutnicze, szkło, stal, drewno (tarcica, dłużyca), produkcja w toku, bele, zwoje, szpule itp.

Zadania inwentaryzacji środków trwałych ustalenie ich rzeczywistego stanu, ilości, klasyfikacji, miejsca ich położenia. ustalenie własności składników majątku, nieruchomości i gruntów, ustalenie środków trwałych obcych, znajdujących się w leasingu, dzierżawie, itp. ustalenie środków trwałych przeznaczonych do likwidacji (nieprzydatnych, zbędnych itp.) ujawnienie wykonywanych modernizacji.

Inwentaryzacja drogą weryfikacji W ramach środków trwałych możliwa jest inwentaryzacja drogą weryfikacji. Weryfikacji podlegają środki trwałe, do których dostęp jest utrudniony. Są to posiadane grunty, maszyny oraz urządzenia wchodzące w skład środków trwałych w budowie.

Inwentaryzacja drogą potwierdzenia sald Potwierdzenie sald dotyczy inwentaryzacji następujących pozycji: wszelkiego rodzaju środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych (lokaty, kredyty), należności, kredyty, zobowiązania, z wyjątkiem rozrachunków z pracownikami, powierzone kontrahentowi składniki majątkowe.

Inwentaryzacja aktywów obcych Inwentaryzacja obejmuje również aktywa obce (art. 25 ust. 2) znajdujące się w jednostce. Obowiązek ten nie dotyczy jednostek świadczących usługi transportowe, spedycyjne itp.

Sposób przeprowadzania inwentaryzacji Spis z natury wymienionych wyżej środków znajdujących się w przedsiębiorstwie; Uzgodnienie sald z kontrahentami, bankami itp. Szczególnie trudna jest inwentaryzacja produkcji w toku i środków trwałych w budowie.

Dowody księgowe ewidencjonujące zmiany zachodzące w przedsiębiorstwie dotyczą : ewidencji środków trwałych, ewidencji gospodarki magazynowej, ewidencji działalności finansowej, ewidencji pracy i płac.

Dokumenty dotyczące środków trwałych: Dowód przyjęcia środka trwałego OT, Protokół zdawczo - odbiorczy środka trwałego PT, Protokół odbioru technicznego (kolaudacji) środka trwałego, po zakończeniu budowy środka trwałego, Dowód zmiany użytkowania środka trwałego MT, Dowód likwidacji środka trwałego LT.

Dokumenty dotyczące ewidencji gospodarki magazynowej Dowód przyjęcia do magazynu PZ, Dowód wydania z magazynu WZ, Dowód przesunięcia międzymagazynowego Mn, Dowód pobrania z magazynu Rw, Dowód zwrotu do magazynu Zw, Dowód przyjęcia odpadów Po, Dowód przyjęcia wyrobów lub półfabrykatów Pw.

Dokumenty ewidencji działalności finansowej Dowód wpłaty KP – kasa przyjmie, Dowód wypłaty KW – kasa wypłaci, Wniosek o zaliczkę, Rozliczenie zaliczki, Rozliczenie wyjazdu służbowego (delegacja), Raport kasowy, dowód zbiorczy, Faktura VAT (zakup),

Dokumenty ewidencji działalności finansowej (cd) Faktura VAT (sprzedaż), Faktura korygująca, w przypadku błędnego wystawienia faktur VAT, Bankowy dowód wypłaty, Bankowy dowód wpłaty, Dokument dotyczący udzielenia (otrzymania) rabatów, bonifikat, skont.

Dowody księgowe dotyczące pracy i płac (cd) Lista wypłat wynagrodzeń pracownikom w czasie ich niezdolności do pracy (choroby), Lista wypłat wynagrodzeń dodatkowych (premii, nagród itp.). Lista wypłat zasiłków rodzinnych, opiekuńczych, chorobowych macierzyńskich, Lista wypłat zaliczek wynagrodzenia, Rachunek za wykonane prace zlecone, Rachunek za umowę o dzieło.

Dowody księgowe dotyczące pracy i płac Lista wynagrodzeń osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, Lista wynagrodzeń osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia, Lista wynagrodzeń osób zatrudnionych na podstawie umowy o dzieło, Lista wynagrodzeń osób zatrudnionych na podstawie umów agencyjnych, Lista wynagrodzeń akwizytorów, pośredników, komitentów,

Pozostałe dokumenty księgowe Polecenie księgowania, Dokumenty wtórne, zbiorcze, zastępcze, rozdzielniki itp. Inne dokumenty będące podstawą księgowania.

Rodzaje zdarzeń gospodarczych i ich wpływ na bilans majątkowy Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Rodzaje zdarzeń gospodarczych i ich wpływ na bilans majątkowy Suma bilansowa nie ulega zmianie przesunięcie w aktywach A1 + A2 + (A3 + n) + (A4 - n) = P Przykład: Pobrano gotówkę z banku do kasy

Rodzaje zdarzeń gospodarczych i ich wpływ na bilans majątkowy (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Rodzaje zdarzeń gospodarczych i ich wpływ na bilans majątkowy (cd) Suma bilansowa nie ulega zmianie przesunięcie w pasywach A = P1 + (P2 + n) + (P3 - n) + P4 Przykład: Przeksięgowano wynik finansowy na konto funduszu własnego.

Rodzaje zdarzeń gospodarczych i ich wpływ na bilans majątkowy (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Rodzaje zdarzeń gospodarczych i ich wpływ na bilans majątkowy (cd) Suma bilansowa ulega zmianie - zwiększenie aktywów i pasywów A1 + (A2 +n) + A3 + A4 = (P1 + n) + P2 + P3 + P4 Przykład: Zaciągnięto kredyt inwestycyjny

Rodzaje zdarzeń gospodarczych i ich wpływ na bilans majątkowy (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Rodzaje zdarzeń gospodarczych i ich wpływ na bilans majątkowy (cd) Suma bilansowa ulega zmianie zmniejszenie aktywów i pasywów A1 + A2 + (A3 - n) + A4 = P1 + (P2 - n ) + P3 + P4 Przykład: Skradziono nieubezpieczony ciągnik

2. Księgowość gospodarcza (magazynowa) Księgowość gospodarcza (magazynowa) ilościowa - ujmuje zdarzenia gospodarcze w mierniku ilościowym: w kg, sztukach, litrach itp. Jej zadaniem jest ewidencja aktywów obrotowych.

Rachunek księgowości ilościowej Rachunek księgowości ilościowej, magazynowej można przedstawić w formie uniwersalnej: Przedstawiony wzór jest bardzo przydatny do przedstawienia bilansu zapasów Sp + P – R = Sk

3. Księgowość wartościowa (finansowa). Podstawowe zagadnienia księgowości finansowej: Konto księgowe i jego funkcjonowanie, Metody zapisu księgowego, Bilans majątkowy

Konta księgowe ich definicja i rodzaje Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Konta księgowe ich definicja i rodzaje Konto księgowe jest to podstawowe urządzenie księgowe, służące do klasyfikacji rachunkowej ewidencji i kontroli aktywów, pasywów oraz procesów gospodarczych danej jednostki gospodarczej. Konto musi zawierać nazwę i symbol konta.

Rodzaje kont księgowych Wyróżniamy: konta pojedyncze, konta podwójne.

Nr konta korespondującego Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Konto pojedyncze Konto pojedyncze Nazwa..Kasa..................symbol..100................ Winien (Wn), Debet (Dt) Ma (Ma), Credit (Ct) Data Nr dowodu Nr konta korespondującego Treść Suma Wn Ma  

Konto podwójne Konto podwójne Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Konto podwójne Konto podwójne Nazwa ...................... symbol ............................... Winien (Wn), Debet (Dt) Ma (Ma), Credit (Ct) Data Rodzaj i nr dowodu Symbol konta korespondującego Treść zapisu Kwota zł  

Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Schemat konta teowego Dla celów interpretacji funkcjonalności konta wyróżniamy konta teowe. Ich kształt przypomina dużą literę T. Schemat konta teowego Dt Nazwa ................... Symbol Ct

Metody zapisu księgowego Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Metody zapisu księgowego Metoda zapisu pojedynczego, Metoda zapisu podwójnego.

