Przedsięwzięcie jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, FUNDUSZE EUROPEJSKIE - DLA ROZWOJU INNOWACYJNEJ GOSPODARKI Narodowy Program Foresight – wdrożenie wyników portal informacyjno-komunikacyjny P I K Mapowanie i monitorowanie inteligentnej specjalizacji z wykorzystaniem map konwersyjnych – zasady ogólne i elementy praktyczne dr Leszek Trząski Główny Instytut Górnictwa REGIONALNE FORUM INTELIGENTNYCH SPECJALIZACJI Sandomierz, r. Przedsięwzięcie realizowane w ramach projektu systemowego „Wsparcie systemu zarządzania badaniami naukowymi oraz ich wynikami” na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Mapowanie IS  Inteligentna specjalizacja regionu powinna być zdefiniowana w trzech wzajemnie powiązanych aspektach: gospodarczym, badawczym i technologicznym  Gruntowna znajomość powiązań gospodarka-technologie- nauka warunkuje prawidłowy wybór i ocenę obszaru specjalizacji regionu  Rozpoznawanie tych powiązań jest trudne i zwykle opiera się na cząstkowej wiedzy lub intuicji ekspertów, nie jest natomiast poparte konkretną metodą ani bazą dowodową.  Pożądane i możliwe jest stworzenie jednolitej dla całego kraju metody rozpoznawania powiązań gospodarka- technologie-nauka i jednolitego języka opisu specjalizacji obejmującego te powiązania.

Mapowanie IS  Przedstawienie IS na poziomie konkretnych kodów (PKD, NABS, pola technologiczne, kody patentowe) i precyzyjnie zakreślonych obszarów aktywności umożliwia obiektywną ocenę potencjału, efektów wdrażania polityki innowacji, a także na podejmowanie współpracy międzyregionalnej  W ramach portalu PIK opracowano propozycję metody oceny powiązań gospodarka-technologie-nauka wykorzystującej tabele konwersyjne zawierające predefiniowane powiązania  Proponowana metoda łączy wykorzystanie prostych algorytmów i zasobów przestrzeni PIK (kroki logiczne, predefiniowane powiązania, zestawy wskaźników) z analizami eksperckimi. Metoda została zalgorytmizowana

Propozycja uogólnienia metody – wykorzystanie mapowania powiązań nauka- gospodarka-technologie i funkcji PIK w analizach związanych z inteligentną specjalizacją I. wstępne wskazanie sektorów gospodarki mogących składać się na dziedzinę specjalizacji (lub weryfikacja wcześniej wskazywanych sektorów) Metoda: analiza raportów generowanych poprzez portal z wykorzystaniem algorytmów oceny : Krok I.1: Wskazanie sektorów największego wzrostu, najbardziej innowacyjnych, o największej wartości dodanej, o największym zapotrzebowaniu na wyspecjalizowane kadry Krok I.2: Określenie wskaźników lokacyjnych i analiza przesunięć Krok I.3: Analiza import-eksport Krok I.3: Decyzja ekspercka – wybór sektorów PKD (np. działów) do analizy powiązań (podejście już stosowane w niektórych strategiach regionalnych) II. Sformułowanie hipotezy specjalizacji poprzez określenie głównych powiązań wytypowanego sektora PKD z dziedzinami B+R i technologiami, przepływów międzygałęziowych oraz ocenę w kategoriach gospodarki wiedzy Metoda: praca na predefiniowanych sieciach powiązań ogólnych (mapach konwersyjnych) i danych statystycznych Krok II.1: Raporty generowane przez portal Krok II.2 – etapowa interpretacja raportów generowanych poprzez PIK, z wykorzystaniem algorytmów oceny Krok II.3 – Decyzja ekspercka: zdefiniowanie dziedzin specjalizacji III. Określenie głównych powiązań gospodarka-nauka-technologie w obrębie inteligentnej specjalizacji Metoda: praca ekspercka Krok III.1. Zdefiniowanie specjalizacji w języku gospodarki, nauki i technologii z wykorzystaniem różnych zasobów PIK (w tym – bazy technologii)

I. wstępne wskazanie sektorów gospodarki mogących składać się na dziedzinę specjalizacji

Wskaźnik lokacyjny LQ Wstępne rozpoznanie wśród działów PKD istniejących lub wschodzących obszarów specjalizacji gospodarczej województwa, wykrycie „lokomotyw” rozwoju oraz potencjalnych klastrów E ib - zmienna w sektorze i, w obszarze badanym b w okresie t E b - zmienna we wszystkich sektorach w badanym obszarze b w okresie t E ir - zmienna w sektorze i, w obszarze referencyjnym r w okresie t E r - zmienna we wszystkich sektorach w obszarze referencyjnym r w okresie t

Wskaźniki lokacyjne dla działów PKD Zatrudnienie a/ zatrudnienie w danym dziale PKD w województwie b/ całość zatrudnienia w województwie c/ zatrudnienie w danym dziale PKD w kraju d/ całość zatrudnienia w kraju Analogicznie: Koncentracja podmiotów (liczba firm wg REGON) Przychód brutto ze sprzedaży przemysłowej Wartość dodana brutto

