Jak pomóc małemu dziecku, które się jąka.

Koncepcja genezy i rozwoju jąkania Czynniki fizjologiczne Czynniki lingwistyczne Czynniki związane ze środowiskiem Czynniki psychologiczne

Interwencja logopedyczna Wczesna identyfikacja problemu Pełna diagnoza logopedyczna Terapia pośrednia lub/i elementy bezpośredniej Programy kompleksowe

Przesiew logopedyczny Czynniki ryzyka : 1.Czy istnieje rodzinna historia jąkania (jeśli tak, to jaki przebieg miało jąkanie – czy utrzymało się do dorosłości)? 2. Jakie są reakcje rodziców na problem w mowie dziecka (poziom ich lęku i obaw)? 3. Jaki okres upłynął od wystąpienia pierwszych objawów niepłynności (czy dłuższy niż 12 miesięcy)? 4. Czy objawy niepłynności w mowie dziecka zmniejszają się, utrzymują na tym samym poziomie, czy nasilają się? 5. Czy dziecko przejawia inne problemy związane z rozwojem mowy i języka lub inne problemy rozwojowe? 6. Czy język dziecka jest nadmiernie rozwinięty? 7. Czy dziecko jest świadome występowania objawów, czy obawia się mówić z tego powodu? 8. W jakim wieku wystąpiły pierwsze objawy (czy do 3,5 r.ż.)?

Rokowania pozytywne  rodzice nie odczuwają złości, lęku, frustracji,  niepłynności w mowie nie są nasilone, pojawiły się niedawno i raczej zmniejszają się,  w rodzinie nie występują przypadki jąkania lub jego objawy ustąpiły samoistnie,  dziecko nie manifestuje innych zaburzeń mowy,  dziecko nie przejmuje się swoimi problemami w mowie lub wręcz nie uświadamia ich sobie,  nie ma innych powodów do obaw związanych z rozwojem dziecka Objawy wystąpiły ok. 2-3 rż. Płeć żeńska brak negatywnych reakcji otoczenia krótki czas występowania objawów – do 12 miesięcy

Zaleca się terapię, gdy : Terapię pośrednią lub bezpośrednią zaleca się natomiast w sytuacjach, gdy:  rodzice przeżywają silny niepokój w związku z mową dziecka,  problemy w mowie dziecka utrzymują się od dłuższego czasu na podobnym poziomie lub wręcz nasilają się,  w rodzinie występują przypadki jąkania, które utrzymało się do dorosłości,  dziecko jest świadome swoich kłopotów z mówieniem, złości się lub wycofuje z sytuacji komunikacyjnych,  dziecko manifestuje inne zaburzenia mowy towarzyszące niepłynności,  sytuacja w rodzinie jest napięta: szybki tryb życia, szybkie tempo mowy, wygórowane oczekiwania wobec dziecka

Diagnoza badanie prowadzone w różnych kontekstach komunikacyjnych ocena sprawności językowej szczegółowy wywiad badanie jakościowe i ilościowe objawów jąkania wpływ jąkania na relacje w rodzinie przebieg wcześniejszych terapii logopedycznych obecność innych „problemów” logopedycznych obserwacja interakcji rodzic – dziecko oraz stylów komunikowania się osób z otoczenia dziecka

Programowanie terapii Terapia pośrednia – modyfikowanie warunków w środowisku dziecka, zmiana stylu komunikowania się w otoczeniu, rozwijanie sprawności językowej dziecka Szczegółowe zalecenia udzielane rodzicom/opiekunom w ramach parasola ochronnego: I. Pozwól dziecku na swobodę w mówieniu:  niech dziecko mówi, kiedy ma na to ochotę (nie zmuszaj je do wystąpień publicznych),  nie nagradzaj za płynność w mowie,  unikaj komunikatów typu: „mów wolniej”, „nie denerwuj się”, „weź głęboki oddech”,  akceptuj sposób, w jaki dziecko mówi, skupiaj się na treści komunikatu,  jeśli dziecko ma potrzebę porozmawiania z Tobą o swoim problemie w mowie, zrób to – możesz je wesprzeć, mówiąc, że każdy z nas miewa czasem kłopoty z płynnym mówieniem. Unikaj „zmowy milczenia”!! ale nie zmuszaj go do rozmów na temat niepłynności , jeśli samo tego nie chce