Zasada obowiązująca przy metodzie zapisu pojedynczego Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Zasada obowiązująca przy metodzie zapisu pojedynczego Brak jest uporządkowanego planu kont, Zdarzenia gospodarcze księgowane są tylko jeden raz.

Zasada obowiązująca przy metodzie zapisu podwójnego Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Zasada obowiązująca przy metodzie zapisu podwójnego Każde zdarzenie księgowane jest na dwóch kontach przeciwstawnych (korespondujących), Po przeciwnych stronach tych kont, Suma zapisu na tych kontach jest identyczna.                   “a”                                            “b” 300 300

Otwieranie i zamykanie kont księgowych Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Otwieranie i zamykanie kont księgowych Konta księgowe mogą być otwierane wartością bilansu otwarcia (konta bilansowe). Zapis po stronie Wn konta (po stronie lewej) nazywamy jego obrotami strony winien. Zapisy strony Ma (po prawej) nazywamy obrotami strony Ma. Na zakończenie okresu obrachunkowego (miesiąca, kwartału, roku) dodajemy obroty strony Winien i Ma. Różnicę obrotów nazywamy saldem. Nazwa salda pochodzi od strony przeciwnej.

Otwieranie i zamykanie kont księgowych (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Otwieranie i zamykanie kont księgowych (cd) Otwieranie i zamykanie kont przedstawiamy na przypadkowych dwóch kontach “a” i “b”.                 “a”                                             “b” BO 200 240 BO 400 120 250 120 Obroty razem 600 120 Obroty razem 250 360 Saldo debetowe 480 Saldo kredytowe 110 Obroty ogółem 600 600 Obroty ogółem 360 360

Rodzaje kont księgowych i ich funkcjonowanie Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Rodzaje kont księgowych i ich funkcjonowanie Konta księgowe dzieli się na: konta bilansowe, bez wynikowe, konta wynikowe - niebilansowe. Konta bilansowe – bez wynikowe dzieli się na konta: aktywów, pasywów.

Rodzaje kont księgowych i ich funkcjonowanie (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Rodzaje kont księgowych i ich funkcjonowanie (cd) Konta aktywów funkcjonują w sposób następujący. Na kontach aktywów saldo z b.o. i wszelkie zwiększenia księguje się po stronie W-N, a wszelkie zmniejszenia aktywów po stronie MA. Natomiast na kontach pasywów b.o. jak i zwiększenie pasywów księgujemy po stronie MA, a zmniejszenie pasywów po stronie W-N.

Rodzaje kont księgowych i ich funkcjonowanie (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Rodzaje kont księgowych i ich funkcjonowanie (cd) Konta aktywów zamykają się saldem debetowym, a konta pasywów saldem kredytowym.

Funkcjonowanie kont księgowych Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Funkcjonowanie kont księgowych Schematycznie funkcjonowanie kont bilansowych przedstawiamy na kontach teowych. P A b.o. b.o. + - - +

Konta niebilansowe – wynikowe Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Konta niebilansowe – wynikowe Konta niebilansowe - wynikowe wykorzystywane są do obliczania wyniku finansowego. Konta te reprezentowane są przez: konta kosztów, konta produkcja (przychodów).

Konta niebilansowe – wynikowe (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Konta niebilansowe – wynikowe (cd) Na koncie kosztów wszelkie zwiększenia księgujemy po stronie winien (w ciężar konta). Konto to na koniec okresu obrachunkowego ma saldo debetowe. Na konta przychodów (lub produkcji) wszelkie zwiększenie księgowane są po stronie ma (w dobro konta). Saldo konta przychodów (lub produkcji) jest saldem kredytowym.

Konta niebilansowe – wynikowe (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Konta niebilansowe – wynikowe (cd) Wynik finansowy Koszty Przychody + K P

Konta niebilansowe – wynikowe (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Konta niebilansowe – wynikowe (cd) Saldo kont koszty i produkcja przenosimy na konto wynik finansowy. Po przeniesieniu sald wymienionych kont dokonujemy zamknięcia konta wynik finansowy. Jeżeli obliczone saldo będzie kredytowe, przedsiębiorstwo uzyskało stratach. Saldo kredytowe tego konta mówi o poniesionych zysk.

Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Plan kont księgowych Zakładowy plan kont jest podstawowym segmentem dokumentacji księgowej, której zadaniem jest określenie przyjętych przez jednostkę gospodarczą zasad rachunkowości.

Plan kont księgowych (cd) Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Plan kont księgowych (cd) Plan kont powinien zawierać następujące zespoły kont: Zespół 0 – Aktywa trwałe Zespół 1 – Środki pieniężne oraz krótkoterminowe aktywa finansowe Zespół 2 – Rozrachunki i roszczenia Zespół 3 – Materiały i towary Zespół 4 – Koszty według rodzajów i ich rozliczenie Zespół 5 – Koszty według typów działalności i ich rozliczenie Zespół 6 – Produkty i rozliczenia międzyokresowe Zespół 7 – Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem Zespół 8 – Kapitały własne, fundusze specjalne i wynik finansowy

Bilans majątkowy Bilans majątkowy jest podstawowym sprawozdaniem finansowym, w którym zostaje ukazany majątek jednostki gospodarczej, jednocześnie w ujęciu rzeczowym i finansowym.

Definicja bilansu Bilans majątkowy jest to dwustronne zestawienie aktywów i pasywów przedsiębiorstwa na określony dzień, nazywany momentem bilansowym.

Formy bilansu Bilans może wystąpić w postaci dwustronnej tabeli lub dwuczęściowego zestawienia, w którym jedna część ujmuje majątek przedsiębiorstwa (aktywa) w druga źródła jego finansowania (pasywa). Formy techniczne bilansu majątkowego wykorzystywane w świecie są różne.

Schemat bilansu BILANS MAJĄTKOWY AKTYWA PASYWA (FUNDUSZE)

PASYWA = KAPITAŁY WŁASNE + KREDYTY + ZOBOWIĄZANIA Aktywa i pasywa. Aktywa (środki gospodarcze) noszą również nazwę majątku przedsiębiorstwa. AKTYWA = MAJĄTEK Pasywa, nazywane są inaczej źródłami finansowania (pochodzenia) aktywów. PASYWA = KAPITAŁY WŁASNE + KREDYTY + ZOBOWIĄZANIA

Zasada równowagi bilansowej Sporządzając bilans majątkowy obowiązuje naczelna zasada równowagi bilansowej zgodnie, z którą ogólna kwota aktywów musi być równa łącznej sumie pasywów. A = P

T-Bilans Bilans majątkowy można również przedstawić w formie schematu wykorzystując konto teowe. A1 A2 A3 A4 B1 B2 B3 B4 ΣA ΣP

Elementy bilansu majątkowego nazwa i numer statystyczny (Regon) jednostki sporządzającej bilans, data na którą bilans został sporządzony, data sporządzenia bilansu, wyszczególnienie grup i pozycji aktywów i pasywów z podaniem ich wartości,

Elementy bilansu majątkowego (cd) suma bilansową zarówno dla aktywów i pasywów, tak aby widoczne było zbilansowanie, podpis kierownika jednostki, z podaniem daty podpisu, podpis osoby upoważnionej do sporządzania bilansu majątkowego.

Cechy bilansu majątkowego prawdziwy, ciągły, jasny.

Prawdziwość bilansu Prawdziwość bilansu określa fakt jego sporządzenia na podstawie inwentarza. Jest to podstawowa cecha a zarazem i warunek sporządzenia bilansu majątkowego.

Ciągłość bilansu Ciągłość bilansu określona jest tym, iż bilans zamknięcia określonego roku gospodarczego powinien być identyczny z bilansem otwarcia roku kolejnego.

