Radny w gminie, powiecie i województwie - prawo i praktyka Jan Bereza Forum Sekretarzy Polski Południowej MISTiA, Kraków, 3 marca 2015 r.

Rola radnego w świetle obowiązującego prawa

Ile razy pojawia się słowo „radny” ? * W ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego: - wójt/burmistrz/prezydent – 2 razy - radny – 0 razy - rada – tylko Rada Ministrów * W ustawie o finansach publicznych: - wójt/burmistrz/prezydent - 8 razy - radny – 2 razy * W ustawie o samorządzie gminy: - wójt/burmistrz/prezydent - 158 razy ( w tym zastępca wójta itp.) - radny – 30 razy - rada gminy – 38 razy

Art. 23. ustawy o samorządzie gminnym [Radny] 1. Radny obowiązany jest kierować się dobrem wspólnoty samorządowej gminy. Radny utrzymuje stałą więź z mieszkańcami oraz ich organizacjami, a w szczególności przyjmuje zgłaszane przez mieszkańców gminy postulaty i przedstawia je organom gminy do rozpatrzenia, nie jest jednak związany instrukcjami wyborców. 2. Radni mogą tworzyć kluby radnych, działające na zasadach określonych w statucie gminy.

Ustawa o samorządzie gminnym Art. 24. [Obowiązki radnego] Radny jest obowiązany brać udział w pracach rady gminy i jej komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany. Art. 24a. [Zakaz nawiązywania stosunku pracy] 1. Z radnym nie może być nawiązywany stosunek pracy w urzędzie gminy, w której radny uzyskał mandat. 2. Radny nie może pełnić funkcji kierownika gminnej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy. 3. (uchylony). 4. (uchylony). Art. 24b. [Urlop bezpłatny] 1. Osoba wybrana na radnego nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskała mandat, oraz wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy. Przed przystąpieniem do wykonywania mandatu osoba ta obowiązana jest złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. 2. Radny, o którym mowa w ust. 1, otrzymuje urlop bezpłatny na okres sprawowania mandatu oraz 3 miesięcy po jego wygaśnięciu. 3. Radny otrzymuje urlop bezpłatny bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy. Stosunek pracy zawarty na czas określony, który ustałby przed terminem zakończenia urlopu bezpłatnego, przedłuża się do 3 miesięcy po zakończeniu tego urlopu. 4. W przypadku radnego wykonującego funkcję kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej, przejętej lub utworzonej przez gminę w czasie kadencji, termin, o którym mowa w ust. 1, wynosi 6 miesięcy od dnia przejęcia lub utworzenia tej jednostki. 5. Niezłożenie przez radnego wniosku, o którym mowa w ust. 1, jest równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu. 6. Przepisy ust. 1–5 stosuje się odpowiednio w przypadku obsadzenia mandatu rady w drodze uchwały rady gminy podjętej na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy.

Prawa i ograniczenia radnego Art. 24c. [Przywrócenie do pracy] Po wygaśnięciu mandatu pracodawca przywraca radnego do pracy na tym samym lub równorzędnym stanowisku pracy z wynagrodzeniem odpowiadającym wynagrodzeniu, jakie radny otrzymywałby, gdyby nie przysługujący urlop bezpłatny. Radny zgłasza gotowość przystąpienia do pracy w terminie 7 dni od dnia wygaśnięcia mandatu. Art. 24d. [Zakaz pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej] Wójt nie może powierzyć radnemu gminy, w której radny uzyskał mandat, wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Art. 24e. [Zakaz dodatkowych zajęć] 1. Radni nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu zgodnie z art. 23a ust. 1. 2. Radni nie mogą powoływać się na swój mandat w związku z podjętymi dodatkowymi zajęciami bądź działalnością gospodarczą prowadzoną na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami.

