Paulina Figurska Małgorzata Garczewska

2 System wyborczy System wyborczy - procedura ustalania wyników wyborów poprzez przeliczanie liczby oddanych głosów na poszczególne partie (lub kandydatów) w uzyskane przez nie mandaty. Wyró ż nia si ę dwa podstawowe systemy wyborcze: 1.wi ę kszo ś ciowy 2.proporcjonalny

3 wi ę kszo ś ciowy:  mandaty otrzymuje tylko ta partia, ten kandydat, który uzyskał okre ś lon ą prawem wi ę kszo ść głosów w danym okr ę gu  okr ę gi wyborcze s ą najcz ęś ciej jednomandatowe - ka ż da partia wystawia w okr ę gu tylko jednego kandydata i wyborca oddaje swój głos na t ę lub inn ą parti ę, głosuj ą c na jej kandydata. System wyborczy

4 proporcjonalny:  stosowany w okr ę gach wielomandatowych  podział mandatów mi ę dzy partie jest dokonywany odpowiednio (proporcjonalnie) do liczby głosów zebranych przez ka ż d ą z nich. System wyborczy

5 Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw opiera si ę na wyborach (art. 2) :  powszechnych  bezpo ś rednich  równych  tajnych System wyborczy

6 Wybory lokalne s ą wyborami proporcjonalnymi wyj ą tek: wybory do rad gmin poni ż ej mieszka ń ców s ą to wybory wi ę kszo ś ciowe System wyborczy

 Wprowadzenie do prawa wyborczego instytucji blokowania list wyborczych  Warte uwagi s ą wybory samorz ą dowe przeprowadzone w Polsce w 2006 r.  Zastosowanie unikatowego rozwi ą zania w ordynacji wyborczej 7 Wybory samorz ą dowe w Polsce 2006 r.

8 Wybory samorządowe w Polsce 2006  Blokowanie list wyborczych dawało mo ż liwo ść grupowania list wyborczych w celu wspólnej walki o mandaty.  Bloki wyborcze nie s ą jednak koalicjami wyborczymi, nie musz ą mie ć wspólnego programu i nie maj ą charakteru koalicji d ążą cych do wspólnego rz ą dzenia  Bloki wyborcze miały istotny wpływ na wyniki wyborów  Doprowadziło to do skomplikowania formuły wyborczej

9 Wybory samorządowe w Polsce 2006 Przebieg wyborów Nowa formuła wyborcza zakłada dwa lub trzy etapy dystrybucji mandatów ( Art. 178 ordynacji wyborczej ) Podmioty ubiegaj ą ce si ę o mandat:  grupy list ( bloki)  koalicje  listy

10 Wybory samorz ą dowe w Polsce 2006 Poziom I Matoda d’Hondta listy bloków partii listy partii i koalicji partii listy komitetów wyborców Poziom 2 lista partii zblokowanych (metoda Sainte- La gu e) kandydaci Poziom 3 kandydaci

11 I etap:  rozdzielanie mandatów pomi ę dzy poszczególne podmioty (które przekroczyły ustawowy próg)  Na tym etapie do podział mandatów stosuje si ę metod ę d’Hondta Metoda d'Hondta – metoda stosowana do podziału mandatów w systemach wyborczych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi. Jej nazwa pochodzi od nazwiska belgijskiego matematyka Victora d'Hondta Wybory samorządowe w Polsce 2006

12 Wybory samorządowe w Polsce 2006 Przykład 1 Mamy komitety A, B i C, które otrzymały kolejno 720, 300 i 480 głosów, do obsadzenia jest 8 mandatów. Po przeprowadzeni metody d’Hondta otrzymali ś my nast ę puj ą ce wyniki: 4 mandaty -komitet A (ilorazy 720, 360, 240 i 180), 1 mandat – komitet B (iloraz 300) 3 mandaty – komitet C (ilorazy 480, 240 i 160).