II. Bądź wzorem mówcy dla dziecka  używaj mowy zwolnionej, śpiewnej, wykorzystuj proste słownictwo i łatwe konstrukcje gramatyczne – dostosowane do poziomu dziecka, buduj krótkie frazy, naucz dziecko stosować pauzy w mówieniu Mamo, Tato! Mów do mnie wyraźnie, prosto, i odpowiednio wolno Zostaw mi przestrzeń na wypowiedź, nie zasypuj mnie gradem pytań Pozwól mi popełniać błędy Pozwól mi mówić tak, jak potrafię, nie wyręczaj mnie Słuchaj uważnie tego, co mówię, potwierdzaj, że rozumiesz Czekaj na mnie cierpliwie bez ponaglania Naucz mnie stosować pauzy w mówieniu Baw się ze mną, nie musimy wciąż rozmawiać, chętnie spędzę z Tobą trochę czasu także bez mówienia Cieszmy się sobą nawzajem – kontakt z Tobą jest dla mnie ważniejszy niż stuprocentowa płynność Ucz się razem ze mną  bądź dobrym słuchaczem – utrzymuj kontakt wzrokowy, okazuj niewerbalnie, że słuchasz tego, co mówi, a nie – jak mówi; nie przerywaj dziecku – naucz tego wszystkich członków rodziny. Przestrzegaj zasad dobrej komunikacji.

III. Zadbaj o spokój w otoczeniu i świecie wewnętrznym dziecka:  zapewnij dziecku regularny, spokojny tryb życia – stałe pory snu i posiłków,  aranżuj gry i zabawy wyciszające (np. rysowanie, śpiewanie) oraz rozluźniające (rozładowujące napięcie); baw się wspólnie z dzieckiem !!!(kilka minut dziennie niech ma Twoją niepodzielną uwagę, pozwól mu na inicjatywę)  zadbaj o dobre relacje z dzieckiem i harmonię w jego otoczeniu,  staraj się zminimalizować stres i napięcie w otoczeniu dziecka

IV. Zapewnij atmosferę bezpieczeństwa wokół dziecka  upewniaj się, że Ty i Twoje dziecko macie okazję do okazywania otwarcie Waszych uczuć – dbaj o dobry kontakt ze swoim dzieckiem,  okazuj miłość dziecku gestem i słowem (przytulaj, zapewnij kontakt dotykowy), (masaż, relaksacja)  rozmawiaj często z dzieckiem – stwórz przestrzeń dla spontanicznych wypowiedzi dziecka, ale nie wymuszając mówienia,  wprowadź jasne, czytelne, przestrzegane przez wszystkich dorosłych zasady wychowawcze i stosuj konsekwencję w postępowaniu wobec dziecka, (nie ulegaj, gdy się jąka)  dbaj o swój spokój – korzystaj z konsultacji z logopedą

V. Buduj pozytywną samoocenę dziecka i jego wiarę w siebie:  sprawdzaj realność swoich oczekiwań wobec dziecka – nie wymagaj od niego zbyt wiele,  podnoś samoocenę dziecka, wzmacniaj je pozytywnie, stosując konkretne pochwały, (A. Faber, E. Mazlish „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”  unikaj wyręczania dziecka – pokaż, że wierzysz, że potrafi ono wykonać dobrze czynności (dostosowane do wieku i możliwości), proste obowiązki (sprzątanie po sobie zabawek itp.), pozwól mu popełniać błędy. Przykłady bezpiecznych w tym okresie dla dziecka zabaw, to:  ruch na świeżym powietrzu,  zabawy oparte na kontakcie z dorosłym, taniec i śpiew,  układanie puzzli, klocków, konstrukcji,  zabawy rozwijające sprawność rąk (tzw. zabawy grafomotoryczne): rysowanie, kolorowanie, pisanie po śladzie, malowanie, lepienie, wydzieranie, cięcie nożyczkami, klejenie itp.