Prawa i ograniczenia radnego Art. 24f. [Ograniczenia dotyczące działalności gospodarczej radnego] 1. Radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. 1a. Jeżeli radny przed rozpoczęciem wykonywania mandatu prowadził działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, jest obowiązany do zaprzestania prowadzenia tej działalności gospodarczej w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania. Niewypełnienie obowiązku, o którym mowa w zdaniu pierwszym, stanowi podstawę do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego w trybie art. 383 ustawy, o której mowa w art. 24b ust. 6. 2. Radni i ich małżonkowie oraz małżonkowie wójtów, zastępców wójtów, sekretarzy gminy, skarbników gminy, kierowników jednostek organizacyjnych gminy oraz osób zarządzających i członków organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Wybór lub powołanie tych osób na te funkcje są z mocy prawa nieważne. 3. (uchylony).

Prawa i ograniczenia radnego Art. 24f. [Ograniczenia dotyczące działalności gospodarczej radnego] 4. Jeżeli wybór lub powołanie, o których mowa w ust. 2, nastąpiły przed rozpoczęciem wykonywania mandatu radnego albo dniem wyboru wójta lub przed zatrudnieniem na stanowisku sekretarza gminy, powołaniem na stanowisko zastępcy wójta, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy oraz osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną, osoby, o których mowa w ust. 2, są obowiązane zrzec się stanowiska lub funkcji w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania przez radnego albo wójta czy też od dnia zatrudnienia na podstawie umowy o pracę lub powołania na stanowisko. W razie niezrzeczenia się stanowiska lub funkcji osoba, o której mowa w ust. 2, traci je z mocy prawa po upływie terminu, o którym mowa w zdaniu pierwszym. 5. Radni nie mogą posiadać pakietu większego niż 10% udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Udziały lub akcje przekraczające ten pakiet powinny być zbyte przez radnego przed pierwszą sesją rady gminy, a w razie niezbycia ich nie uczestniczą one przez okres sprawowania mandatu i dwóch lat po jego wygaśnięciu w wykonywaniu przysługujących im uprawnień (prawa głosu, prawa do dywidendy, prawa do podziału majątku, prawa poboru).

Prawa i ograniczenia radnego Art. 25. [Ochrona prawna] 1. W związku z wykonywaniem mandatu radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. 2. Rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody rady gminy, której jest członkiem. Rada gminy odmówi zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu. 3. Pracodawca obowiązany jest zwolnić radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia mu brania udziału w pracach organów gminy. [Jak to się ma do sesji i komisji?] 4. Na zasadach ustalonych przez radę gminy radnemu przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży służbowych. 5. (uchylony). 6. Wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie półtorakrotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 79, poz. 431 i Nr 291, poz. 1707 oraz z 2012 r. poz. 1456).

Prawa i ograniczenia radnego Art. 25a. [Wyłączenie ze względu na interes prawny] Radny nie może brać udziału w głosowaniu w radzie ani w komisji, jeżeli dotyczy ono jego interesu prawnego. Art. 25b. [Zakaz łączenia mandatu] Mandatu radnego gminy nie można łączyć z: 1) mandatem posła lub senatora; 2) wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody; 3) członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego.

Wyłączne kompetencje rady gminy Do wyłącznej właściwości rady gminy należy: 1) uchwalanie statutu gminy; 2) ustalanie wynagrodzenia wójta, stanowienie o kierunkach jego działania oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności; 3) powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu – na wniosek wójta; 4) uchwalanie budżetu gminy, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium z tego tytułu; 5) uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; 6) uchwalanie programów gospodarczych; 6a) przyjmowanie programów rozwoju w trybie określonym w przepisach o zasadach prowadzenia polityki rozwoju; 7) ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych, zasad przekazywania im składników mienia do korzystania oraz zasad przekazywania środków budżetowych na realizację zadań przez te jednostki; 8) podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach;

Wyłączne kompetencje rady gminy 9) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących: a) zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej; uchwała rady gminy jest wymagana również w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony do 3 lat strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość; do czasu określenia zasad wójt może dokonywać tych czynności wyłącznie za zgodą rady gminy, b) emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez wójta, c) zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów, d) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez wójta w roku budżetowym, e) zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę gminy, f) tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni oraz rozwiązywania i występowania z nich, g) określania zasad wnoszenia, cofania i zbywania udziałów i akcji przez wójta, h) tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw, zakładów i innych gminnych jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek, i) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez wójta w roku budżetowym;