„Odstępstwa” od zasady ciągłości W ramach ciągłości bilansu mogą występować jednak dwie sytuacje, które nie podważają cechy ciągłości bilansu. podział przedsiębiorstwa na dwie lub więcej jednostek, urzędowa zmiana cen na dzień 1 stycznia.

Aktywa A K T Y W AKTYWA TRWAŁE AKTYWA OBROTOWE Wartości niematerialne i prawne Rzeczowe aktywa trwałe Środki trwałe Środki trwałe w budowie Zaliczki na środki trwałe w budowie Inwestycje długoterminowe Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe AKTYWA OBROTOWE Zapasy Należności krótkoterminowe Inwestycje krótkoterminowe Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Wartości niematerialne i prawne Wartości niematerialne i prawne są to nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania o okresie użytkowania dłuższym niż rok.

Składniki wartości niematerialnych i prawnych prawa majątkowe, koszty zakończonych prac rozwojowych, wartość firmy, zaliczki na wartości niematerialne i prawne. autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne oraz prawa do wynalazków itp. inne wartości niematerialne i prawne.

Rzeczowe aktywa trwałe środki trwałe, środki trwałe w budowie, zaliczki na środki trwałe w budowie.

Środki trwałe Środki trwałe są użytkowane dłużej niż 1 rok. Środki trwałe muszą być kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone do użytku jednostki. Do środków trwałych nie zalicza się inwestycji nabywanych w celu uzyskania korzyści materialnych.

Składniki środków trwałych grunty, prawa wieczystego ich użytkowania, budynki i budowle, maszyny i urządzenia, środki transportu, inwentarz żywy, środki trwałe obce, jeżeli tak stanowi umowa leasingu.

Środki trwałe w budowie i zaliczki na środki trwałe w budowie Do środków trwałych w budowie zaliczamy istniejące środki trwałe poddane modernizacji, powiększając ich wartość o koszt przeprowadzonych prac ulepszających te środki. Ostatnią grupą zaliczaną do środków trwałych są zaliczki na prowadzoną budowę środków trwałych.

Zaliczki na środki trwałe w budowie Zaliczki na środki trwałe w budowie, są to wydatkowane środki pieniężne na rzecz innych podmiotów lub instytucji, których zwrot spodziewany jest w postaci konkretnej pracy, konkretnej rzeczy, lub innych świadczeń koniecznych do realizacji zadania w postaci trwałego obiektu w budowie.

Należności długoterminowe Należności długoterminowe są kolejną grupą zaliczaną do aktywów trwałych. Zaliczamy do nich należności od jednostek powiązanych oraz pozostałych jednostek.

Inwestycje długoterminowe Do inwestycji długoterminowych zaliczane grupy aktywów nabyte w celu uzyskiwania korzyści ekonomicznych. Korzyściami ekonomicznymi będzie przyrost wartości aktywów oraz uzyskiwania przychodów w formie odsetek, dywidend (udziału w zyskach). Do inwestycji zaliczane mogą być również inne pożytki wynikające z transakcji handlowych.

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe Ostatnią grupę stanowią długoterminowe rozliczenia międzyokresowe. W skład tej grupy zaliczamy aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego oraz inne rozliczenia międzyokresowe.

Aktywa obrotowe Do aktywów obrotowych zaliczamy tą część aktywów przedsiębiorstwa, które są przeznaczone do zbycia lub zużycia w przedsiębiorstwie w ciągu 12 miesięcy lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego, właściwego dla danej działalności produkcyjnej wówczas, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy.

Składniki aktywów obrotowych zapasy materiałów, półproduktów, produkcję w toku, produkty gotowe, towary oraz zaliczki na dostawy, należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe, środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych, inne środki pieniężne, krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Pasywa przedsiębiorstwa Do pasywów przedsiębiorstwa zaliczamy wszystkie źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa. Pasywa podzielone są na dwie podstawowe grupy. Grupa pierwsza to kapitały (fundusze) własne, natomiast druga grupa to zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.

ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA Pasywa P A S Y W KAPITAŁY (FUNDUSZE) WŁASNE Kapitał (fundusz) podstawowy Należne wpłaty na kapitał podstawowy Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna) Kapitał (fundusz) zapasowy Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe Zysk (strata) z lat ubiegłych Zysk (strata) netto ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA Rezerwy na zobowiązania Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe Rozliczenia międzyokresowe

Pochodzenie kapitałów własnych Ł Y W S N E Pochodzenia zewnętrznego (udziały itp.) Pochodzenia wewnętrznego (z akumulacji zysku)

Analiza sytuacji majątkowej Bilans jako podstawowe urządzenie finansowe jest podstawą dokonywania analizy sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa. W tym celu wykorzystywana jest analiza struktury aktywów i pasywów bilansu.

Czytanie bilansu Ocena jednostki gospodarczej na podstawie bilansu jest określana jako czytanie bilansu. Odbywać się ono może w dwóch płaszczyznach: pionowe czytanie bilansu, poziome czytanie bilansu.

Aktywa trwałe i ich ewidencja W myśl ustawy o rachunkowości (Art. 3 ust. 1 pkt. 13) przez pojęcie aktywów trwałych rozumie się te aktywa jednostki, które nie są zaliczane do aktywów obrotowych.

Składniki aktywów trwałych wartości niematerialne i prawne, rzeczowe aktywa trwałe, inwestycje długoterminowe, należności długoterminowe, długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Wartości niematerialne i prawne Są to nabyte przez jednostkę i zaliczone do aktywów trwałych prawa majątkowe, nadające się do gospodarczego wykorzystania o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż jeden rok, przeznaczone na potrzeby podmiotu gospodarczego. Do wartości niematerialnych i prawnych nie zalicza się inwestycji.

Wartości niematerialne i prawne (def. Gmytrasiewicz, Karmańska) „Wartości niematerialne i prawne definiowane są, jako możliwe do zidentyfikowania niepieniężne składniki aktywów trwałych nie mające postaci fizycznej, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa w celu ich wykorzystywania w działalności operacyjnej”.

Do grupy wartości niematerialnych i prawnych zaliczamy min.: prawa autorskie, prawa do licencji, znaków towarowych, wzorów zdobniczych oraz nazw handlowych itp.

Wartości niematerialne i prawne a aktywa rzeczowe Wartości niematerialne i prawne różnią się od aktywów rzeczowych brakiem fizycznej substancji oraz zrozumienie ich poprzez nabycie praw i przywilejów.

Rodzaje wartości środków trwałych wartość nowa(zakupu), bieżąca itp. Środki trwałe ewidencjonowane są na podstawie wartości początkowej nazywanej również wartością brutto.

Zużycie środków trwałych fizyczne, ekonomiczne (moralne).

Zużycie fizyczne środków trwałych Zużycie fizyczne środków trwałych jest wynikiem ich eksploatacji. Jest to zużycie spowodowane również warunkami atmosferycznymi lub też źle prowadzonej konserwacji, itp.

Zużycie moralne (ekonomiczne) Zużycie moralne (ekonomiczne) środków trwałych jest wynikiem postępu technicznego. Ich moralne zużycie następuje przed upływem okresu ich fizycznego, rzeczywistego zużycia.

Amortyzacja Stopniowy ubytek wartości środków trwałych wyrażony w formie pieniężnej nazywamy amortyzacją. Amortyzacja jest równowartością tego ubytku zaliczaną na podstawie prawa podatkowego do kosztów uzyskania przychodów konkretnego roku obrachunkowego.

Amortyzacja (cd) Zgodnie z obowiązującymi przepisami „Amortyzacja stanowi pieniężny wyraz zużywania się środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych”.

Umorzenie wartości środków trwałych Umorzenie wartości środków trwałych jest konsekwencją amortyzacji. Przez pojęcie umorzenia rozumiemy zmniejszenie wartości środka trwałego o wartość naliczonej amortyzacji. Naliczona wartość amortyzacji wykorzystywana jest w celu odtworzenia lub też zakupu nowych środków trwałych.