13 Wybory samorządowe w Polsce 2006 II etap:  Cechuje si ę odr ę bno ś ci ą procedur:  Dla list partyjnych/komitetów wyborców mandaty przydzielane s ą kandydatom kolejno uzyskuj ą cym najwi ę ksze ilo ś ci głosów  Dla bloków na tym etapie do podziału mandatów pomi ę dzy partie tworz ą ce blok stosuje si ę metod ę Sainte-Lague

14 Wybory samorządowe w Polsce 2006 Metoda Sainte-Laguë - metoda stosowana do podziału mandatów w systemach wyborczych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi. Jej nazwa pochodzi od nazwiska francuskiego matematyka André Sainte-Laguë.

15 Wybory samorządowe w Polsce 2006 Metoda Sainte-Laguë polega na: znalezieniu najwi ę kszych, kolejno po sobie nast ę puj ą cych ilorazów z liczby uzyskanych głosów Podziału dokonuje si ę, dziel ą c liczb ę głosów przypadaj ą cych ka ż demu komitetowi wyborczemu przez kolejne liczby nieparzyste: 1, 3, 5, 7, itd. z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów wybieranych jest tyle najwi ę kszych, ile jest mandatów do obsadzenia.

16 Wybory samorządowe w Polsce 2006 Przykład 2 Mamy komitety A, B oraz C, które otrzymały kolejno 720, 300 i 480 głosów, do obsadzenia jest 8 mandatów. 1 krok: obliczenie ilorazów DzielnikKomitet AKomitet BKomitet C 1720 (pierwszy mandat)300 (trzeci)480 (drugi) 3240 (czwarty)100 (ósmy)160 (piąty) 5144 (szósty) (siódmy)4369

17 Wybory samorządowe w Polsce krok: uło ż enie ilorazów w kolejno ś ci malej ą cej (w nawiasach komitet): (A) (C) (B) (A) (C) (A) (A) (B) itd. Cztery mandaty uzyska wi ę c komitet A, a komitety B oraz C po dwa.

18 Wybory samorządowe w Polsce 2006 III etap:  Dotyczy tylko bloków wyborczych  Przydzielanie mandatów kandydatom z poszczególnych list poczynaj ą c od tych którzy dostali najwi ę cej głosów  Wyborca oddaje jeden głos na konkretnego kandydata, a zarazem na list ę wyborcz ą, któr ą ten kandydat reprezentuje  Preferencja dotycz ą ca listy jest uznana za nadrz ę dna

„ Wybory do sejmików wojewódzkich w 2006 r.” Sejmik województwa (potocznie: sejmik wojewódzki) jest organem stanowi ą cym i kontrolnym samorz ą du województwa, który tworz ą radni, wybierani w wyborach bezpo ś rednich. Jego kadencja trwa cztery lata, licz ą c od dnia wyborów. 19

20 „Wybory do sejmików wojewódzkich w 2006 r.” Gracze polityczni w wyborach do sejmików wojewódzkich Bloki wyborcze: rz ą dowy – PIS + Samoobrona + LPR opozycyjny – PO + PSL + KPEiR -do ka ż dego z bloków doł ą czyły w poszczególnych województwach komitety lokalne Wyj ą tki! -woj. Pomorskie (PO wystartowało samodzielnie a PSL doł ą czyło do bloku rz ą dowego) -w kilku innych województwach KPEiR wystartowała samodzielnie

21 „Wybory do sejmików wojewódzkich w 2006 r.” Inni kandydaci: - koalicyjny komitet LiD (tworzył jedn ą list ę wyborcz ą ) -wystartowało równie ż wiele pojedynczych list np. RA Ś (Ruch Autonomii Ś l ą ska) UPR (Unia Polityki Realnej) PPP (Polska Partia Pracy) ChRS (Chrze ś cija ń ski Ruch Samorz ą dowy) itp.