Wyłączne kompetencje rady gminy 10) określanie wysokości sumy, do której wójt może samodzielnie zaciągać zobowiązania; 11) podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań, o których mowa w art. 8 ust. 2 i 2a; 12) podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi gminami oraz wydzielanie na ten cel odpowiedniego majątku; 12a) podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych; 13) podejmowanie uchwał w sprawach herbu gminy, nazw ulic i placów będących drogami publicznymi lub nazw dróg wewnętrznych w rozumieniu ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 260), a także wznoszenia pomników; 14) nadawanie honorowego obywatelstwa gminy; 14a) podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów; 15) stanowienie w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady gminy.

Radny będący jednocześnie członkiem zarządu jednostki samorządu terytorialnego podlega ograniczeniom i zakazom określonym dla członków zarządu Pełnienie mandatu radnego W art. 23 ust. 4 ustawy o samorządzie województwa wprowadzono zakaz łączenia mandatu radnego województwa z: 1) mandatem radnego powiatu i gminy, 2) funkcją wojewody i wicewojewody, 3) zatrudnieniem na stanowiskach urzędniczych w urzędach rządowej administracji zespolonej i niezespolonej na obszarze województwa. W art. 21 ust. 8 u.p. również zawarty jest zakaz łączenia mandatu radnego powiatu z mandatem radnego gminy i radnego województwa. Także w art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, powiatów i sejmików województw (Dz. U. Nr 95, poz. 602 i Nr 160, poz. 1060) - zwana dalej o.w. - wyraźnie określono, że można być radnym tylko jednej z rad; zatem albo radnym rady gminy albo radnym rady powiatu albo radnym sejmiku województwa. Istotny jest przepis ust. 1 tegoż art. 8, w którym stanowi się, że również kandydować można również tylko do jednej z rad. O przepisie tym obecni radni winni pamiętać w ewentualnych przypadkach uzupełnienia składu rad (innych jednostek) lub wyboru rady przed upływem kadencji.

Ślubowanie – warunek objęcia mandatu radnego Radny gminy przed przystąpieniem do wykonywania mandatu składa ślubowanie: "Ślubuję uroczyście jako radny pracować dla dobra i pomyślności gminy, działać zawsze zgodnie z prawem oraz z interesem gminy i jej mieszkańców, godnie i rzetelnie reprezentować swoich wyborców, troszczyć się o ich sprawy oraz nie szczędzić sił dla wykonywania zadań gminy." - art. 23a u.g. Radny powiatu i województwa przed objęciem mandatu składa ślubowanie: "Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu Polskiego, strzec suwerenności i interesów Państwa Polskiego, czynić wszystko dla pomyślności Ojczyzny, wspólnoty samorządowej powiatu (województwa) i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej." - art. 20 ust. 1 u.p, i art. 22 ust. 1 u.w. Odmowa złożenia ślubowania przez radnego - wszystkich jednostek samorządu terytorialnego - skutkuje wygaśnięciem mandatu - art. 190 ust. 1 o.w., art. 20 ust. 2 u.g., art. 22 ust. 2 u.w.

Przypadki ograniczeń obowiązujących radnego

Czy radny może głosować nad swoja kandydaturą w głosowaniu na wiceprzewodniczącego rady gminy? Czy radny może sam na siebie głosować w głosowaniu na wiceprzewodniczącego rady (powołanie a odwołanie)? Interpretacje idą w kierunku, że radny może brać udział w głosowania na określone stanowisko w radzie miejskiej (gminy), gdy sam się o to stanowisko ubiega. Kandydat może sam na siebie głosować (uważa siebie za dobrego kandydata). UWAGA! Należy zwrócić uwagę na pojedyncze wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego (np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 stycznia 2010 roku (sygn. II OSK 1865/09). Należy pamiętać, że decydujący głos w sprawie wykładni ustawy o samorządzie gminnym ma rada gminy. Podstawą funkcjonowania samorządu terytorialnego jest prawo stanowione (akty normatywne), podczas gdy wyroki sądowo-administracyjne rozstrzygają jedynie konkretne sprawy i nie mają charakteru powszechnie obowiązującego.