Amortyzacja jednorazowa Środki trwałe o niskiej wartości amortyzowane są jednorazowo w momencie ich zakupu. Minimalną wartość środków trwałych umożliwiających ich jednorazowe amortyzowanie określa w swoim rozporządzeniu Minister Finansów.

Klasyfikacja Środków Trwałych (Rozp. R.M. z 12 II 2002.) 0 – grunty, 1 – budynki i lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu niemieszkalnego, 2 – obiekty inżynierii lądowej i wodnej, 3 – kotły i maszyny energetyczne,

Klasyfikacja Środków Trwałych (cd) 4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, 5 – specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty, 6 – urządzenia techniczne, 7 – środki transportu, 8 – narządy, przyrządy ruchomości i wyposażenie, 9 – inwentarz żywy.

Metody amortyzacji środków trwałych naturalna, liniowa, degresywna.

Metoda naturalna Metoda naturalna amortyzowania środków trwałych, zwana również metodą produkcyjną za podstawę naliczenia amortyzacji przyjmuje wielkość uzyskanej produkcji.

Metoda liniowa Metoda liniowa polega na tym, że przez cały okres użytkowania wartość (koszt) odpisów amortyzacyjnych środków trwałych jest jednakowa, niezależnie od intensywności wykorzystania tego środka oraz jego rzeczywistego zużycia.

Metoda degresywna Metoda degresywna naliczania amortyzacji pozwala na naliczanie większych stawek w początkowym okresie użytkowania środka trwałego. Wartość naliczania amortyzacji w późniejszych latach ulega stopniowemu obniżaniu.

Ewidencja środków trwałych Ewidencja środków trwałych prowadzona jest na kontach syntetycznych, oraz szczegółowo na kontach analitycznych. Do ewidencji środków trwałych jest wykorzystywane konto syntetyczne Środki trwałe, oraz konto umożliwiające korektę wartości środków trwałych, jest to konto Odpisy umorzeniowe środków trwałych.

Środki trwałe w budowie Środki trwałe w budowie uznawane były w przeszłości za inwestycje rzeczowe, w wyniku, których miały powstać nowe lub zmodernizowane środki trwałe.

Inwestycje długoterminowe Inwestycje długoterminowe różnią się swoim charakterem od innych grup środków gospodarczych. Ich ewidencja dotyczy jedynie nabywania składników aktywów (akcji, obligacji,wnoszenia udziałów itp.) w celu osiągania korzyści ekonomicznych.

Leasing Leasing jest formą pozyskania aktywów trwałych na podstawie długoterminowej umowy bez konieczności natychmiastowego zakupu omawianego dobra. W zawartej umowie finansujący (leasingodawca) zobowiązuje się udostępnić korzystającemu (leasingobiorcy) określone dobro inwestycyjne za określoną z góry opłatą, regulowaną w ratach.

Leasing (cd) Leasing jest jedną z nowoczesnych, możliwych do wykorzystania form pozyskiwania aktywów trwałych.

Leasing operacyjny Leasing operacyjny charakteryzuje się krótkim okresem wykorzystania danego dobra. Umowa leasingu operacyjnego nie określa podstawowego okresu użytkowania. W zasadzie całkowita amortyzacja przedmiotu leasingu jest wynikiem wielokrotnego „wydzierżawiania”.

Leasing finansowy Istotą leasingu finansowego jest określenie czasu korzystania z otrzymanego dobra. Z reguły brak jest możliwości wypowiedzenia zawartej umowy. Umowa leasingu jest długookresowa. Przy tej formie leasingu korzystający może stać się właścicielem otrzymanego dobra.

Leasing pracowniczy Leasing pracowniczy jest nową formą polegającą na dostarczeniu konkretnemu podmiotowi gospodarczemu lub osobie fizycznej tzw. zatrudnienia zewnętrznego. Ten rodzaj leasingu pochodzi z rynku amerykańskiego oraz z krajów Europy Zachodniej.

Leasing pracowniczy (cd) Jest to jak dotąd mało znana forma w Polsce. Polega ona na tym, że finansujący udostępnia korzystającemu określonego pracownika lub ich grupy i przejmuje wszystkie obciążenia finansowe oraz prawne związane z zatrudnieniem pracowników.

Aktywa obrotowe zapasy, należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe, krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Aktywa obrotowe (cd) Aktywa obrotowe są różnorodnymi składnikami, posiadanych przez przedsiębiorstwo zasobów majątkowych. Zasoby te zostają zamienione na środki pieniężne lub też zostają zużyte w trakcie procesu produkcyjnego lub usługowego.

Aktywa trwałe a obrotowe Istotne jest utrzymanie odpowiednich relacji pomiędzy aktywami trwałymi i obrotowymi. Z punktu widzenia zarządzania majątkiem obrotowym ważne jest ażeby posiadana wartość majątku obrotowego zapewniała pełne wykorzystanie aktywów trwałych.

Ewidencja zakupu materiałów Zakupywane materiały mogą być ewidencjonowane według cen ich zakupu. Dla podmiotów nie będących płatnikami VAT cena zakupu powiększona jest o podatek od towarów i usług (VAT). Dla płatników VAT cena zakupu nie obejmuje podatku VAT.

Ewidencja towarów Wytworzone w przedsiębiorstwie towary i przeznaczone do sprzedaży ewidencjonowane mogą być po koszcie własnym wytworzenia, lub też po cenie ewidencyjnej dla danego przedsiębiorstwa.

Zarządzanie materiałami i towarami Zarządzanie materiałami i towarami jest jednym z podstawowych zagadnień efektywnego działania przedsiębiorstwa.

Środki pieniężne Do posiadanych w przedsiębiorstwie środków pieniężnych zalicza się krótkoterminowe aktywa finansowe. Są to przeznaczone do obrotu instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki w celu ich zakupu i odsprzedaży.

Gospodarka pieniężna Podstawą gospodarki pieniężnej jest posiadanie odpowiednich dokumentów źródłowych w celu dokonywania rozliczeń finansowych. Przedsiębiorstwa mogą prowadzić gotówkowy oraz obrót bezgotówkowy obrót pieniężny.

Analiza ekonomiczna Analiza ekonomiczna pozwala określić celowość oraz ekonomiczną zasadność podejmowanych decyzji. Analiza ekonomiczna może być prowadzona w makro lub w mikroskali. Analiza ekonomiczna dzieli się na analizę finansową i analizę techniczno-ekonomiczną.

Zakres czasowy analizy ekonomicznej analiza retrospektywna, analiza bieżąca, analiza prospektywna.

Analiza retrospektywna Obejmuje ocenę uzyskiwanych wyników w przeszłości. Wyniki przeprowadzanej analizy retrospektywnej mają za zadanie weryfikację słuszności podjętych decyzji w przeszłości. Powinny one być również wykorzystywane do oceny podejmowanych decyzji dotyczących przyszłości.

Analiza bieżąca Dokonuje oceny przebiegu realizacji podjętych decyzji. Ma ona na celu uchwycenie negatywnych zdarzeń w celu dokonania koniecznych korekt podejmowanych decyzji. Zakres i trafność podejmowanych decyzji należy głównie do menedżera finansowego przedsiębiorstwa.

Analiza prospektywna Analiza prospektywna ma za zadanie ocenę przygotowywanych rozwiązań przed podjęciem ostatecznych decyzji.

Analiza funkcjonalna Przeprowadzana jest przez istniejące w przedsiębiorstwie komórki organizacyjne. Ich zadaniem jest uzyskanie odpowiedzi w zakresie funkcjonowania tych jednostek. Może ona dotyczyć zakresu i struktury sprzedaży, celowości i struktury ponoszonych kosztów bezpośrednich, wydajności technicznej oraz ekonomicznej maszyn itp. Ważna jest jednak ocena przeprowadzonych analiz funkcjonalnych przez kierownictwo zakładu.

