ŚRODOWISKO WODNE Piotr Lewandowski
Wody słone - oceany i morza wszechocean (ocean światowy) - zajmują 71% powierzchni Ziemi, czyli 361 mln km2, co stanowi 97,2% ilości wody występującej w hydrosferze. Wody słodkie - rzeki, jeziora i bagna, wody gruntowe i podziemne, lodowce, pokrywa śnieżna i para wodna w atmosferze, zajmują 2,8% wody występującej w hydrosferze. Lądy stanowią 29% powierzchni Ziemi - znajdują się na obszarze 149 mln km2
Informacje ogólne Jeziora - zbiorniki wodne ze strefą głębinową, w której nie występuje roślinność wyższa - wielkość jezior waha się od około 1 ha do setek tysięcy km2. - największe jezioro świata – Kaspijskie (423 000 km2) - największe jezioro Polski – Śniardwy (113 km2) - głębokość jezior waha się od około 1 m do ponad 1500 m. - najgłębsze jezioro świata – Bajkał (1741 m) - najgłębsze jezioro Polski – Hańcza (108 m)
Pochodzenie jezior Polodowcowe Rynnowe Morenowe lodowcowe górskie erozyjna i akumulacyjna działalność lodowców kontynentalnych i górskich Rynnowe wąskie, długie o stromych brzegach, głębokie. Charakterystyczne ciągi o przebiegu południkowym (Hańcza). Morenowe duże, płytkie o urozmaiconej linii brzegowej (Śniardwy, Niegocin) lodowcowe górskie utworzone przez lodowce górskie (Czarny Staw Gąsienicowy, Morskie Oko)
Pochodzenie jezior Rzeczne Deltowe Przybrzeżne starorzecza powstałe z odciętych meandrów lub jeziora korytowe Deltowe położone w deltach dużych rzek Jedyne jeziora w Polsce - Dębie, Druzno Przybrzeżne powstałe z zatok morskich odciętych osadami jeziora duże, płytkie z bagnistymi brzegami, słonawe - Łebsko, Gardno, Jamno
Pochodzenie jezior Wulkaniczne Krasowe Tektoniczne powstały w zapadliskach lub lejach na obszarach zbudowanych ze skał wapiennych i gipsowych - Polesie Lubelskie Tektoniczne powstały wskutek pęknięć i przesunięć w skorupie ziemskiej jeziora duże i głębokie - Bajkał, Tanganika, Morze Martwe Wulkaniczne powstały w wyniku działalności wulkanicznej zbiorniki niewielkie, bardzo głębokie
Strefy jezior Litoral Sublitoral płytka, przybrzeżna strefa jeziora sięga do dolnej granicy występowania roślinności Sublitoral poniżej litoralu miejsce gromadzenia się szczątków pochodzenia litoralnego np. trudno rozkładalne części roślin, muszle mięczaków itp.
Strefy jezior Profundal Pelagial strefa dna poniżej sublitoralu i bezpośrednio przyległa do niej warstwa wody Pelagial strefa otwartej wody
Typy troficzne jezior Oligotroficzne mało żyzne, ubogie w azot i fosfor niewielka produkcja biologiczna przejrzystość powyżej 7 m niebieska barwa wody dobrze natleniona strefa przydenna nieorganiczne osady denne ewolucja w kierunku jeziora mezotroficznego
Typy troficzne jezior Mezotroficzne Eutroficzne stan przejściowy pomiędzy oligo- a eutrofią Eutroficzne żyzne zbiorniki wodne, bogate w azot i fosfor wysoka produkcja biologiczna, częste zakwity glonów zielona barwa wody rozwinięty pas roślinności brzegowej deficyty tlenu w wodach przydennych (zima, lato) organiczne osady denne (ciemny muł) ewolucja w kierunku torfowiska
Stagnacja letnia Epilimnion - warstwa nad skokowa, powierzchniowa warstwa wody zmieniająca swoją temperaturę pod wpływem warunków zewnętrznych (słońca) - Metalimnion - termoklina albo inna nazwa warstwa skokowa, wąska warstwa wody1-2m w której następuje gwałtowny spadek temperatury, nawet o 12C. W jeziorach naszej strefy klimatycznej termoklina występuje na głębokości 7-8m. W okresie wiosny powstaje bardzo płytko 1-2m i przesuwa się powoli w dół, jednocześnie coraz wyraźniej się zaznaczając. W czerwcu dochodzi do 7-8m i tam utrzymuje się przez okres lata. Na jesieni woda ochładza się od powierzchni i termoklina zanika. Dochodzi do miksji. Głębokość położenia termokliny w morzu może być znacznie większa. (Morze Śródziemne - pierwsza termoklina 12-14m spadek temperatury o kilka stopni, termoklina właściwa głębokość 40-45m; w Morzu Czerwonym poniżej 50m)
Hipolimnion warstwa podskokowa, warstwa wody chłodnej o temp ok Hipolimnion warstwa podskokowa, warstwa wody chłodnej o temp ok. 4C (największa gęstość).
Cyrkulacja jesienna - W okresie jesieni na skutek ochładzania się powierzchniowych warstw wody, oraz dzięki ruchom wody wywołanych siłą wiatru następuje wyrównanie temperatury w całej misie zbiornika.
Stagnacja zimowa - W okresie zimy powierzchniowa warstwa zbiornika pokrywa się lodem. - Dzięki temu że woda o temp 4C posiada największą gęstość, chłodna woda o temp. 0-3C pozostaje przy powierzchni. - Kiedy temp. otoczenia spadnie poniżej zera powstaje lód którego grubość zależy od długości okresów z temp poniżej zera.
Cyrkulacja wiosenna - W okresie wiosny, lód topnieje, powierzchniowa warstwa ogrzewa się i następuje wymieszanie wody w całym zbiorniku.
UKSZTAŁTOWANIE KORYTA RZECZNEGO 1 - Rynna 2 - Przykosa 3 - Ploso 4 - Przymulisko 5 - Odsypisko 6 - Przemiał 7 - Ławica 8 - Nurt
UKSZTAŁTOWANIE KORYTA RZECZNEGO H - Przykosa F - Ploso D - Przymulisko E- Odsypisko C - Przemiał A - Ławica
Nurkowanie w wodach morskich. Warunki nurkowania w wodach morskich są silnie uzależnione od pogody, konfiguracji dna oraz od takich ruchów wody jak: Falowanie Pływy Prądy morskie
Kamieniołomy - Dużą atrakcyjnością charakteryzują się również sztuczne zbiorniki do jakich należą kamieniołomy, Wszystkie kamieniołomy posiadają źródła zasilające kamieniołom w świeżą czystą wodę. - Ze względu na rodzaj materiału, który był usunięty przy eksploatacji wyrobiska górniczego kamieniołom może być: - Granitowy - duża czystość wody, brak zawiesiny w wodzie (kamieniołomy z okolic Wrocławia) - Wapienne - może występować mleczna zawiesina na skutek rozpuszczania przez wodę skał wapiennych (okolice Krakowa np. Zakrzówek) - Dolomitowe (Jaworzno Koparki) - Łupkowe (Svobodne Hermanice) - Piaskowcowe - Piaskowe - mała głębokość, dużo zawiesiny w wodzie a stąd mała przeźroczystość wody (np. Kryspinów koło Krakowa)
Literatura 1. Jarosław K. – „Medycyna nurkowa” Poznań 2006 2. Strugarski T. – „Wypadki nurkowe. Analiza gorzkich doświadczeń” Warszawa 2005 3. Tyblewski R. „Kompendium Płetwonurka Amatora”