Uprawnienia radnego w związku z pracą w organach jednostki samorządu terytorialnego Pracodawca obowiązany jest zwolnić radnego (gminy, powiatu, województwa) od pracy zawodowej w celu umożliwienia radnemu brania udziału w pracach organów jednostki samorządu, w której radny uzyskał mandat - art. 25 ust. 3 u.g., art. 22 ust. 1 u.p. i art. 27 ust. 1 u.w. Ustawowo zostało zagwarantowane prawo radnego do zwolnienia od pracy. Ustawa nie zagwarantowała radnemu prawa do wynagrodzenia za czas tego zwolnienia. 2. Na zasadach ustalonych przez radę radnemu przysługuje dieta oraz zwrot kosztów podróży służbowej - art. 25 ust. 4 u.g., art. 21 ust. 4 u.p. i art. 24 ust. 3.

Kiedy radnemu można obniżyć dietę Potrącanie diet z tytułu nieobecności na sesjach Rada, określając wysokość diet, może wskazać zasady potrącania np.: z tytułu nieobecności radnego na sesjach rady, z powodu absencji na posiedzeniach komisji rady lub w innych pracach, nieobecności przekraczającej określoną ilość dni kalendarzowych. Ustalenie zasad dokonywania potrąceń za absencję radnego jest fakultatywne, zatem rada nie ma obowiązku ich określania. Jako nieobecności usprawiedliwione można określicć np. sytuacje, gdy w czasie sesji lub posiedzenia komisji radny wykonywał inne obowiązki związane z pełnieniem funkcji radnego. Z ORZECZNICTWA: wyrok WSA w Lublinie z 19 lipca 2012 r., III SA/Lu 203/12

Sądowoadministracyjna odpowiedzialność rady gminy Kto odpowiada za błędy rady gminy? Za błędy popełnione przez radę gminy odpowiada organ kolegialny w całości - rada gminy/sejmik. Niedopuszczalne w świetle obowiązujących regulacji jest obciążanie odpowiedzialnością z tego tytułu konkretnych radnych lub osoby kierujące pracą rady/sejmiku, czyli np. przewodniczącego rady lub przewodniczącego sejmiku. Po dowiedzeniu swoich racji mieszkaniec może zażądać przez radę zwrotu kosztów w postępowaniu sądowoadministracyjnym (np. za zaniechanie działania).

Jedynie ustawa może ograniczyć jawność działania organów samorządowych Jawność działania rady, obejmującą także sposób udostępniania dokumentów będących w jej posiadaniu, regulują przepisy ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej oraz zasady dostępu do dokumentów i korzystania z nich, określone w statucie odpowiednio gminy, powiatu lub województwa. Zgodnie z art. 61 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne należy do konstytucyjnie zagwarantowanych wolności i praw politycznych. Prawo to obejmuje swoim zakresem m.in. dostęp do dokumentów.

Jedynie ustawa może ograniczyć jawność działania organów samorządowych Według zapisów ustawy o dostępie do informacji publicznej można wyróżnić dwa zasadnicze tryby udostępniania informacji publicznej: l tryb bezwnioskowy - najpopularniejsze: ogłoszenie informacji publicznej w Biuletynie Informacji Publicznej, - wstęp osoby zainteresowanej na posiedzenie organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów (sesja, komisje rady) i udostępnienie materiałów dokumentujących te posiedzenia (protokoły) - wyłożenie lub wywieszenie informacji publicznej w miejscach ogólnie dostępnych, - zapewnienie zainteresowanym dostępu do urządzenia umożliwiającego zapoznanie się z informacją. II tryb wnioskowy - na wniosek osoby zainteresowanej (nie musi ona dowodzić swojego interesu prawnego)