Analiza kompleksowa Jest to analiza całościowa, dotycząca określonej komórki, działu lub całego przedsiębiorstwa. Umożliwia ona uzyskanie odpowiedzi dotyczącej funkcjonowania określonych komórek, jak również działalności całego przedsiębiorstwa.

Analiza decyzyjna Bardzo istotna i przydatna praktycznie jest analiza decyzyjna. Pozwala ona na przeprowadzanie analiz wycinkowych związanych z podejmowaniem konkretnych decyzji.

Analiza finansowa Celem analizy finansowej jest określenie wielkości ekonomicznych wyrażonych wartościowo w pieniądzu i dotyczących stanu majątkowego oraz ogólnej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Analiza techniczno-ekonomiczna Obejmuje główne wielkości ekonomiczne, wyrażone w jednostkach fizycznych. Mogą być one dodatkowo przeliczone na jednostki finansowe. Obejmuje ona analizę: uzyskanej produkcji, zatrudnienia, płac oraz wydajności pracy. Ponadto: ocena wyposażenia w aktywa trwałe, poziom zużycia aktywów obrotowych oraz rodzaj i zakres wprowadzanego postępu technicznego.

Zysk operacyjny Konstrukcja tego miernika uniezależnia wynik działalności operacyjnej podmiotu gospodarczego od struktury finansowania jego majątku. Nie uwzględnia informacji o źródłach finansowania przedsiębiorstwa, jak również strat i zysków nadzwyczajnych.

Marża brutto Miernik ten może być wykorzystywany w rachunkowości zarządczej lub też w kalkulacjach poza księgowych. Jest ona kategorią zysku obliczoną jako różnica pomiędzy przychodem netto ze sprzedaży a ponoszonymi kosztami zmiennymi wytworzenia dóbr materialnych przeznaczonych na sprzedaż lub świadczonych usług.

Marża brutto (cd) Rachunek marży brutto za podstawę przyjmuje podział kosztów całkowitych na koszty stałe i koszty zmienne. Koszty stałe rozumiane są jako koszty utrzymania pełnej zdolności produkcyjnej podmiotu gospodarczego. Koszty zmienne wiążą się z poziomem i strukturą wytwarzanych produktów lub usług.

Marża brutto (cd) Marżę brutto obliczamy dla poszczególnych wytwarzanych produktów lub świadczonych odpłatnie usług. Marża brutto jest podstawowym miernikiem wykorzystywanym w rachunkowości zarządczej.

Zysk brutto Całościowym miernikiem oceny finansowo-ekonomicznej podmiotu gospodarczego jest wynik na działalności gospodarczej. Wynik ten jest sumą wyniku na działalności operacyjnej i finansowej. Wynik na działalności gospodarczej skorygowany o zyski i straty nadzwyczajne nazywany jest zyskiem brutto.

Obliczanie wyników cząstkowych podmiotu gospodarczego Działalność operacyjna Przychody z działalności podstawowej i pomocniczej – Koszty uzyskania przychodów = Zysk na działalności operacyjnej Działalność finansowa Przychody z działalności finansowej Koszty działalności finansowej Wynik na działalności finansowej Zdarzenia losowe Zyski Nadzwyczajne Straty nadzwyczajne Wynik zdarzeń losowych

Obliczanie wyniku finansowego (zysku brutto) WFb = Wynik na działalności operacyjnej + Wynik na działalności finansowej Wynik na działalności nadzwyczajnej Wynik na działalności gospodarczej

Obliczanie wyniku finansowego netto Wynik finansowy brutto pomniejszony o naliczony podatek dochodowy jest wynikiem finansowym netto (zyskiem netto). Obliczamy go następująco: WFn = WFb – Pd gdzie: WFn – wynik finansowy netto, WFb – wynik finansowy brutto, Pd – podatek dochodowy.

4. Formy techniczne księgowości

Prowadzenie księgowości i jej organizacja.

Informatyka

Informatyka w rachunkowości Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Informatyka w rachunkowości Po drugiej wojnie światowej, wraz z rozwojem informatyki, zaczęto wykorzystywać komputery również do prowadzenia ewidencji księgowej. Początkowo, w związku z ogromnym kosztem zakupu i eksploatacji komputerów na ich wprowadzenie mogły sobie pozwolić wyłącznie duże przedsiębiorstwa.

Początki informatyzacji rachunkowości Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Początki informatyzacji rachunkowości Historycznie najwcześniej wykorzystywano komputery wyłącznie do automatyzacji prac związanych z ewidencjonowaniem najbardziej typowych i najczęściej powtarzających się operacji, a przez to najbardziej pracochłonnych.

Rozwój rachunkowości skomputeryzowanej Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Rozwój rachunkowości skomputeryzowanej Rozbudowanie programów ułatwiających prowadzenie ewidencji księgowej umożliwiło przetwarzanie danych liczbowych gromadzonych przez rachunkowość. Systemy księgowe umożliwiają obecnie przygotowywanie sprawozdań zarówno na potrzeby kierownictwa, jak i na potrzeby jednostek zewnętrznych.

Warianty rozwiązań rachunkowości skomputeryzowanej Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Warianty rozwiązań rachunkowości skomputeryzowanej najprostsze rozwiązania, usprawniające prace związane z ewidencją księgową, rozbudowane obejmujące analizę i zarządzanie działalnością produkcyjną i finansową przedsiębiorstwa.

Integracja obszarów działalności przedsiębiorstwa Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Integracja obszarów działalności przedsiębiorstwa Kolejny etap rozwoju systemów komputerowych to powiązanie księgowości i rachunkowości z pozostałymi obszarami działalności przedsiębiorstwa w zakresie: planowania produkcji, obsługi sprzedaży, ewidencji magazynowej i marketingu, itd.

Schemat zintegrowanego systemu wspomagającego zarządzanie (1)

Schemat zintegrowanego systemu wspomagającego zarządzanie (2)

Uwarunkowania informatyzacji rachunkowości Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Uwarunkowania informatyzacji rachunkowości Zakres wykorzystania komputerów w rachunkowości może zależeć od: wielkości przedsiębiorstwa, zaawansowania technicznego przedsiębiorstwia, kwalifikacji pracowników.

Ograniczenia finansowe Zaawansowanie technologicznie systemy znajdują zastosowanie tylko w największych jednostkach gospodarczych. Koszt dostosowania zintegrowanych systemów wspomagających podejmowanie decyzji jest znaczący.

Zakres wykorzystania komputerów Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Zakres wykorzystania komputerów Komputerowe systemy umożliwiają zintegrowane przetwarzanie danych księgowych w przedsiębiorstwie w zakresie: gromadzenie danych liczbowych ułatwionego dostępu do informacji księgowych, wspomagania podejmowania decyzji.

Zgodność z ustawą o rachunkowości Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Zgodność z ustawą o rachunkowości Ustawa o Rachunkowości daje możliwość prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera. Jednostka, która decyduje się na prowadzenie ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera zapisać ten fakt w dokumentacji opisującej przyjęte zasady rachunkowości.

Treść dokumentacji opisującej zasady księgowości Opis systemu przetwarzania danych, Opis systemu informatycznego, a w nim: wykaz programów, procedur lub funkcji, opis algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji.

Dokumenty objęte ochroną Księgi rachunkowe, Dowody księgowe, Dokumenty inwentaryzacyjne, Sprawozdania finansowe, Dokumentacja księgowa opisująca zasady i system rachunkowości oraz stosowany system ochrony danych.

Ochrona danych Stosowanie odpornych na zagrożenia nośników, Dobór stosownych środków ochrony zewnętrznej, Systematyczne tworzenie rezerwowych kopii zbiorów danych, Zapewnienie ochrony programów komputerowych i danych systemu informatycznego, Stosowanie odpowiednich rozwiązań programowych i organizacyjnych, chroniących przed nieupoważnionym dostępem lub zniszczeniem danych i dokumentów księgowych.