22 „Wybory do sejmików wojewódzkich w 2006 r.” Znaczenie progów wyborczych Obowi ą zywały 2 progi wyborcze:  5% w skali województwa dla samodzielnych list wyborczych  15% dla bloków wyborczych  Przekroczenie przez list ę progu 5% pozwalało na uczestnictwo w podziale mandatów  Przekroczenie przez blok wyborczy progu 15% oznaczało, ż e grupa list stawała sie jednym podmiotem przy podziale mandatów (w przeciwnym razie listy traktowano jako niezgrupowane)

23 Znaczenie progów wyborczych Warianty ordynacji zwi ą zane z progiem 5% I wariant Zało ż enia: -wyniki partii podprogowych nie s ą w ogóle uwzgl ę dniane (liczba głosów poni ż ej 5%) - wyniki list, które nie osi ą gn ą wymaganych 5% głosów w skali województwa, nie zaliczane grupom do których dane listy nale żą

24 Znaczenie progów wyborczych PartiaOddanych glosow Wariant IObowiazjacaRoznica suma%M%M%M% PO PiS KKW LiD PSL Samoobrona LPR KPEiR UPR PPP MN PS Lubawski NOP Zestawienie wyników wyborów dla obowi ą zuj ą cej ordynacji oraz dla wariant I

25 Znaczenie progów wyborczych Analiza tabeli dla wariant I -najwi ę cej straciłby PiS (14 mandatów) - blok z liderem PiS nic nie zyskuje bo LPR nie osi ą gn ę ło progu 5% - blok opozycyjny (PO+PSL+KPEiR) zyskuje 7 mandatów - LiD zyskuje 7 mandatów

26 Znaczenie progów wyborczych II wariant Zało ż enia: - pomini ę cie progu 5% - warunkiem zdobycia mandatu jest przekroczenie progu wykluczenia - wewn ą trz bloku partia mo ż e zdoby ć mandaty niezale ż nie od tego czy przekroczyła próg wykluczenia Próg wykluczenia – jeden z progów naturalnych wyliczanych na podstawie wzoru: 100%/(m+1) 100% - glosy wa ż ne w okr ę gu m – mandaty do zdobycia w okr ę gu

27 Znaczenie progów wyborczych PartiaOddanych glosowWariant IObowiazjacaRoznica suma%M%M%M% PO PiS KKW LiD PSL Samoobrona LPR KPEiR UPR PPP MN PS Lubawski NOP Zestawienie wyników wyborów dla obowi ą zuj ą cej ordynacji oraz dla wariant II

28 Znaczenie progów wyborczych Analiza tabeli dla wariant II -trac ą liderzy bloków PO 4 mandaty i PiS 9 - PSL traci 2 mandaty - Samoobrona zyskuje 8 mandatów - LPR zyskał 1 mandat

29 Znaczenie progów wyborczych Podsumowanie znaczenia progów wyborczych - wybory bardziej partyjne -mniejsze szanse dla list lokalnych - znacz ą cy wpływ na wyniki wyborów - siła głosu małych partii w bloku nie zmieniła si ę ale spadła dla liderów - wi ę ksza proporcjonalno ść warto ść indeksu ro ś nie z do dla wariantu I warto ść indeksu ro ś nie z do dla wariantu II

30 Znaczenie wielko ś ci okr ę gów wyborczych  Im wi ę ksze s ą okr ę gi i im wi ę cej w ka ż dym z nich jest mandatów do obsadzenia tym wi ę ksza jest proporcjonalno ść i tym mniejsze straty małych partii.  W przypadku wyborów do sejmików wojewódzkich proporcjonalno ść nie jest wymagana.  W wyborach w 2006 r.  5-9 mandatów do rozdysponowania w okr ę gach  ś rednia wielko ść okr ę gu mandatu na okr ę g wyborczy  ilo ść okr ę gów - 88

31 Znaczenie wielkości okręgów wyborczych III wariant Zmiany wprowadzone na podstawie wymogów Hamana - ograniczenie liczby okr ę gów wyborczych do 49 - do rozdysponowania 7-15 mandatów w zale ż no ś ci od wielko ś ci okr ę gu - ś rednia liczba mandatów w okr ę gu wzrosła do 11.45