Dostęp radnego do informacji publicznej W myśl postanowień ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. nr 112, poz. 1198), prawo do informacji publicznych podlega ograniczeniom w zakresie i na zasadach określonych w przepisach (art. 5 ust. 1). Radnemu nie można udostępnić następujących dokumentów i zawartych w nich informacji: • dokumentów objętych tajemnicą państwową i służbową na podstawie ustawy o ochronie informacji niejawnych, • dokumentów objętych ochroną dóbr osobistych, w tym określonych w ustawie o ochronie danych osobowych, • dokumentów objętych tajemnicą handlową (ograniczenia dla stosowania w administracji publicznej – wydatki publicznych pieniędzy) • innych dokumentów, jeżeli objęte są tajemnicą wynikającą z przepisów ustawowych.

Dostęp radnego do informacji publicznej – umorzenia podatków Jeśli nie ma zakazów wynikających z innych przepisów prawa, to należy informacje udostępnić zgodnie z przepisem art. 16 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej lub wydać decyzję o odmowie udostępnienia informacji. - Przepis o upublicznianiu informacji o umorzeniach podatkowych obowiązuje od 1 stycznia 2003 r., w związku z czym nie można udostępnić radnemu wykazu podmiotów, którym umorzono podatki we wcześniejszym okresie. - Radny nie może kontrolować w urzędzie gminy dokumentów dotyczących umorzenia (zasadności) zaległych podatków.

Indywidualne nagrywanie sesji przez radnych Prawo do rejestrowania przebiegu sesji rady i posiedzeń organów stanowiących; Nie ma obowiązku pytania o zgodę na nagrywanie; Organy władzy publicznej zajmują się załatwianiem spraw publicznych, czyli z natury swojej jawnych; Nie można próbować stosowania ograniczeń poprzez powoływanie się na ochronę sfery prywatności i ochronę wizerunku.

Protokół z sesji trzeba udostępnić nawet wówczas, gdy nie został jeszcze przyjęty przez radnych Podstawa prawna: ustawy samorządowe oraz art. 19 w zw. z art. 18 ust. 1 ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Protokoły z sesji rady (sejmiku) podlegają udostępnieniu. Jeżeli nie zostały jeszcze formalnie przyjęte przez organ kolegialny – najczęściej dokonuje się to dopiero na kolejnym posiedzeniu rady (sejmiku) – wówczas należy udostępnić zapis (projekt protokołu) i zaopatrzyć go adnotacją, że jest to wersja przed przyjęciem przez organ uchwałodawczy. Przyjmując protokół, rada (sejmik) potwierdza, że odzwierciedla on przebieg sesji. Najczęstszym sposobem udostępnienia przyjętych protokołów jest ogłaszanie informacji publicznych, w tym dokumentów urzędowych, w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP).

Udostępnianie danych radnego Radny jest funkcjonariuszem publicznym i dlatego jego dane osobowe, w związku z pełnieniem przez niego funkcji publicznej, podlegają ograniczonej ochronie prawnej. Najczęstszą praktyką jest podanie kontaktu telefonicznego, bez podawania adresu prywatnego. GIODO: Pracownicy urzędów gmin i starostw mogą udzielać informacji dotyczących danych teleadresowych radnych, natomiast nie mogą pobierać opłat za udostępnienie tych danych.

Zakres dostępu komisji rewizyjnej do dokumentacji osób fizycznych nie jest uregulowany ustawowo Obowiązujące przepisy nie pozwalają na jednoznaczną interpretacje w sprawie uprawnień komisji rewizyjnej dotyczących dostępu do wszystkich dokumentów, w tym do indywidualnej dokumentacji osób fizycznych. Przepisy ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym w sposób ogólny odnoszą się do zakresu zadań oraz trybu działania komisji rewizyjnej. Zgodnie z art. 18a ust. 1 tej ustawy, rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy. W tym celu powołuje komisję rewizyjną. (analogicznie w powiecie i województwie samorządowym) Żaden z przepisów ustawy nie określa wprost, do jakiego rodzaju informacji oraz jakiego rodzaju dokumentacji mogą mieć dostęp członkowie komisji rewizyjnej w związku z dokonywaniem czynności kontrolnych.