Wymogi wobec zapisu księgowego wprowadzonego do dziennika (1/2) powinien posiadać automatycznie nadany numer pozycji a także dane pozwalające ustalić osobę odpowiedzialną za treść zapisu; powinien zawierać procedury chroniące przed zniszczeniem i modyfikacją zapisu,

Wymogi wobec zapisu księgowego wprowadzonego do dziennika (2/2) powinien zapewniać automatyczną kontrolę ciągłości zapisów, przenoszenia obrotów i sald, wydruki komputerowe muszą składać się z automatycznie numerowanych stron, z oznaczeniem pierwszej i ostatniej strony, numery stron muszą być rejestrowane w sposób ciągły w roku obrotowym.

Źródła danych księgowych Jeżeli ewidencja w księgach rachunkowych jest prowadzona przy użyciu komputera ustawa o rachunkowości dopuszcza traktowanie za równoważne z dowodami księgowymi dowody elektroniczne.

Elektroniczne dowody źródłowe (księgowe) Zapisy elektroniczne dokonane za pośrednictwem urządzeń łączności, Komputerowe nośniki danych, Zapisy tworzone na podstawie algorytmu przetwarzającego informacje już wcześniej zawarte w księgach rachunkowych.

Warunki uznania dowodów elektronicznych Zapisy muszą zawierać trwale czytelną postać zgodną z treścią dowodów księgowych, Możliwe jest stwierdzenie źródła pochodzenia zapisów oraz ustalenie osoby odpowiedzialnej za ich wprowadzenie, Stosowana procedura zapewnia sprawdzenie poprawności przetworzenia danych, Dane źródłowe są odpowiednio chronione w miejscu ich powstania.

Wymagane przez ustawę o rachunkowości księgi rachunkowe dziennik, księga główna, księgi pomocnicze, zestawienie obrotów i sald, wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).

Księga główna i pomocnicza Na kontach księgi głównej zapisy dokonywane są na podstawie zapisów w dzienniku, zgodnie z zasadą podwójnej księgowości. Konta księgi pomocniczej służą do uszczegółowienia zapisów na kontach księgi głównej.

MRP (1/3) W latach pięćdziesiątych XX wieku wypracowano standard oprogramowania nazwany skrótem MRP (Material Requirements Planning), który tłumaczony jest na język polski jako planowanie potrzeb materiałowych przedsiębiorstwa.

MRP (2/3) MRP jest zbiorem procesów pozwalającym na dokładną ewidencję materiałów, zapotrzebowania na materiały oraz możliwości i czasu realizacji zamówień na materiały. System automatycznie sprawdza stan magazynów i w przypadku niewystarczającego ich stanu w magazynie informuje o konieczności zamówienia.

MRP (3/3) Dzięki MRP możliwa była ścisła koordynacja dostaw materiałów zależnie od zapotrzebowania na nie i w konsekwencji wprowadzenie dostaw na czas (just in time).

MRP II (1/2) W latach osiemdziesiątych XX wieku wypracowano nowy standard systemu wspomagającego zarządzanie produkcją i dystrybucją oznaczony skrótem MRP II (Manufacturing Resource Planning), tłumaczony na język polski jako planowanie zasobów produkcyjnych.

MRP II (2/2) MRP II odpowiada za koordynację produkcji, sprzedaży i finansów poprzez odpowiednie planowanie i przydział konkretnych zasobów w odpowiednim czasie.

ERP (1/3) Systemy klasy ERP (Enterprise Resource Planning), czyli całościowe planowanie zasobów przedsiębiorstwa, uzupełniają wcześniejsze standardy o zarządzanie finansami, wchodząc w takie obszary zarządzania przedsiębiorstwem, jak rachunkowość zarządcza, cash flow, rachunek kosztów.

ERP (2/3) Ważnym elementem systemów klasy ERP jest planowanie działalności przedsiębiorstwa w różnym horyzoncie czasowym, zarówno planowania operacyjnego jak i strategicznego. Ważną cechą tych systemów jest możliwość zarządzania nawet rozległą siecią placówek.

ERP (3/3) Systemy klasy ERP są zazwyczaj zbudowane z modułów, które mogą funkcjonować niezależnie od siebie, ale mogą również być ze sobą połączone. Moduły te zazwyczaj obejmują swoją funkcjonalnością poszczególne obszary działalności przedsiębiorstwa. Przykładowo może to być produkcja, finanse i rachunkowość, logistyka i obsługa personelu.

CRM (1/3) Od współczesnych systemów oczekuje się możliwości rozpoznania i zrozumienia indywidualnych potrzeb każdego klienta. Zadania te mają realizować systemy zapewniające zarządzanie więzami z klientem, tzw. CRM (Customer Relationship Management).

CRM (2/3) Systemy CRM umożliwiają dotarcie do potencjalnych odbiorców i pozwalają na lepsze poznanie potrzeb i oczekiwań klientów. Jest to możliwe poprzez zbieranie bardzo wielu informacji o klientach i wnioskowaniu na ich podstawie o oczekiwaniach i upodobaniach klienta. Pozwala to podtrzymywać kontakt z klientem

CRM (3/3) Utrzymanie klienta jest pięciokrotnie tańsze niż pozyskanie nowego. Zwiększenie lojalności klientów o 5% może poprawić zyskowność sprzedaży od 25% nawet do 85%. Uogólniając można stwierdzić, że systemy ERP służą do minimalizacji kosztów, natomiast systemy CRM do maksymalizacji sprzedaży.

SCM (1/3) Dynamizacja obrotu handlowego wymusi na przedsiębiorstwach sprawniejsze działanie sieci dostaw oraz dystrybucji. Dlatego też niezwykle istotnym elementem najnowszych systemów staje się zarządzanie łańcuchem dostaw, tzw. SCM (Supply Chain Management).

SCM (2/3) Systemy SCM mają zapewnić bardzo rzetelne określenie poziomu produkcji poprzez informacje zbierane od dystrybutorów oraz na podstawie badań marketingowych. Poziom produkcji musi być dostosowany do wielkości popytu na dane dobra.

SCM (3/3) Analitycy podkreślają, że optymalizacja dostaw, zależnie od rzeczywistego zapotrzebowania może zredukować koszty nawet o 50% łańcucha dostaw.

Kierunki dalszego rozwoju informatyzacji przedsiębiorstw Analitycy zwracają uwagę na fakt, że informatyzacja przedsiębiorstw będzie szła w kierunku coraz lepszego dostosowywania przygotowywanych programów komputerowych do potrzeb specyfiki działalności przedsiębiorstw oraz ich otoczenia zewnętrznego.

Finanse przedsiębiorstw

Metody oceny rentowności przedsiębiorstwa Grupy wskaźników: rentowności sprzedaży, rentowności aktywów (majątku), rentowności zaangażowanych kapitałów własnych.