Wskaźnik lokacyjny - ujęcie statyczne Przykład: Zmienna 2: koncentracja podmiotów w województwie śląskim LQ =1,25 Sekcja B dział 05 - wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu) Sekcja B dział 09 - działalność usługowa wspomagająca górnictwo Sekcja C dział 15 - produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych Sekcja C dział 19 - wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej Sekcja C dział 21 - produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych Sekcja C dział 24 - produkcja metali Sekcja C dział 26 - produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych Sekcja C dział 27 - produkcja urządzeń elektrycznych Sekcja C dział 28 - produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana Sekcja C dział 29 - produkcja pojazdów samochodowych, przyczep Sekcja C dział 32 - pozostała produkcja wyrobów Sekcja E dział 38 - działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców Sekcja E dział 39 - działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami Sekcja F dział 42 - roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej Sekcja F dział 43 - roboty budowlane specjalistyczne Sekcja G dział 46 - handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi Sekcja I dział 56 - działalność usługowa związana z wyżywieniem Sekcja J dział 58 - działalność wydawnicza Sekcja J dział 61 - telekomunikacja Sekcja J dział 62 - działalność związana z oprogramowaniem Sekcja J dział 63 - działalność usługowa w zakresie informacji Sekcja Q dział 86 - opieka zdrowotna Sekcja Q dział 87 - pomoc społeczna z zakwaterowaniem Sekcja S dział 95 - naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego

Wskaźnik lokacyjny - ujęcie dynamiczne Wskaźnik lokalizacji ze zmienną w postaci liczby podmiotów gęstości podmiotów oraz jego dynamika w województwie śląskim w latach 2009 i dane krajowe jako obszar referencyjny) Sekcja. Dział PKD 2007LQ 2012Dynamika Sekcja B dział 054,59-0,16 Sekcja B dział 092,260,16 Sekcja C dział 151,53-0,06 Sekcja C dział 191,66-0,13 Sekcja C dział 210,900,42 Sekcja C dział 241,90-0,09 Sekcja C dział 261,150,06 Sekcja C dział 271,47-0,03 Sekcja C dział 281,400,03 Sekcja C dział 291,29-0,01 Sekcja C dział 321,140,02 Sekcja E dział 381,29-0,05 Sekcja E dział 391,980,17 Sekcja F dział 421,32-0,07 Sekcja G dział 461,08-0,01 Sekcja I dział 561,21-0,04 Sekcja J dział 580,830,04 Sekcja J dział 611,170,00 Sekcja J dział 620,920,00 Sekcja J dział 630,880,20 Sekcja Q dział 860,960,03 Sekcja Q dział 870,850,06 Sekcja S dział 951,06-0,02

Wskaźnik lokacyjny - ujęcie dynamiczne

Przykład: Zmienna 2: koncentracja podmiotów w województwie śląskim Sekcja B dział 05 wydobywanie węgla kamiennego Sekcja E dział 39 działalność związana z rekultywacją… Sekcja C dział 21 produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych… Sekcja B dział 09 działalność usługowa wspomagająca górnictwo… Sekcja C dział 19 wytwarzanie i przetwarzanie koksu… Sekcja C dział 24 produkcja metali … III IV III Sekcja J dział 63 działalność usługowa w zakresie informacji

Analiza przesunięć udziałów Analiza przesunięć udziałów (shift-share) jest narzędziem ekonomicznym umożliwiającym weryfikację regionalnych specjalizacji. Analiza poprzez trzy składowe:  potencjał badanego obszaru na tle rozwoju obszaru referencyjnego (PO)  struktury przedsiębiorstw, które funkcjonują na badanym obszarze (SP)  konkurencyjności obszaru podlegającego badaniu (KO) Formuły w analizie przesunięć udziałów: gdzie: E r - zmienna w obszarze referencyjnym r, w danym okresie t, E ir - zmienna w sektorze i, w obszarze referencyjnym r, w danym okresie t, E ib - zmienna w sektorze i, w badanym obszarze b, w danym okresie t. Oznaczenie subskryptów i superskryptów: r – obszar referencyjny, ir – sekcja i w obszarze referencyj-nym, i b – sekcja i w obszarze badanym.

