Kartele cenowe - nielegalne porozumienia pomiędzy przedsiębiorstwami Marek Sielski – nr albumu 61330 Robert Pietraszewski - nr albumu 62128

Plan Prezentacji Podstawy prawne dla zakazu karteli cenowych Metody zniechęcania do łamania prawa Kartel cenowy elektrod grafitowych - przykład

Podstawy prawne Art. 81 TWE Art. 82 TWE Art. 83 TWE Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między Państwami Członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku. Porozumienia lub decyzje zakazane na mocy niniejszego artykułu są nieważne z mocy prawa. Art. 82 TWE Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane jest nadużywanie przez jedno lub większą liczbę przedsiębiorstw pozycji dominującej na wspólnym rynku lub na znacznej jego części, w zakresie, w jakim może wpływać na handel między Państwami Członkowskimi Art. 83 TWE Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, wydaje rozporządzenia lub dyrektywy w celu zastosowania zasad ustanowionych w artykułach 81 i 82

Art. 81 TWE 1. Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między Państwami Członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku, a w szczególności te, które polegają na:  a) ustalaniu w sposób bezpośredni lub pośredni cen zakupu lub sprzedaży albo innych warunków transakcji, b) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, rynków, rozwoju technicznego lub inwestycji, c) podziale rynków lub źródeł zaopatrzenia, d) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji, e) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.  2. Porozumienia lub decyzje zakazane na mocy niniejszego artykułu są nieważne z mocy prawa.  3. Jednakże postanowienia ustępu 1 mogą zostać uznane za nie mające zastosowania do:  - każdego porozumienia lub kategorii porozumień między przedsiębiorstwami, - każdej decyzji lub kategorii decyzji związków przedsiębiorstw, - każdej praktyki uzgodnionej lub kategorii praktyk uzgodnionych, które przyczyniają się do polepszenia produkcji lub dystrybucji produktów bądź do popierania postępu technicznego lub gospodarczego, przy zastrzeżeniu dla użytkowników słusznej części zysku, który z tego wynika, oraz bez:  a) nakładania na zainteresowane przedsiębiorstwa ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia tych celów, b) dawania przedsiębiorstwom możliwości eliminowania konkurencji w stosunku do znacznej części danych produktów

Art. 82 TWE Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane jest nadużywanie przez jedno lub większą liczbę przedsiębiorstw pozycji dominującej na wspólnym rynku lub na znacznej jego części, w zakresie, w jakim może wpływać na handel między Państwami Członkowskimi.  Nadużywanie takie może polegać w szczególności na:  a) narzucaniu w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych niesłusznych warunków transakcji, b) ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów, c) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji, d) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów

Art. 83 TWE 1. Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, wydaje rozporządzenia lub dyrektywy w celu zastosowania zasad ustanowionych w artykułach 81 i 82.  2. Przepisy, o których mowa w ustępie 1, mają na celu w szczególności:  a) zapewnienie poszanowania zakazów ustanowionych w artykule 81 ustęp 1 i w artykule 82 przez wprowadzenie grzywien i okresowych kar pieniężnych, b) ustanowienie szczegółowych zasad stosowania artykułu 81 ustęp 3, przy uwzględnieniu potrzeby, z jednej strony, zapewnienia skutecznego nadzoru, a z drugiej - uproszczenia w największym możliwym stopniu kontroli administracyjnej, c) określenie, w razie potrzeby, w różnych gałęziach gospodarki, zakresu postanowień artykułów 81 i 82, d) określenie roli Komisji i Trybunału Sprawiedliwości w stosowaniu postanowień określonych w niniejszym ustępie, e) określenie relacji między ustawodawstwami krajowymi - z jednej strony a postanowieniami niniejszej sekcji oraz przepisami przyjętymi w zastosowaniu niniejszego artykułu - z drugiej strony.

Kary finansowe i ich wysokość Poziom kary powinien zakładać następujące czynniki: Adekwatna kara za naruszenie prawa konkurencji Powinna zniechęcać do popełnienia danego rodzaju przewinienia akceptowalna przez firmy (bez odwoływania się)

Optymalna kara za naruszenie „w teorii” 𝐵≤ 𝑃 𝑑 × 𝑃 𝑐 ×𝐹 𝐵 – oczekiwana korzyść z uczestnictwa w kartelu 𝐹 – nałożona kara finansowa 𝑃 𝑑 − prawdopodobieństwo wykrycia 𝑃 𝑐 −przekonanie o wykryciu kartelu

Okoliczności łagodzące przy ustalaniu wysokości kar „w praktyce” Kara jest często łagodzona z uwagi na potencjalnie możliwą upadłość ukaranej firmy Prawdopodobieństwo wykrycia kartelu cenowego wzrasta wraz ze stworzeniem korzystnego programu łagodzenia kar. (Zależność P i F) Trudność z oszacowaniem optymalnej kary.

Kartel cenowy na rynku elektrod grafitowych Grafitowe elektrody używane są w łukowych piecach elektrycznych stosowanych w metalurgii i odlewnictwie do produkcji stali, żelazostopów i żeliwa.