Wskaźnik zyskowności (rentowności) sprzedaży Wskaźnik zyskowności lub rentowności sprzedaży (Wzs), nazywany jest również wskaźnikiem sprzedaży netto. zyskowność sprzedaży (Wzs) = zysk netto x 100 sprzedaż netto

Przykład 1 Przedsiębiorstwo osiągnęło w 2001 roku przychody ze sprzedaży 170 000 zł a zysk netto wyniósł 15 675 zł. Natomiast w 2002 roku przychody ze sprzedaży wyniosły 220 000 zł, a zysk netto 23 579 zł. w 2001 roku: Wzs = 15 675 x 100 = 9,22 170 000 w 2002 roku: Wzs = 23 579 x 100 = 10,72 220 000

Wskaźnik zyskowności (rentowności) aktywów Wskaźnik rentowności (zyskowności) aktywów (Wza) informuje o efektywności wykorzystania posiadanego majątku oraz wielkości zysku netto przypadającego na wartość zaangażowanego w przedsiębiorstwo majątku. zyskowność aktywów (Wza) = zysk netto x 100 ogółem aktywa

Przykład 2 Przedsiębiorstwo z przykładu 1 dysponowało w 2001 roku aktywami o wartości 89 300 zł, natomiast w roku 2002 wartość aktywów przedsiębiorstwa wynosiła 102 900 zł. Wskaźnik zyskowności aktywów wyniósł: w 2001 roku: Wza = 15 675 x 100 = 17,55 89 300 w 2002 roku: Wza = 23 579 x 100 = 22,91 102 900

Wskaźnik rentowności kapitałów własnych Wskaźnik rentowności (zyskowności) kapitałów własnych (Wzkw) pozwala na dokonanie oceny ich wykorzystania w przedsiębiorstwie. zyskowność kapitałów wł. (Wzkw) = zysk netto x 100 kapitały własne

Przykład 3 Kapitał własny w badanym przedsiębiorstwie wyniósł w 2001 roku 36 500 zł, natomiast w 2002 roku 49 574 zł. Wskaźnik zyskowności kapitałów własnych wyniósł: w 2001 roku: Wzkw = 15 675 x 100 = 42,94 36 500 w 2002 roku: Wzkw = 23 579 x 100 = 47,56 49 574

Dźwignia kapitałowa Dźwignia kapitałowa lub finansowa związana jest ze strukturą zaangażowanych kapitałów podmiotu gospodarczego. Chodzi o relacje w finansowaniu działalności firmy kapitałem własnym lub/i w części kapitałem obcym. Dźwignia finansowa jest to zmiana wartości zysku otrzymanego w wyniku zaangażowania kapitałów obcych.

Dźwignia kapitałowa (cd) W pierwszej kolejności liczymy korygujemy zysk netto o odsetki od zaciągniętych kredytów oraz o podatek dochodowy przypadający na te odsetki. skorygowana zyskowność aktywów (Sza) = zysk netto + odsetki – podatek x 100 aktywa ogółem

Dźwignia kapitałowa (cd) W wyniku skorygowania zyskowności aktywów wpływ dźwigni finansowej (Df) można określić jako efektywność wykorzystania obcych kapitałów w celu poprawy zyskowności kapitałów własnych przedsiębiorstwa. (Df) = zyskowność kapitałów własnych – Sza

Przykład 4 W badanym przedsiębiorstwie odsetki od zaciągniętych kredytów i podatek dochodowy wyniosły: Wyszczególnienie 2001 2002 Zapłacone odsetki 2900 3450 40% podatku dochodowego 1160 1380

Rozwiązanie przykładu 4 Skorygowana zyskowność majątku przedstawia się następująco: w 2001 roku: Szm = 15 675 + 2 900 + 1160 x 100 = 22,10 89 300 w 2002 roku: Szm = 23 579 + 3450 +1380 x 100 = 27,61 102 900 Dźwignia finansowa wyniosła: w 2001 roku: Df = 42,94 – 22,10 = 20,84 w 2002 roku: Df = 47,56 – 27,61 = 19,95

Planowanie Planowanie można zdefiniować jako przewidywanie warunków działania w określonym horyzoncie czasowym, przez wyznaczanie celów oraz niezbędnych środków i sposobów ich realizacji.

Rodzaje planowania Wyróżniamy planowanie: operacyjne (krótkoterminowe), strategiczne (długoterminowe).

Planowanie finansowe Planowanie finansowe obejmuje następujące zagadnienia: planowanie poziomu i struktury zapotrzebowania na środki finansowe, niezbędne do realizacji przyjętych zadań, określenie najkorzystniejszych źródeł pozyskiwania kapitałów.

Główny cel zarządzania finansami Głównym celem zarządzania finansami jest wzrost wartości firmy. O wzroście wartości podmiotu gospodarczego świadczy: maksymalizacja nadwyżki finansowej, zachowanie zdolności do terminowego regulowania zobowiązań.

Zarządzanie kapitałem obrotowym Zarządzanie kapitałem obrotowym polega na: kształtowaniu wielkości i struktury aktywów obrotowych w celu utrzymania płynności finansowej podmiotu gospodarczego, pozyskiwaniu kapitałów niezbędnych do sfinansowania składników aktywów obrotowych.

Zarządzanie kapitałem obrotowym (cd) Sprawne zarządzanie kapitałem obrotowym jest szczególnie istotne ze względu na: powstanie i systematyczny wzrost konkurencji na rynku krajowym, wchodzenie przedsiębiorstw na rynki zagraniczne, wysoki koszt kapitałów obcych.

Strategia kształtowania wielkości i struktury aktywów obrotowych Strategię kształtowania wielkości i struktury aktywów obrotowych można realizować przy pomocy następujących strategii: konserwatywnej, agresywnej, umiarkowanej.

Strategia konserwatywna Strategia konserwatywna charakteryzuje się utrzymaniem relatywnie wysokich stanów aktywów bieżących. Jest to strategia wymagająca relatywnie wysokiego poziomu aktywów obrotowych w podmiocie gospodarczym.

Strategia agresywna Strategia agresywna jest przeciwstawna do omawianej strategii konserwatywnej. Wyraża się w minimalizowaniu zapasów materiałowych i stanu środków pieniężnych. W ramach strategii agresywnej występuje wzrost ryzyka, spadek produkcji i sprzedaży, a także do minimum ogranicza się udzielanie kredytów kupieckich.

Strategia umiarkowana Strategia umiarkowana jak sama nazwa wskazuje jest strategią pośrednią pomiędzy strategią konserwatywną a agresywną. Strategia ta pozwala z jednej strony na minimalizację ryzyka, a z drugiej na ponoszenie „racjonalnych” kosztów od posiadanych aktywów obrotowych.

Strategia inwestowania Strategia inwestowania obejmuje analizę, planowanie i realizację przedsięwzięć inwestycyjnych. Niezbędnym warunkiem podjęcia decyzji o modernizacji lub realizacji nowej inwestycji jest brak możliwości poprawy jakości produkcji, względnie rozszerzenie produkcji lub usług przy dotychczasowym poziomie posiadanych środków trwałych.

Informatyka w rachunkowości Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Informatyka w rachunkowości Po drugiej wojnie światowej, wraz z rozwojem informatyki, zaczęto wykorzystywać komputery również do prowadzenia ewidencji księgowej. Początkowo, w związku z ogromnym kosztem zakupu i eksploatacji komputerów na ich wprowadzenie mogły sobie pozwolić wyłącznie duże przedsiębiorstwa.

Początki komputeryzacji Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Początki komputeryzacji Historycznie najwcześniej wykorzystywano komputery wyłącznie do automatyzacji prac związanych z ewidencjonowaniem najbardziej typowych i najczęściej powtarzających się operacji, a przez to najbardziej pracochłonnych.

Rozwój rachunkowości skomputeryzowanej Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Rozwój rachunkowości skomputeryzowanej Rozbudowanie programów ułatwiających prowadzenie ewidencji księgowej umożliwiło przetwarzanie danych liczbowych gromadzonych przez rachunkowość. Systemy księgowe umożliwiają przygotowywanie sprawozdań finansowych zarówno na potrzeby kierownictwa, jak i na potrzeby jednostek zewnętrznych.

Warianty rozwiązań rachunkowości skomputeryzowanej Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Warianty rozwiązań rachunkowości skomputeryzowanej najprostsze rozwiązania, usprawniające prace związane z ewidencją księgową, rozbudowane obejmujących analizę i zarządzanie działalnością produkcyjną i finansową przedsiębiorstwa.

Integracja obszarów działalności przedsiębiorstwa Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Integracja obszarów działalności przedsiębiorstwa Kolejny etap rozwoju systemów komputerowych to powiązanie księgowości i rachunkowości z pozostałymi obszarami działalności przedsiębiorstwa w zakresie: planowania produkcji, obsługi sprzedaży, ewidencji magazynowej i marketingu.