Konsekwencje prawne braku zameldowania dla radnego gminy Związek z biernym prawem wyborczym: art. 5 i art. 7 ustawy z 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gminnych, rad powiatów i sejmików województw (tekst.jedn. Dz.U. z 2003 r. nr 159, poz. 1547): Bierne prawo wyborcze (prawo wybieralności) ma osoba na stałe mieszkająca na obszarze gminy. Przy ustalaniu faktu stałego zamieszkania stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego art. 25, miejsce zamieszkania osoby fizycznej to miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania (art. 28 Kodeksu cywilnego) – nie ma więc kolizji z identyfikacją miejsca kandydowania oraz sprawowania mandatu radnego. Jeżeli radny w czasie kadencji zmienił miejsce zamieszkania, co dodatkowo zostało potwierdzone wymeldowaniem się z danej JST, to nie może on spełniać należycie swoich zadań w zakresie utrzymywania więzi z lokalnym społeczeństwem, a więc sprawować mandatu radnego. Wygaśnięcie mandatu następuje m.in. wskutek utraty prawa wybieralności, czyli m.in. ustania zamieszkania na terenie gminy (analogicznie powiat, województwo). Wygaśnięcie mandatu radnego stwierdza rada gminy w drodze uchwały, najpóźniej w 3 miesiące od wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu (art. 190 ust. 2 cytowanej ustawy).

Radny za pracę w komisji rozwiązywania problemów alkoholowych powinien otrzymywać osobne wynagrodzenie Zasady wynagradzania członków gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych określa rada gminy w gminnych programach rozwiązywania problemów alkoholowych (art. 41 ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi). Zadaniem rady gminy jest określenie w corocznych, gminnych programach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, wynagrodzenia dla członków tychże komisji. Rada gminy, ustalając radnym diety i zasady zwrotu kosztów podróży, może zróżnicować te stawki, natomiast nie może odebrać radnemu zasiadającemu w gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych prawa do wynagrodzenia za pracę w tej komisji. Radny nie może być traktowany gorzej za pracę w gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych niż pozostali członkowie tej komisji.

Uprawnienia radnego, który złożył wniosek o urlop bezpłatny 1a. Radny powiatu otrzymuje urlop bezpłatny na okres sprawowania mandatu - art. 24 ust. 2 u.p. 1b. Radny gminy i województwa otrzymuje urlop bezpłatny na okres sprawowania mandatu oraz 3 miesięcy po jego wygaśnięciu - art. 24b ust. 2 u.g i art. 26 ust. 2 u.w. 2. Radny (gminy, powiatu, województwa) otrzymuje urlop bezpłatny bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy - art. 24b ust. 3 u.g., art. 24 ust. 3 u.p i art. 26 ust. 3 u.w. 3. Stosunek pracy zawarty na czas określony, który ustałby przed terminem zakończenia urlopu bezpłatnego, przedłuża się do 3 miesięcy po zakończeniu tego urlopu - art. 24b ust. 3 u.g., art. 24 ust. 3 u.p i art. 26 ust. 3 u.w. 4. W przypadku radnego wykonującego funkcję kierownika w jednostce organizacyjnej, przejętej lub utworzonej przez gminę (powiat, województwo) w czasie trwania kadencji, termin do złożenia wniosku o urlop bezpłatny wynosi 6 miesięcy od dnia przejęcia lub utworzenia tej jednostki - art. 24b ust. 4 u.g., art. 24 ust. 4 u.p. i art. 26 ust. 4 u.w. 5. Po wygaśnięciu mandatu radnego (gminy, powiatu, województwa), odpowiednio urząd lub jednostka organizacyjna przywraca radnego do pracy na tym samym lub równorzędnym stanowisku pracy, z wynagrodzeniem odpowiadającym wynagrodzeniu jakie radny (gminy, powiatu, województwa) otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu bezpłatnego. Radny zgłasza gotowość przystąpienia do pracy w terminie 7 dni od dnia wygaśnięcia mandatu - art. 24c u.g., art. 25 u.p. i art. 26 ust. 6 u.w.

