Finanse publiczne

Finanse publiczne Według kryterium własności działalność gospodarczą i społeczną dzieli się na: prywatną i społeczną. Wobec tego wyróżnia się sektor prywatny i sektor publiczny.

Finanse publiczne Zastosowanie kryterium własności pozwala stwierdzić, że: Przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska i procesy związane z powstawaniem i rozdysponowywaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego.

Finanse publiczne Dotyczą gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez budżet państwa, budżety jednostek samorządu terytorialnego (budżety województw, powiatów i gmin), ubezpieczenia społeczne i inne instytucje publiczne.

Finanse publiczne odpowiadają na pytania: 1/3 Dlaczego władze publiczne zgłaszają popyt na pieniądz w takiej a nie innej wysokości? Jakie czynniki kształtują wielkość tego popytu? W jaki sposób popyt na pieniądz może być zaspokojony (podatki, pożyczki)? Jakie skutki dla gospodarki i społeczeństwa spowoduje kreowanie popytu na pieniądz przez władze publiczne?

Finanse publiczne odpowiadają na pytania: 2/3 Jakie skutki dla społeczeństwa i gospodarki przynoszą wydatki dokonywane przez władze publiczne? Jakie instrumenty tworzenia funduszy publicznych powinny być zastosowane, aby ograniczać do minimum negatywne skutki redystrybucji dochodów przez władze publiczne? Jakie dziedziny życia społecznego i gospodarczego powinny być finansowane z funduszy publicznych, w jakich proporcjach?

Finanse publiczne odpowiadają na pytania: 3/3 Jakie techniki wydatkowania funduszy publicznych powinny być zastosowane, aby wyznaczone cele społeczne, ekonomiczne, polityczne itp. były jak najlepiej zrealizowane? Jakie powinny być relacje między różnymi szczeblami władz publicznych, aby ich działalność była należycie skoordynowana z punktu widzenia realizacji celów społecznych i gospodarczych?

Dobro publiczne a dobro społeczne Kategoria dobra publicznego ma podstawowe znaczenie dla nauki o finansach publicznych. Trudno jest zdefiniować pojęcie dobra publicznego. Na podstawie fizycznych cech dóbr nie zawsze można przeprowadzić podział dóbr na publiczne i prywatne. Istnieją pewne rodzaje dóbr, które mają charakter wyłącznie publiczny. Są to: powietrze, rzeki, jeziora, morza, parki narodowe itp. Znaczna część dóbr z punktu widzenia cech fizycznych może być i dobrem prywatnym i dobrem publicznym.

Dobro publiczne a dobro społeczne Najczęściej stosowanymi kryteriami decydującymi o tym, czy dane dobro ma charakter publiczny, czy prywatny są: kryterium użyteczności (kryterium społeczne), kryterium odpłatności (kryterium ekonomiczne.

Ustawa z dnia 26 listopada 1998r. o finansach publicznych Finanse publiczne Podstawowym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie finansów publicznych jest: Ustawa z dnia 26 listopada 1998r. o finansach publicznych

Finanse publiczne Zgodnie z art. 6: Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

Finanse publiczne pobieranie i gromadzenie dochodów, wydatkowanie środków publicznych, finansowanie deficytu, zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne, zarządzanie środkami publicznymi, Zarządzanie długiem publicznym.

Sektor finansów publicznych dzieli się na: Sektor rządowy, Sektor samorządowy.

Do sektora finansów publicznych zalicza się: organy władzy publicznej, podległe im jednostki organizacyjne, państwowe osoby prawne oraz inne państwowe jednostki organizacyjne nie objęte Krajowym Rejestrem Sądowym, których działalność jest finansowana ze środków publicznych w całości lub w części, z wyjątkiem: przedsiębiorstw państwowych, banków państwowych, spółek prawa handlowego.

Organy władzy Organy władzy: Organy stanowiące Organy wykonawcze centralnej Sejm Senat Prezydent RP Rząd Premier Wojewodowie Wojewódzkiej Sejmik województwa Zarząd województwa Marszałek województwa Powiatowej Rada powiatu Zarząd powiatu Starosta gminnej Rada gminy Wójt Burmistrz Prezydent

Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej Jednostki budżetowe

Jednostki budżetowe to takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa lub na rachunek dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Jednostki budżetowe państwowe - mogą być tworzone, łączone i likwidowane przez: ministrów, kierowników urzędów centralnych; wojewódzkie, powiatowe, gminne: sejmik województwa, rada powiatu, rada gminy. J.B.: szkoły, muzea świadczą usługi o charakterze nieodpłatnym lub częściowo odpłatnym.

Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej Jednostki budżetowe Gospodarstwo pomocnicze Środki specjalne

Gospodarstwa pomocnicze to wyodrębniona organizacyjnie i finansowo część działalności podstawowej jednostki budżetowej lub jej działalność uboczna. Gospodarstwo pomocnicze pokrywa swoje koszty z uzyskiwanych przychodów, może jednak także otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe. Np. gospodarstwo rolne, warsztat przy szkole

Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej Gospodarstwo pomocnicze Środki specjalne Jednostki budżetowe Zakłady budżetowe

Zakłady budżetowe to takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują zadania i pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych. Mogą również otrzymywać dotacje przedmiotowe, podmiotowe lub celowe na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji, a nowo tworzone zakłady – dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.

Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej Zakłady budżetowe Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej Gospodarstwo pomocnicze Środki specjalne Jednostki budżetowe Fundusze celowe

Fundusze celowe nazywane także pozabudżetowymi lub parabudżetowymi, tworzone są ustawowo i służą gromadzeniu środków wyodrębnionych z budżetu, które mogą być wykorzystywane jedynie na cele, dla których fundusze te zostały utworzone. Fundusze celowe mogą działać jako osoby prawne lub jako wyodrębnione rachunki bankowe, którymi dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz.

Fundusze celowe Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Emerytalno-Rentowy Rolników, Narodowy Fundusz Zdrowia, Państwowy Fundusz Kombatantów, Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej Fundusze celowe Zakłady budżetowe Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej Gospodarstwo pomocnicze Środki specjalne Jednostki budżetowe Budżetowanie brutto Budżetowanie netto

Budżetowanie brutto System powiązań polegający na objęciu budżetem pełnej wysokości dochodów i wydatków podmiotu sektora publicznego nazywany jest metodą budżetowania brutto (budżetowania bezpośredniego).

Budżet państwa, gminy, powiatu, województwa Budżetowanie brutto Jednostka budżetowa dochody wydatki Budżet państwa, gminy, powiatu, województwa

Budżetowanie netto Powiązanie podmiotów sektora publicznego z budżetem nie jest jednolite. Gospodarka innych jednostek niż j.b. opiera się na budżetowaniu netto, czyli wynikowo. Realizują one swoje zadania na zasadzie pełnej lub częściowej odpłatności.

Budżetowanie netto Nadwyżka uzyskanych przychodów nad wydatkami rozliczana jest z budżetem, natomiast w przypadku odwrotnym (deficyt) jednostka może otrzymać dotację.

Bilans finansów sektora publicznego za 2001r. (w mld zł) Wyszczególnienie Dochody Wydatki Wynik Budżet państwa 141,5 173,9 -32,4 Państwowe fundusze celowe 119,3 122,9 -3,6 Jednostki budżetowe BP 5,3 5,7 -0,4 Kasy Chorych 26,4 25,9 0,5 Budżety j.s.t 79,2 82,3 -3,1 Fundusze celowe j.s.t 0,9 0,0 Jednostki pozabudżetowe s.t. 11,4 Pozostałe jednostki 14,8 13,8 1,0 Sektor publiczny ogółem 398,8 436,8 -38,0

Dotacja bezzwrotna pomoc finansowa państwa na dofinansowanie lub finansowanie określonej działalności lub określonego podmiotu.

Dotacje celowe to środki budżetowe na finansowanie lub dofinansowanie zadań administracji rządowej oraz zadań zleconych j.s.t., a także zadań własnych j.s.t., zadań zleconych do realizacji jednostkom nie zaliczanym do sektora publicznego oraz fundacjom i stowarzyszeniom, jak również kosztów realizacji inwestycji zakładów budżetowych (państwowych), inwestycji j.s.t., inwestycji związanych z badaniami naukowymi i pracami badawczo-rozwojowymi.

Dotacje podmiotowe i przedmiotowe Dotacje podmiotowe to środki budżetowe przeznaczone na dofinansowanie działalności bieżącej, ustawowo wskazanego podmiotu. Dotacje przedmiotowe związane są z wydatkowaniem środków budżetowych na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów i usług, kalkulowanych według stawek jednostkowych.

Subwencje to szczególny rodzaj dotacji związany z bezzwrotną pomocą finansową państwa udzielaną poszczególnym podmiotom (instytucjom, organizacjom gospodarczym lub społecznym, osobom fizycznym).

Do środków publicznych zaliczane są: Dochody publiczne, na które składają się: podatki, inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia wynika z odrębnych ustaw, opłaty, dochody z tytułu najmu i dzierżawy majątku publicznego, dywidendy z wniesionego kapitału, dochody ze sprzedaży rzeczy i praw, Spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej, inne dochody pobierane przez organy finansowe z dochodów publicznych.

Do środków publicznych zaliczane są: 2. Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, 3. Przychody jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych, pochodzące z ich działalności i innych źródeł, 4. Przychody budżetu państwa i budżetów samorządów terytorialnych uzyskiwane ze sprzedaży papierów wartościowych i innych operacji finansowych, z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego, ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych oraz z otrzymanych pożyczek i kredytów.

Środki publiczne mogą być wykorzystywane na: Wydatki publiczne – utrzymanie sektora finansów publicznych i wykonywanie zadań państwa i samorządów terytorialnych na rzecz społeczeństwa realizowanych nieodpłatnie. Rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego (spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych oraz inne operacje finansowe, udzielone pożyczki).