Terapia bezpośrednia Terapia Palin PCI Terapia ta obejmuje 3 główne poziomy: -strategie interakcyjne -strategie skierowane na pracę z rodziną -strategie ukierunkowane na bezpośrednią pracę z dzieckiem

Strategie interakcyjne W interakcji dzieckiem należy: - mówić wolniej, używać pauz - mniej pytać, im mniej pytań tym mniej jąkania - mówić prostszym językiem - pozwolić dziecku, w zabawie, przejąć inicjatywę - zachować równowagę pomiędzy komentowaniem i zadawaniem pytań

Strategie rodzinne - wzmacniać pewność siebie u dziecka - zasada mówienia po kolei – naprzemienność - radzenie sobie z emocjami, uczuciami – akceptowanie ich - przyjrzeć się swoim oczekiwaniom wobec dziecka, nie mieć wygórowanych ambicji - przyjrzeć się jak dziecko śpi, czy samo czy z rodzicami -umiejętność radzenia sobie z trudnymi zachowaniami dziecka - zmniejszyć tempo życia, ważna jest rutyna - być otwartym w kwestii jąkania

Terapia bezpośrednia Założenia programu: - trwa 6 tygodni - spotkania 1 raz tygodniu - z obojgiem rodziców! - sesja trwa godzinę - 6 tygodni na utrwalenie efektów terapii w warunkach domowych -sesja ewaluacyjna I sesja Omówienie wniosków wynikających z badań oraz dyskusja Nagranie na video zabawy / interakcji rodzic – dziecko i wspólne obejrzenie tego nagrania Wprowadzenie pojęcia czasu specjalnego 3-5 razy tygodniu jest czas specjalny – każdy z rodziców ma swój czas specjalny

Czas specjalny - tylko 5 minut 3-5 razy tygodniu - dziecko wybiera formę aktywności - należy unikać książek, TV, hałaśliwych zabaw - czas specjalny spędzamy razem z rodzeństwem - robimy notatki po tygodniu - wypełniamy arkusz czasu specjalnego Okres utrwalenie efektów terapii - 6 tygodni - rodzice nadal wdrażają czas specjalny - utrwalają inne strategie rodzinne – mówienie po kolei, czas snu, regulowanie zachowania dziecka - wizyta kontrolna po 6 tygodniach terapii w warunkach domowych - badanie kontrolne : badanie jąkania, zmiany w sposobie jąkania, ocena rodziców

Terapia bezpośrednia Wdrożenie tej terapii zależy od: - Czynniki związane z dzieckiem: Wieku dziecka(im starsze tym lepiej) Świadomości jąkania i reakcji Poziomu uwagi dziecka Możliwości poznawczych Wrażliwość - Czynniki związane z rodzicami: Poziom lęku (obaw) rodziców Koncentracja na płynności

Modyfikowanie mowy dziecka Mowa żółwikowa – zmniejszenie tempa mowy Mowa autobusikowi – pauza by pomyśleć, pozwól, że się zastanowię Mowa samolocikowi – wykorzystanie łagodnego startu mowy

Program kompleksowy Program kompleksowy Cele: udzielenie wsparcia rodzinie modelowanie postaw rodziny wobec niepłynności w mowie opanowanie tzw. mowy terapeutycznej promowanie zasad dobrej komunikacji budowanie pozytywnych komunikatów urealnienie oczekiwań wobec dziecka Techniki: Upłynnianie mowy ręką Rozciąganie i uśpiewnianie słowa Mówienie po kolei Uważne słuchanie Dbamy o dobry oddech

Mowa terapeutyczna: Mowa terapeutyczna: Zwolnienie tempa mowy – przeciąganie samogłosek Uśpiewnianie mowy ze zmianą intonacji Stosowanie krótkich pauz i delikatny start Mówienie w sposób rytmiczny sylab, wyrazów, całych zdań z użyciem ruchu rytmizującego – upłynniającego ręką wiodącą Wyciszenie dziecka i rozluźnienie mięśni ciała – relaksacja, masaże Zabawy oddechowe w celu utrwalenie prawidłowego oddychania i zapobieganiu bloków mięśni