Z czego radny może korzystać na koszt urzędu ? Korzystanie przez radnych z prasy, kalendarzy, wizytówek, Internetu i telefonów komórkowych na koszt jednostki samorządu terytorialnego nie stanowi przychodu, w myśl ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Koszty te stanowią celowy wydatek bieżący budżetu danej JST, ponieważ wiążą się z działalnością samej jednostki (jej organu, jakim jest rada gminy jako organ samorządu terytorialnego) i wobec tego nie mogą stanowić przychodu samych radnych. (UWAGA: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 17 stycznia 2012 r., I SA/Łd 1268/2011).

Łączenie funkcji radnego i sołtysa Działalność sołtysów ma charakter odmienny i niezależny od funkcji radnego. Sołtys wykonuje inne zadania niż radny. Przepisy ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym nie zabraniają łączenia funkcji radnego i sołtysa. Osobie będącej jednocześnie radnym i sołtysem przysługuje prawo do pobierania diety z racji pełnienia obydwu funkcji, ale w wyroku z 19 października 2001 r. Naczelny Sąd Administracyjny uznał za niezgodne z prawem przyznanie sołtysom prawa do zwrotu innych wydatków (np. służbowych rozmów telefonicznych - wyrok NSA z 19 września 2001 r., sygn. akt II Sa 1593/01, opubl. LEX nr 53382).

ŁĄCZENIE FUNKCJI RADNEGO SEJMIKU WOJEWÓDZKIEGO Z CZŁONKOSTWEM RADY NADZORCZEJ SPÓŁKI AKCYJNEJ, W KTÓREJ 100% AKCJI POSIADAJĄ STOWARZYSZENIA - ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W myśl tych przepisów radni nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami handlowymi spółek prawa handlowego z udziałem komunalnych osób prawnych lub podmiotów gospodarczych, w których uczestniczą takie osoby (art. 24f ust. 2). Zakaz ten jednakże nie dotyczy radnych, o ile zostali oni wyznaczeni do spółek, określonych wyżej, jako reprezentanci mienia komunalnego, jednakże nie mogą być wyznaczeni do więcej niż dwóch spółek.

Radny jako członek zarządu spółki komunalnej Zgodnie z art. 24 f ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Z ust. 2 tego przepisu wynika, że jeżeli radny przed rozpoczęciem wykonywania mandatu prowadził tego rodzaju działalność gospodarczą, ma obowiązek zaprzestania prowadzenia tej działalności. Musi to nastąpić w ciągu trzech miesięcy od dnia złożenia ślubowania, a niewypełnienie tego obowiązku stanowi podstawę do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu w trybie art. 190 ustawy z 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.

Czy radny może startować w przetargach organizowanych przez gminę? Sprawę tę reguluje się zgodnie z art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym: radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Istotę sprawy należy badać zwracając uwagę na problem wykładni użytego w przepisie sformułowania: „z wykorzystaniem mienia komunalnego”.