Analiza przesunięć udziałów Przykład: Zmienna 2: koncentracja podmiotów w województwie śląskim Sekcja. Dział PKD 2007 Potencjał obszaru PO Struktura przedsiębiorstw SP Konkurencyjność obszaru KO Przesunięcie całkowite PC Sekcja B dział 05 - wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu) 5,35-5,262,923 Sekcja B dział 09 - działalność usługowa wspomagająca górnictwo 10,0141,6231,3783 Sekcja C dział 15 - produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych 224,60-606,4112, Sekcja C dział 19 - wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej 99,6535,07124,28259 Sekcja C dział 21 - produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych 28,6632,0038,3499 Sekcja C dział 24 - produkcja metali 132,22-109,5366,3189 Sekcja C dział 26 - produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych 432,7382,56266,71782 Sekcja C dział 27 - produkcja urządzeń elektrycznych 43,27101,6152,12197 Sekcja C dział 28 - produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana 38,2345,54-28,7855 Sekcja C dział 29 - produkcja pojazdów samochodowych, przyczep 78,3335,1428,54142 Sekcja C dział 32 - pozostała produkcja wyrobów 124,4556,4199,14280 Sekcja E dział 38 - działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców 14,7330,33-9,0636 Sekcja E dział 39 - działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami 64,40160,37-77,77147 Sekcja F dział 42 - roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej 949,87-292,97-264,90392 Sekcja G dział 46 - handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi 1019,00778,9514, Sekcja I dział 56 - działalność usługowa związana z wyżywieniem 94,3740,3187,32222 Sekcja J dział 58 - działalność wydawnicza 806,09-266,71-479,3760 Sekcja J dział 61 - telekomunikacja 5,72-6,20-0,52 Sekcja J dział 62 - działalność związana z oprogramowaniem 60,80187,236,98255 Sekcja J dział 63 - działalność usługowa w zakresie informacji 265,191264,33-66, Sekcja Q dział 86 - opieka zdrowotna 776,872626,28-96, Sekcja Q dział 87 - pomoc społeczna z zakwaterowaniem 1103,731661,62319, Sekcja S dział 95 - naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego 614,811114,88-343,691386

Analiza przesunięć udziałów Przykład: Zmienna 2: koncentracja podmiotów w województwie śląskim

wstępne wskazanie sektorów gospodarki mogących składać się na dziedzinę specjalizacji – analiza import/eksport

analiza import/eksport

II. Sformułowanie hipotezy specjalizacji poprzez określenie głównych powiązań wytypowanego sektora PKD z dziedzinami B+R i technologiami, przepływów międzygałęziowych oraz ocenę w kategoriach gospodarki wiedzy

Przedmiot połączeńInstytucja Tabela publikowana w wersji polskiej? PKD NABS 2007 (międzynarodowa nomenklatura programów i budżetów naukowych Komisja Europejska [1] [1] nie Klasyfikacja patentowa IPC – PKD2007 WIPO (raport 14, styczeń 2014) nie Klucze powiązań PKD 2004 – PKD 2007 i PKD 2007 – PKD 2004 Unia Europejska, EUROSTAT tak Klasyfikacja patentowa IPC – pola tematyczne „zielonych technologii” (7 tablic) WIPO (konwencja UNFCCC) [3]. [3] nie Klasyfikacja patentowa IPC – 35 pól technologicznych WIPO [4] [4] nie Klasyfikacja patentowa IPC – ICT OECD [5] [5] nie Zastosowania ICT w gospodarce – PKD 2007 OECD [6] [6] nie Klasyfikacja usług wg wiedzochłonności – PKD 2007 EUROSTAT, OECD [7] [7] tak Klasyfikacja przetwórstwa przemysłowego - pod względem intensywności B+R – PKD 2007 EUROSTAT, OECD [8] [8] tak Klasyfikacja patentowa IPC – pola technologiczne KET (6 tablic) UE – KETs Observatory [9] [9] nie Patenty KET wdrażane – PKD 2007 UE – KETs Observatory [10] [10] nie Zgłoszenia patentowe KET – PKD (zgłaszających) UE – KETs Observatory [11] [11] nie Usługi KIA i KIABI OECD, Eurostat tak Przemysły wschodzące (potencjalne specjalizacje horyzontalne) – PKD 2007 (7 tablic) Komisja Europejska [12] [12] nie

Mapowanie powiązań nauka-gospodarka-technologie: Obecny stan zasobów tabel powiązań: 16 tematów dwustronnych powiązań w sferze nauki- gospodarki-technologii, 34 szczegółowe tablice powiązań wszystkie tablice: format arkuszy – kody + opisy (komentarze) zdefiniowane powiązania między tablicami z pozycji PKD PKD – podstawowe poziomy grupowania: kody 4-cyfrowe, kody 3-cyfrowe, kody 2-cyfrowe (całość klasyfikacji) Patenty: podstawowe poziom grupowania: do kodów 4 znaków (prawie 650 podklas), kody 3-cyfrowe, kody 2-cyfrowe

II. Sformułowanie hipotezy specjalizacji poprzez określenie głównych powiązań wytypowanego sektora PKD z dziedzinami B+R i technologiami, przepływów międzygałęziowych oraz ocenę w kategoriach gospodarki wiedzy

Razem: rozpatrywanych 9 powiązań, z czego 1 silne

Przedsięwzięcie jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, FUNDUSZE EUROPEJSKIE - DLA ROZWOJU INNOWACYJNEJ GOSPODARKI Narodowy Program Foresight – wdrożenie wyników

Wynik ćwiczenia: wskazanie kolejnych sektorów PKD oraz powiązanych z nimi obszarów B+R i technologii zasługujących na analizę w aspekcie inteligentnej specjalizacji regionu.

Dane kontaktowe Biura Przedsięwzięcia Główny Instytut Górnictwa Plac Gwarków Katowice tel , fax Dziękuję za uwagę