Marcin Miłkowski

O czym będzie mowa  Czym są modele w kognitywistyce?  Pluralizm eksplanacyjny: interdyscyplinarność kognitywistyki  Przykład otwartych pytań: świadomość

Modele w kognitywistyce  Wyjaśnienie zjawiska nie polega na kompletnym opisie wszystkich okoliczności, w których zachodzi.  Jest zawsze dużo czynników ubocznych.  Dlatego należy idealizować, pomijając czynniki nieistotne.  Duża złożoność zjawisk poznawczych sprawia, że czasem nie sposób ująć nawet wszystkich czynników istotnych.

Modele w kognitywistyce  Aby opisać złożone zjawisko – proces poznawczy – wybiera się tylko pewne jego aspekty, pomijając świadomie inne (idealizacja).  Wyzwaniem jest potem integracja wielu idealizowanych modeli.

Klasyczny obraz (Raport dla fundacji Sloana, 1978)

Kognitywistyka a interdyscyplinarność  Kognitywistyka: interdyscyplinarny konglomerat, obejmujący psychologię, lingwistykę, informatykę, robotykę, antropologię, filozofię, neuronauki, etologię….  Każda z tych nauk zajmuje się innym wycinkiem procesów poznawczych.

Multidyscyplinarność i interdyscyplinarność  Kognitywistyka jest w istocie multidyscypliną, w której istnieje wiele różnych wspólnych interdyscyplinarnych pól badawczych, np.:  neuronauka poznawcza,  neuroantropologia,  etologia poznawcza,  psychologia ewolucyjna…

Dyscyplina międzyzakresowa  Temat – procesy poznawcze – jednoczy różne poddyscypliny kognitywistyczne, które mają jednak nieco inne zakresy zainteresowań:  zajmują się innymi aspektami procesów poznawczych;  dlatego żaden ze szczegółowych modeli nie jest nigdy kompletny.

Unifikacja kognitywistyki  Co może unifikować kognitywistykę?  Filozofia?  Rozważania prowadzące do uściślania pojęć, a zatem lepszego porozumienia.  Ale nie dają nowych wyników.  Psychologia ewolucyjna?  Podejście biologiczne wykorzystuje wiele narzędzi, ale samo bywa dosyć wybiórcze (różne ewolucyjne podejścia do poznania)  Wada: duża spekulatywność, jeśli mowa o społecznościach łowiecko-zbierackich.

Unifikacja kognitywistyki  Jednolite architektury poznawcze  Propozycja Newella: jedna architektura umysłu, która może realizować wiele różnych procesów poznawczych.  Wada: bardzo mało ograniczona przez świadectwa empiryczne.  Robotyka  Aby poznawczy robot działał, musimy zrealizować w nim bardzo wiele procesów poznawczych.

Pluralizm eksplanacyjny  Dziś nie istnieje jeden sposób wyjaśniania procesów poznawczych, który wyczerpie ich naturę.  Dlatego też stosuje się wiele wyjaśnień jednocześnie, choć połączenie ich w jednolitą całość nie jest banalnie proste...

Świadomość — zjawisko złożone  O świadomości w kognitywistyce mówi się dopiero od lat 1980 (temat wyklęty przez behawiorystów w psychologii amerykańskiej, ale obecny w psychologii europejskiej)  Wcześniej mówiono oględnie o „uwadze”

Introspekcja: dostęp werbalny do świadomości?  Osoby, które mówią o swoich przeżyciach, zwykle są godne zaufania, o ile nie są pytane o przyczyny swoich zachowań.  Wtedy konfabulują (Nisbett i Wilson 1976).  Ale nie mamy innego dostępu do treści świadomości innych osób niż przez ich akty komunikacyjne (w tym werbalne).

Model obliczeniowo-neuronalny Baarsa  Świadome staje się to, co jest dostępne w globalnej przestrzeni roboczej.  Globalna przestrzeń robocza ma model obliczeniowy i są próby odniesienia tej teorii do struktury układu nerwowego.

Minimalna złożoność układu nerwowego?  Giuliano Tonini i Anil Seth uważają, że można zbudować miary złożoności układu nerwowego, które pozwolą określić, czy dany układ nerwowy jest świadomy.  To wyjaśnienie opiera się na strukturze informacyjnej układu nerwowego, ale nie rozstrzyga, czy np. musi on realizować globalną przestrzeń roboczą...

Sensomotoryczne podejście do świadomości  Kevin O’Regan uważa, że świadome aspekty przeżycia – jego jakości – wiążą się z prawidłowościami sensomotorycznych oddziaływań ze środowiskiem.  Dualiści chcą uważać je za niefizyczne.  Ale niedualista może uważać, że śnienie jest niekoniecznie powiązane z przetwarzaniem sensomotorycznym...

Reprezentacja „średniego poziomu”  Jesse Prinz za R. Jackendoffem:  Świadomość pojawia się na średnim poziomie przetwarzania sensorycznego, w określonej modalności zmysłowej:  na wyższym poziomie reprezentacji niż dane wprost z siatkówki,  na niższym niż abstrakcyjne reprezentacje pojęciowe.

I to nie wszystko...  Świadomość: dostępna (częściowo) w introspekcji, realizowana przez maszynerię globalnej przestrzeni roboczej, wymagająca pewnej minimalnej złożoności układu nerwowego, a być może też powiązana ściśle z sensomotoryką...  Te wyjaśnienia się nie wykluczają na pierwszy rzut oka...

Problemy, problemy, problemy  Ale świadomość łączy się też z ogromną liczbą problemów filozoficznych, o których mowa będzie na kursie filozofii umysłu I i II.  To złożony konglomerat wielu procesów...

Dodatkowe lektury  Jesse Prinz, The Conscious Brain, OUP  Daniel Dennett, Słodkie sny, Prószyński i S-ka, Warszawa 2007.