32 Znaczenie wielkości okręgów wyborczych Zestawienie wyników wyborów dla obowi ą zuj ą cej ordynacji i dla wariantu III PartiaOddanych glosowWariant IIIObowiazjacaRoznica suma%M%M%M% PO PiS KKW LiD PSL Samoobrona LPR KPEiR UPR PPP MN PS Lubawski NOP

33 Znaczenie wielkości okręgów wyborczych Analiza tabeli dla wariantu III  na powi ę kszeniu okr ę gów skorzystał LiD (8 mandatów) nie b ę d ą cy w ż adnym bloku  straty w blokach wyborczych: -PO strata 7 mandatów -Samoobrona strata 5 mandatów - PSL zyskało 3 mandaty - PiS i LPR zyskały po 1 mandacie

34 Znaczenie wielkości okręgów wyborczych Podsumowanie znaczenia okr ę gów wyborczych -wa ż ny parametr systemu wyborczego - decyduj ą o wysoko ś ci progów naturalnych - w zale ż no ś ci od zastosowania formuły wyborczej na powi ę kszeniu okr ę gów b ę d ą korzysta ć partie du ż e (metoda d’Hondta) lub ś rednie i małe (metoda Sainte-Lague lub Hare’a-Niemayera) - znaczna poprawa równo ś ci wyborów - ś rednia warto ść proporcjonalno ś ci czyli o 1.54 wi ę ksza ni ż dla ordynacji obowi ą zuj ą cej

35 Znaczenie progów i wielko ś ci okr ę gów wyborczych Wariant IV  Ł ą czny wpływ progów wyborczych i wielko ś ci okr ę gów wyborczych Wariant II + wariant III  Zało ż enia:  Powi ę kszenie okr ę gów wyborczych  Całkowite zniesienie progów wyborczych

36 Znaczenie progów i wielkości okręgów wyborczych PartiaOddanych glosowWariant IVObowiazjacaRoznica suma%M%M%M% PO PiS KKW LiD PSL Samoobrona LPR KPEiR UPR PPP MN PS Lubawski NOP Zestawienie wyników wyborów dla obowi ą zuj ą cej ordynacji i dla wariantu IV

37 Znaczenie progów i wielkości okręgów wyborczych Analiza tabeli dla wariantu IV -straty liderów bloków (PiS stracił 24 mandaty a PO 13) - LiD zyskał 8 mandatów (jako niezblokowana lista) - LPR zyskało 18 mandatów - KPEiR zyskała 3 mandaty

38 Znaczenie progów i wielkości okręgów wyborczych Podsumowanie znaczenia progów i wielko ś ci okr ę gów wyborczych -poprawa proporcjonalno ś ci podziału mandatów (warto ść wska ź nika czyli wi ę kszy o 6.29 od warto ś ci przy obowi ą zuj ą cej ordynacji) - znaczna poprawa równo ś ci wyborów - znacz ą cy wpływ poł ą czenia dwóch parametrów na wybory

39 Podsumowanie:  wprowadzenie instytucji blokowania list  dwie metody do podziału mandatów: d’Hondta oraz Sainte-Laguë  dwa progi wyborcze:  5% dla samodzielnych list  15% dla bloków  niska proporcjonalno ść poszukiwanie lepszych rozwi ą za ń (4 warianty)

40 Podsumowanie: Zniesienie progów wyborczych polepszenie proporcjonalno ś ci Powi ę kszenie okr ę gów wyborczych i równo ś ci „Tym wi ę c co sprawiedliwe jest to co proporcjonalne” Arystoteles Odpowiednie poł ą czenie parametrów systemu = przybli ż enie wyborów do lepszego spełnienia norm prawa wyborczego i postulatów demokracji

41 Pytania: 1)Jakie korzy ś ci i dla kogo płyn ą z wprowadzenia bloków wyborczych? 2) Czy wprowadzenie progu 15% miało znacz ą cy wpływ na wyniki wyborów?

42