Czy radny może startować w przetargach organizowanych przez gminę? W art. 24e ust. 1 u.s.g. mówi się, że radni nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu zgodnie z art. 23a ust. 1. Celem przepisów określanych jako antykorupcyjne (a taki charakter ma m.in. przepis art. 24f ust. 1 u.s.g.) jest zapobieganie sytuacjom, w których radni mogliby osiągać jakiekolwiek korzyści z tytułu sprawowanego mandatu. O potencjalnie korupcyjnym wykorzystywaniu mienia jednostki samorządowej przez radnego można mówić wtedy, gdy radny, uczestnicząc w pracach organów właściwej jednostki samorządu, może wpływać na treść uchwał i decyzji podejmowanych przez te organy w prowadzonej działalności gospodarczej, bądź zarządzaniu taką działalnością (tak w tezach wyroków NSA z 22 stycznia 2013 r., sygn. akt II OSK 2864/12, Lex nr 1361633, a także z 12 czerwca 2007 r., sygn. akt II OSK 132/07, Lex nr 341083). Udział radnego w przetargach organizowanych przez gminę i zawieranie przez niego umów z gminą może prowadzić do konfliktu pomiędzy interesami radnego (przedsiębiorcy działającego w celu zysku) i samej gminy. Każdą sprawę należy traktować z dużą starannością i z unikaniem jakichkolwiek podejrzeń o nastąpieniu konfliktu interesów radnego jako przedsiębiorcy i jako reprezentanta dobra wspólnego – interesu ogółu mieszkańców.

Kiedy radny nie może łączyć mandatu z funkcją członka zarządu stowarzyszenia działającego na mieniu gminy? Nawet w przypadku społecznego pełnienia funkcji członka zarządu stowarzyszenia interpretacja może iść w kierunku nie brania pod uwagę faktu, czy radny uczestniczący w zarządzaniu podmiotem NGO z udziałem mienia komunalnego uzyskuje dochód lub inne korzyści osobiste z tytułu zarządzania taką działalnością, czy też zarządza nieodpłatnie. Radny, jako członek zarządu stowarzyszenia, ma z jednej strony wpływ na działalność klubu, z drugiej zaś ma wpływ na sposób wykorzystania mienia komunalnego w stopniu znacznie większym aniżeli osoba niemająca takiego statusu. Dla wygaśnięcia mandatu radnego w związku z naruszeniem zakazu przewidzianego w art. 24f u.s.g. nie ma znaczenia fakt, że radny nie pobiera wynagrodzenia za udział w organie zarządzającym stowarzyszenia wykorzystującego mienie gminy. Uważać należy także w sytuacji, gdy stowarzyszenie nie ma w statucie dopuszczonej możliwości prowadzenia działalności gospodarczej albo nie dopełniło procedur niezbędnych do zgodnego z przepisami prowadzenia takiej działalności. O zakresie stosowania tego przepisu decydują faktyczne przedsięwzięcia stowarzyszenia (np. wynajęcie pozostającego w dyspozycji klubu boiska będącego składnikiem mienia gminy). POZNAJ: - wyrok NSA z 30 sierpnia 2011 r., sygn. akt II OSK 140/11; wyrok WSA w Białymstoku z 8 października 2009 r., sygn. akt II SA/Bk 241/09); zob. art. 659 § 1 Kodeksu cywilnego;

Prezes OSP, która prowadzi działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, nie może być radnym Radny gminy nie może być prezesem Ochotniczej Straży Pożarnej, jeżeli jednostka ta prowadzi działalność gospodarczą polegającą na wynajmowaniu użytkowanych przez siebie pomieszczeń w budynku stanowiącym własność gminy. Zgodnie z art. 24f ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, a także zarządzać taką działalnością. Praktyka działań OSP jest taka, że obiekty (remizy OSP) są bardzo często wynajmowane, a przychód jest źródłem pokrywania kosztów eksploatacyjnych obiektu. Często trudne może być ustalenie, czy dana działalność ma charakter działalności gospodarczej oraz czy przy jej prowadzeniu wykorzystuje się mienie komunalne gminy. Udostepnienie odpłatne obiektu OSP należącego do mienia komunalnego jest interpretowane jako działanie gospodarcze i oznacza, że w zarządzie takiej OSP radni nie mogą zasiadać.

Etyka i prawo: Radny dziennikarz – normy etyczne, wynikające z statusu zawodu dziennikarza jako osoby zaufania publicznego – sprawującej funkcję kontrolną wobec władzy; Radny w wypowiedziach publicznych (Internet) – dostęp radnego do wiedzy a sposób jej wykorzystania, odpowiedzialność za słowo przez funkcjonariusza publicznego.

Jan Bereza tel. kom. 606 265 000 e-mail: jbereza1@gmail.com