LAS RÓWNIKOWY Julia Średnicka VI b

SPIS TREŚCI 1.Klimat 2. Występowanie 3. Jak powstają deszcze zenitalne? 4. Roślinność 5. Zwierzęta 6. Pigmeje 7. Ciekawostki

KLIMAT Klimat na obszarach leżących w pobliżu równika charakteryzuje się bardzo wysoką temperaturą powietrza i obfitymi opadami deszczu. Powietrze jest tu bardzo wilgotne, ponieważ z powierzchni roślin, naturalnych zbiorników wodnych, ogromnych i licznych rzek oraz rozległych terenów podmokłych intensywnie paruje woda. Para wodna unosi się, ochładza i skrapla, tworząc chmury, z których codziennie przez dwie, trzy godziny padają ulewne deszcze, nazywane deszczami zenitalnymi.

Duża ilość opadów i wysoka temperatura powietrza utrzymują się przez cały rok, dlatego w pobliżu równika jest tylko jedna pora roku. W takich warunkach bujnie rozwija się roślinność, która tworzy olbrzymie kompleksy wiecznie zielonych lasów liściastych, nazywanych wilgotnymi lasami równikowymi. Rano, gdy temperatura powietrza nie jest jeszcze bardzo wysoka, a woda już intensywnie paruje, nad wilgotnym lasem równikowym unoszą się mgły.

WYSTĘPOWANIE Wilgotne lasy równikowe rozciągają się po obu stronach równika. Występują w trzech głównych obszarach: dorzeczu Amazonki w (Ameryce Południowej), w dorzeczu Kongo w Afryce oraz na Archipelagu Malajskim. Poza tym występują w dorzeczu Orinoko, na przesmyku Ameryki Środkowej, w dorzeczu górnego Nigru oraz nad Zambezi, częściowo na Madagaskarze, w północno-wschodniej Australii. Największe skupisko lasów równikowych znajduje w Ameryce Południowej, w dorzeczu Amazonki. Jego powierzchnia jest ok. 20 razy większa od powierzchni Polski.

JAK POWSTAJĄ DESZCZE ZENITALNE? Godzina 6.00 Niebo jest bezchmurne, a nad wilgotnym lasem równikowym unoszą się mgły. Godzina 10.00 Temperatura powietrza rośnie, a z powierzchni roślin intensywnie paruje woda.

Godzina 12.00 Upał staje się trudny do zniesienia, pojawia się coraz więcej chmur. Godzina 15.00 Niebo przecinają błyskawice i zaczyna się ulewa – deszcz zenitalny.

Godzina 17.00 Kończy się burza i na krótko pojawia się słońce. Godzina 18.00 Bardzo szybko się ściemnia i zapada noc.

ROŚLINNOŚĆ W wilgotnych lasach równikowych można znaleźć niemal połowę wszystkich żyjących na świecie organizmów. Rośnie tu prawie 700 gatunków drzew i ponad 1000 gatunków innych roślin. Najwyższe są tzw. Drzewa giganty, które osiągają ok. 70 m wysokości, jak np.: drzewa kopakowe. Wśród drzew najliczniejsze są jednak gatunki niższe, dorastające do 30-40 m wysokości, takie jak: hebanowce czy mahoniowce. Niższą warstwę tworzą drzewa o wysokości 5-20 m m.in. Drzewiaste paprocie, kakaowce, palmy i banany.

Las równikowy jest gęsty i mroczny Las równikowy jest gęsty i mroczny. Aby w nim przetrwać, rośliny konkurują między sobą o światło. Charakterystyczne są dla niego epifity i pnącza, które zapewniają sobie dostęp do światła w różny sposób, wykorzystując inne rośliny. Epifity rosną na pniach, gałęziach, a niekiedy na sztywnych liściach drzew, czyli w miejscach, gdzie nasłonecznienie jest największe. Ich korzenie nie mają kontaktu z glebą, dlatego rośliny te nieustannie zmagają się z niedoborem wody i soli mineralnych. Do najbardziej znanych epifitów należą storczyki, bromiele i dzbaneczniki. Z kolei pnącza, np.; liany, wykorzystują inne rośliny jako podpory. Mają korzenie wrośnięte w glebę i bardzo długie, odporne na rozerwanie pędy, które szybko rosną i owijają się wokół innych roślin, najczęściej pni i gałęzi wysokich drzew. Gdy dotrą do światła kwitną, owocują, po czym nadal rosną i często opadają ku ziemi.

W klimacie panującym w wilgotnych lasach równikowych obumarłe organizmy są błyskawicznie rozkładane przez destruentów, a produkty rozkładu są niemal natychmiast wchłaniane przez korzenie roślin. Ponieważ potrzebne roślinom substancje są łatwo dostępne, większość z nich wykształca płytki system korzeniowy. Na ogół jest on bardzo rozłożysty, co umożliwia roślinom wchłanianie odpowiedniej ilości wody z solami mineralnymi w krótkim czasie. Płytki i rozłożysty system korzeniowy ma także wiele olbrzymich drzew. Aby utrzymać się w podłożu, często wytwarzają one potężne korzenie, które pełnią funkcję podporową.