Uwarunkowania informatyzacji rachunkowości Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Uwarunkowania informatyzacji rachunkowości Zakres wykorzystania komputera w rachunkowości może zależeć od: wielkości przedsiębiorstwa, zaawansowania technicznego przedsiębiorstwia, kwalifikacji pracowników.

Zakres wykorzystania komputerów Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Zakres wykorzystania komputerów Komputerowe systemy umożliwiają zintegrowane przetwarzanie danych księgowych w przedsiębiorstwie w zakresie: gromadzenie danych liczbowych ułatwionego dostępu do informacji księgowych, wspomagania podejmowania decyzji.

Ograniczenia finansowe Zaawansowanie technologicznie systemy znajdują zastosowanie tylko w największych jednostkach gospodarczych. Koszt dostosowania zintegrowanych systemów wspomagających podejmowanie decyzji jest znaczący.

Zgodność z Ustawą o Rachunkowości Katedra Rachunkowości i Bankowości Informatycznej PJWSTK Zgodność z Ustawą o Rachunkowości Ustawa o Rachunkowości daje możliwość prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera. Jednostka, która decyduje się na prowadzenie ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera zapisać ten fakt w dokumentacji opisującej przyjęte zasady rachunkowości.

Wymogi wobec zapisu księgowego wprowadzonego do dziennika (1/2) powinien posiadać automatycznie nadany numer pozycji a także dane pozwalające ustalić osobę odpowiedzialną za treść zapisu; powinien zawierać procedury chroniące przed zniszczeniem i modyfikacją zapisu,

Wymogi wobec zapisu księgowego wprowadzonego do dziennika (2/2) powinien zapewniać automatyczną kontrolę ciągłości zapisów, przenoszenia obrotów i sald, wydruki komputerowe muszą składać się z automatycznie numerowanych stron, z oznaczeniem pierwszej i ostatniej strony, numery stron muszą być rejestrowane w sposób ciągły w roku obrotowym.

Źródła danych księgowych Jeżeli ewidencja w księgach rachunkowych jest prowadzona przy użyciu komputera Ustawa o Rachunkowości dopuszcza traktowanie za równoważne z dowodami księgowymi zapisy automatyczne za pośrednictwem urządzeń łączności, komputerowych nośników danych lub tworzonych na podstawie algorytmu na podstawie informacji już zawartych w księgach.

Wymogi prawne wobec księgowości komputerowej (1/3) zapisy księgowe muszą posiadać trwałą czytelną postać zgodną z treścią odpowiednich dowodów księgowych,

Wymogi prawne wobec księgowości komputerowej (2/3) konieczna jest możliwość stwierdzenia źródła pochodzenia zapisów księgowych oraz ustalenie osoby odpowiedzialnej za ich wprowadzenie,

Wymogi prawne wobec księgowości komputerowej (3/3) wykorzystywana procedura musi zapewnić możliwość sprawdzenia poprawności przetworzenia danych oraz ich kompletność w czasie przechowywania.

Wymagane przez Ustawę o Rachunkowości księgi rachunkowe dziennik, księga główna, księgi pomocnicze, zestawienie obrotów i sald, wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).

Księga główna i pomocnicza Na kontach księgi głównej zapisy dokonywane są na podstawie zapisów w dzienniku, zgodnie z zasadą podwójnej księgowości. Konta księgi pomocniczej służą do uszczegółowienia zapisów na kontach księgi głównej.

MRP (1/3) W latach pięćdziesiątych XX wieku wypracowano standard oprogramowania nazwany skrótem MRP (Material Requirements Planning), który tłumaczony jest na język polski jako planowanie potrzeb materiałowych przedsiębiorstwa.

MRP (2/3) MRP jest zbiorem procesów pozwalającym na dokładną ewidencję materiałów, zapotrzebowania na materiały oraz możliwości i czasu realizacji zamówień na materiały. System automatycznie sprawdza stan magazynów i w przypadku niewystarczającego ich stanu w magazynie informuje o konieczności zamówienia.

MRP (3/3) Dzięki MRP możliwa była ścisła koordynacja dostaw materiałów zależnie od zapotrzebowania na nie i w konsekwencji wprowadzenie dostaw na czas (just in time).

MRP II (1/2) W latach osiemdziesiątych XX wieku wypracowano nowy standard systemu wspomagającego zarządzanie produkcją i dystrybucją oznaczony skrótem MRP II (Manufacturing Resource Planning), tłumaczony na język polski jako planowanie zasobów produkcyjnych.

MRP II (2/2) MRP II odpowiada za koordynację produkcji, sprzedaży i finansów poprzez odpowiednie planowanie i przydział konkretnych zasobów w odpowiednim czasie.

ERP (1/3) Systemy klasy ERP (Enterprise Resource Planning), czyli całościowe planowanie zasobów przedsiębiorstwa, uzupełniają wcześniejsze standardy o zarządzanie finansami, wchodząc w takie obszary zarządzania przedsiębiorstwem, jak rachunkowość zarządcza, cash flow, rachunek kosztów.

ERP (2/3) Ważnym elementem systemów klasy ERP jest planowanie działalności przedsiębiorstwa w różnym horyzoncie czasowym, zarówno planowania operacyjnego jak i strategicznego. Ważną cechą tych systemów jest możliwość zarządzania nawet rozległą siecią placówek.

ERP (3/3) Systemy klasy ERP są zazwyczaj zbudowane z modułów, które mogą funkcjonować niezależnie od siebie, ale mogą również być ze sobą połączone. Moduły te zazwyczaj obejmują swoją funkcjonalnością poszczególne obszary działalności przedsiębiorstwa. Przykładowo może to być produkcja, finanse i rachunkowość, logistyka i obsługa personelu.

CRM (1/3) Od współczesnych systemów oczekuje się możliwości rozpoznania i zrozumienia indywidualnych potrzeb każdego klienta. Zadania te mają realizować systemy zapewniające zarządzanie więzami z klientem, tzw. CRM (Customer Relationship Management).

CRM (2/3) Systemy CRM umożliwiają dotarcie do potencjalnych odbiorców i pozwalają na lepsze poznanie potrzeb i oczekiwań klientów. Jest to możliwe poprzez zbieranie bardzo wielu informacji o klientach i wnioskowaniu na ich podstawie o oczekiwaniach i upodobaniach klienta. Pozwala to podtrzymywać kontakt z klientem

CRM (3/3) Utrzymanie klienta jest pięciokrotnie tańsze niż pozyskanie nowego. Zwiększenie lojalności klientów o 5% może poprawić zyskowność sprzedaży od 25% nawet do 85%. Uogólniając można stwierdzić, że systemy ERP służą do minimalizacji kosztów, natomiast systemy CRM do maksymalizacji sprzedaży.

SCM (1/3) Dynamizacja obrotu handlowego wymusi na przedsiębiorstwach sprawniejsze działanie sieci dostaw oraz dystrybucji. Dlatego też niezwykle istotnym elementem najnowszych systemów staje się zarządzanie łańcuchem dostaw, tzw. SCM (Supply Chain Management).

SCM (2/3) Systemy SCM mają zapewnić bardzo rzetelne określenie poziomu produkcji poprzez informacje zbierane od dystrybutorów oraz na podstawie badań marketingowych. Poziom produkcji musi być dostosowany do wielkości popytu na dane dobra.

SCM (3/3) Analitycy podkreślają, że optymalizacja dostaw, zależnie od rzeczywistego zapotrzebowania może zredukować koszty nawet o 50% łańcucha dostaw.

Kierunki dalszego rozwoju informatyzacji przedsiębiorstw Analitycy zwracają uwagę na fakt, że informatyzacja przedsiębiorstw będzie szła w kierunku coraz lepszego dostosowywania przygotowywanych programów komputerowych do potrzeb specyfiki działalności przedsiębiorstw oraz ich otoczenia zewnętrznego.

Czynnikami produkcji wg.Stepfena Covey’a Zasoby ludzkie Sytuacja ekonomiczna firmy Zasoby finansowe Zasoby rzeczowe