Kopalnia soli Wieliczka

„Zabytkowa Kopalnia Soli w Wieliczce stanowi jedyny obiekt górniczy na świecie, czynny bez przerwy od średniowiecza do chwili obecnej. Jej oryginalne wyrobiska (chodniki, pochylnie, komory eksploatacyjne, jeziora, szyby, szybiki) o łącznej długości około 300 km usytuowano na 9 poziomach, sięgających do głębokości 327 m ilustrują wszystkie etapy rozwoju techniki górniczej w poszczególnych epokach historycznych". Kopalni a Soli „Wieliczka" w dniu 8 września 1978 została wpisana na I Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO wśród pierwszych 12 obiektów z całego świata. Istotnie bowiem historia Wieliczki, sięgająca czasów średniowiecza, stanowi zwierciadło rozwoju technik górniczych, kształtowania się organizacji pracy i zarządzania.

Położenie Wieliczka to miasto położone w województwie małopolskim, w zachodniej części powiatu wielickiego. Wieliczka leży w obrębie Małopolski jako krainy historycznej. Miasto leży w kotlinie między dwoma grzbietami wzgórz ciągnącymi się z zachodu na wschód: od południa Pogórza Wielickiego, a od północy Piasków Bogucickich. Obecnie miasto pełni funkcję typowo turystyczną .Wieliczka znana jest z unikatowej w skali świata kopalni soli, którą odwiedza ponad milion turystów rocznie.

Historia Sól była najważniejszą kopaliną w państwie polskim i zgodnie z obowiązującym prawem stanowiła własność panującego. Oblicza się, że w czasach króla Kazimierza Wielkiego (XIV w.) dochody z jej sprzedaży stanowiły 1/3 wpływów do skarbu państwa. Załoga górnicza liczyła wówczas ok. 2 000 ludzi, osiągając produkcję przekraczającą 30 000 ton. Długotrwałe wojny, towarzyszące im zarazy i klęski elementarne zachwiały gospodarka solną drugiej połowy wieku XVII, a zarządzający żupami dzierżawcy, zaniedbywali prace zabezpieczające, doprowadzając kopalnię do ruiny. Dopiero w następnym stuleciu przybyli z Saksonii specjaliści którzy zdołali usprawnić pod względem organizacyjnym i technicznym działalność przedsiębiorstwa.

Geologia Wielicka kopalnia usytuowana jest w zachodniej części podkarpackich złóż solnych, których wiek określany jest na około 15 milionów lat. Złoże powstało w okresie mioceńskim, wieku badeńskim w trakcie zaniku Morza Mioceńskiego, które stało się morzem zamkniętym o wysokim stopniu zasolenia. Gorący klimat oraz stale podnoszące się dno stworzyły warunki sprzyjające sedymentacji. W pierwszej kolejności zaczęły osadzać się węglany następnie siarczany, a na końcu sole kamienne, przy czym w południowej części akwenu doszło do uformowania się złoża bryłowego a w północnej i środkowej jego części powstało złoże pokładowe. Czas trwania procesu sedymentacji określany jest na 15-20 tysięcy lat, po nim nastąpił proces wypełniania zbiornika warstwami ilastymi i mułowymi. Podczas ostatnich ruchów górotwórczych Karpat nastąpiło nasunięcie się złoża bryłowego na pokładowe. Obecnie wielickie złoże solne ma około 10 km długości, 600-1500 m szerokości oraz od kilku do około 400 m miąższości.

Legenda Na trasie turystycznej znajduje się kilkanaście komór, liczne rzeźby i płaskorzeźby z soli, jeziorka solankowe, kaplice. Na szczególną uwagę najmłodszych zwiedzających podziemną trasę turystyczną zasługują naturalnej wielkości solne rzeźby w komorze Janowice. Ilustrują one jedną z najpiękniejszych wielickich legend, opowiadającą o odkryciu soli kamiennej na ziemiach polskich. Według tej legendy Kinga córka węgierskiego króla Beli IV, przed zamążpójściem wrzuciła swój zaręczynowy pierścień do szybu kopalni w Maramuresz. Pierścień ten w cudowny sposób przywędrował wraz z pokładami soli kamiennej do Wieliczki. Po przybyciu do Polski księżna rozkazała kopać we wskazanym przez siebie miejscu. Górnicy posłuszni jej woli, drążąc szyb, znaleźli w pierwszej wydobytej bryle soli zaręczynowy pierścień Kingi.

Kaplica Św. Kingi Kaplica św. Kingi jest najokazalszą i najbogatszą w swej formie podziemną świątynią. Kaplica, zwana podziemnym kościołem, przez trwającą tu przeszło 100 lat modlitwę pracowników wielickich salin, pielgrzymów i turystów zasługuje na miano sanktuarium, znajdują się tutaj bowiem relikwie św. Kingi. Ta jedna z największych atrakcji wielickiej kopalni, jest największą na świecie podziemną świątynią. Wydrążona w bryle soli od roku 1896 pełni funkcje religijne. Wystrój kaplicy powstaje już od ponad 100 lat. Od końca XIX stulecia do roku 1963 prace rzeźbiarskie wykonywali górnicy samoucy: Józef i Tomasz Markowscy oraz Antoni Wyrodek. Współczesne pokolenie wielickich górników realizuje w jej wnętrzu kolejne projekty rzeźbiarskie. Rzeźbiarskie dzieła zdobiące ociosy kaplicy, czyli jej ściany, są ilustracją scen z Nowego Testamentu

Rola soli Od najdawniejszych czasów sól stanowiła podstawę ekonomiczno-gospodarczą państwa. Służyła jako środek płatniczy w formie „krusz solnych”- zastępując pieniądz metalowy. Pierwotnie sól otrzymywano ze słonych źródeł metodą warzelniczą, polegającą na odparowywaniu wody. Początki eksploatacji soli kamiennej nie są znane, najprawdopodobniej przy pogłębianiu studni solankowych natrafiono na złoże solne, które zaczęto wydobywać przy pomocy prymitywnych narzędzi. Władcy ówczesnej Polski szybko zorientowali się o wartości białego kruszcu. Dlatego też wprowadzono monopol na eksploatację a nawet dystrybucję soli. Zdawano sobie sprawę, że sól jest artykułem pierwszej potrzeby niezbędnym człowiekowi do życia. Duże jej ilości zużywano do konserwacji mięsa, masła, ryb, garbowania skór, produkcji prochu strzelniczego.

Trasa turystyczna Zwiedzanie kopalni to niezwykłe przeżycie, które na długo pozostaje w pamięci. Trasa turystyczna kopalni soli w Wieliczce daje ku temu wspaniałą okazję. To najdłuższy podziemny szlak nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie. Liczy około 2,5 km a jego przejście zajmuje średnio dwie godziny. Na całą trasę turystyczną składają się liczne komory i kaplice, z których każda ma swoją niepowtarzalną legendę. Chodniki, pochylnie, jeziora podziemne, szyby – wszystko to nosi jeszcze znamiona dawnych robót górniczych. Mimo upływu wielu lat wciąż możemy oglądać świetnie zachowane systemy zabezpieczeń wyrobisk, niepowtarzalną sztukę sakralną tworzoną przez górników, podziemne korytarze górnicze. Wszystko to składa się na podziemny skansen. Codziennie opisywaną trasę przemierzają turyści jak i osoby przyjeżdżające tutaj, do jedynego w Polsce, podziemnego ośrodka leczniczego.

Koniec Przygotowały: -Natalia Nogala -Joanna Strug