ZWIERZĘTA Najliczniejszą grupą zwierząt w wilgotnych lasach równikowych są owady. Można je spotkać we wszystkich warstwach lasu, ale ich prawdziwym królestwem jest warstwa krzewów i runa. Powszechnie występują tu chrząszcze, mrówki oraz rozmaite wielobarwne motyle.

Ogromna liczba zwierząt spędza życie w koronach drzew, traktując je jak swego rodzaju stołówkę – obficie zaopatrzoną w liście, kwiaty i owoce. Żywi się nimi wiele ssaków, zwłaszcza małpy, wiewiórki, leniwce i niektóre nietoperze. Wśród gałęzi drzew żyje mnóstwo ptaków – m.in. kolorowe papugi, tukany o olbrzymich dziobach i miniaturowe kolibry.

W koronach drzew żyją także drzewołazy – niewielkie, jaskrawo ubarwione płazy, których skóra wydziela śmiertelnie trujące substancje o błyskawicznym działaniu.

Wilgotny las równikowy jest zamieszkany przez liczne gady, w tym węże dusiciele, kameleony cierpliwie czekające na swoje ofiary legwany. Gady w gęstwinie liści i gałęzi są praktycznie niedostrzegalne dzięki maskującemu ubarwieniu, a często także dzięki kształtowi ciała. Na dnie można spotkać duże ssaki roślinożerne, na przykład tapiry, oraz ich największych wrogów - anakondy i jaguary.

PIGMEJE Pigmeje – ludy negroidalne, zamieszkujące dżungle Afryki Środkowej, charakteryzuje je niski wzrost, wahający się od 140 do 150 cm. Częściowo prowadzą koczowniczy tryb życia, zajmując się łowiectwem i zbieractwem. Zamieszkują różne regiony w Afryce równikowej. Ich populacja liczy około 100 tys. osób. Nie posługują się wspólnym językiem, nie mają świadomości wspólnej historii. Stanowią małe, odrębne społeczności, które nic nie wiedzą o istnieniu innych. Na czas polowań Pigmeje zbierają się pod przewodnictwem tymczasowego wodza. Pigmeje dzielą się na trzy grupy: Mbuti (Las Równikowy Ituri) Twa Binga (Republika Środkowoafrykańska) Baka (Gabon i Kamerun).

Do niedawna pochodzenie Pigmejów pozostawało niewyjaśnione Do niedawna pochodzenie Pigmejów pozostawało niewyjaśnione. Odpowiedzi dostarczyły ostatnie badania naukowców francuskich. Analizując 20 markerów genetycznych w materiale pobranym od 604 Pigmejów z Kamerunu, Gabonu i Demokratycznej Republiki Konga (plemiona Baka, Koya, Bongo, Bezan, Kola), poddając wyniki komputerowej symulacji uwzględniającej miliony możliwości przebiegu dziejów tych plemion i ich członków, badacze ułożyli najbardziej przystający do aktualnej sytuacji genetycznej, historyczny model ich pokrewieństwa. Wzmianki o Pigmejach pojawiają się też w cywilizacjach starożytnych, najczęściej w starożytnym Egipcie i Kartaginie. Naukowcy sugerują, że gdy Egipcjanie podróżowali do tajemniczego Puntu, mogli napotkać na ludzi mniej więcej wzrostu Pigmejów.

Pokazuje on, że wspólny przodek Pigmejów żył 54 tysiące lat temu Pokazuje on, że wspólny przodek Pigmejów żył 54 tysiące lat temu. Ich podział na odrębne plemiona rozpoczął się przed około 2800 laty i zbiegł się w czasie ze zmianą sposobu gospodarowania ziemią w Afryce – ludy Bantu zaczęły trudnić się rolnictwem na wielkich obszarach subsaharyjskich. Prawdopodobnie zakłóciło to ekosystem, w którym żyli Pigmeje i jednolity dotychczas lud został poszatkowany na odrębne grupy. Pozbawieni zupełnie kontaktu, zostali zepchnięci na margines afrykańskiego życia.

CIEKAWOSTKI Ara hiacyntowa jest jedną z największych papug. Długość jej ciała wraz z ogonem dochodzi do 100 cm, a rozpiętość skrzydeł do 140 cm. Ara nie tylko lata, także wspina się po drzewach, wykorzystując do tego krótkie, grube i silne nogi oraz potężny dziób.

Wskutek niszczących działań człowieka lasy równikowe zajmują obecnie zaledwie połowę pierwotnej powierzchni. Zostały wycięte, a na ich miejscu utworzono plantacje kakaowców, palm oleistych, palm kokosowych i bananów. W ciągu ostatnich 100 lat masowo wycinano palisandry, mahoniowce i hebanowce. Działania takie są niezwykle ryzykowne, ponieważ lasy równikowe są największym lądowym producentem tlenu. Pochłaniają też ogromne ilości dwutlenku węgla, który jest jednym z czynników powodującym zmiany klimatu na Ziemi.