Rynek elektrod grafitowych – 1998 r. NO Firm EU US Worlwide 1 SGL X% 23% >10% 2 UCAR 36% 3 VAW Y% <5% 4 Conradty ? 5 C/G 7% 18% 5-10% 6 SDK 3-4% 7 SEC 8 Nippon 9 Tokai 1%

sprzyjające okoliczności do powstania zmowy cenowej Wysoka koncentracja rynku Wysokie koszty wejścia Duży spadek popytu Spadek ceny rynkowej w wyniku wyniszczającej konkurencji

Śledztwo ws elektrod grafitowych 06.1997 – wszczęcie śledztwa ws przemysłu elektrod grafitowych. Niszczenie dokumentacji i próby blokowania śledztwa przez członków kartelu. 01.1998 – próba namówienia japońskich producentów do nie współpracowania z komisją Śledztwo wykazało, że ceny elektrod grafitowych były ustalane podczas regularnych spotkań w Szwajcarii przez osoby sprawujące najwyższe stanowiska w czołowych spółkach Pranie pieniędzy w spółkach w celu nie wykazywania dużych zysków

Wnioski po śledztwie 07.2001 - 8 z 9 badanych firm dopuściło się nadużycia art. 81 w latach 92`-98`; Conradty jedyną firmą, której Komisja nie dopatrzyła się oczywistej winy; C/G pomimo, że nie brało czynnego udziału w ustalaniu cen, to jednak korzystało poprzez zaufanych informatorów z ustaleń poczynionych podczas spotkań kartelu;

Czynniki brane pod uwagę przy złagodzeniu kar finansowych Odwołanie Obroty Pierwotna kara Kara po odwołaniu Współpraca z komisją Nieprawidłowa metoda naliczania kar Tokai 471 mln 24,5 mln 12,276 mln X SGL 1 262 mln 80,2 mln 69,114 mln Nippon 189 mln 12,2 mln 6,274 mln SDK 7 508 mln 17,4 mln 10,440 mln UCAR 841 mln 50,4 mln 42,050 mln SEC 155 mln 6,138 mln C/G 225 mln 10,3 mln 6,480 mln

Wytyczne do naliczania kar 98` Powaga przewinienia Mnożnik odstraszający Czas trwania przewinienia Okoliczności obciążające 10% rocznego obrotu Kwota podstawowa Okoliczności łagodzące Komunikat w sprawie współpracy Zdolność do zapłacenia kary Kara

Powaga przewinienia Świadome i poważne naruszenie Obejmujące całą branżę Decyzje podejmowane na najwyższym poziomie zarządzania Celem osiągnięcie korzyści kosztem klientów

Początkowa wartość kar Powaga przewinienia Rekomendowana wysokość kar – ponad 20 mln euro; ustalona: 40 mln euro Wysokość uzależniona od obrotu światowego firmy w ubiegłym roku (od 2006r – obroty na rynku europejskim) Brak uzasadnienia tej decyzji Krytyka uwzględnienia obrotu na całym świecie zamiast ograniczenia do rynku europejskiego Kategoria Firmy Początkowa wartość kar 1 SGL, UCAR 40 mln euro 2 Tokai, SDK, C/G 16 mln euro 3 VAW, SEC, Nippon 8 mln euro

Początkowa wartość kar Korekta CFI Odrzucenie odwołania SGL dotyczącego wysokości, Obroty światowe, czy europejskie? Zmiana kategorii poszczególnych firm: Kategoria Firmy Początkowa wartość kar 1 SGL, UCAR 40 mln euro 2 SDK 16 mln euro 3 Tokai, C/G 8 mln euro 4 VAW, SEC, Nippon 4 mln euro

Mnożnik odstraszający Uwzględnienie całościowej siły ekonomicznej poszczególnych firm, Kara proporcjonalna do możliwości firm, Bardziej istotna od zdolności do zapłacenia kary jest relacja zysków do strat Mnożnik dla VAW: 1.25 Mnożnik dla Showa Denko K. K.: 2.5 (po korekcie CFI: 1.5)

Czas trwania przewinienia Podstawa kary zwiększona o 10% za każdy rok Trwanie kartelu: 5,5 roku – zwiększenie o 55% Niewielki marginalny koszt wykrycia kartelu – brak zachęt do wcześniejszego zakończenia kartelu, Zmiana wytycznych w roku 2006 – 100% za każdy rok

Okoliczności zaostrzające Brak wyczerpującej listy, wyłącznie przykłady: Recydywa, Odmowa współpracy, Utrudnianie prac, Przewodzenie lub inicjowanie kartelu, Wymuszanie udziału w kartelu, Konieczność zwiększenia kar celem przewyższenia osiągniętych zysków inne

Okoliczności zaostrzające Zastosowane kary: uzasadnienie firmy wysokość Kontynuacja praktyk po rozpoczęciu śledztwa SGL, UCAR, Tokai, SEC, Nippon 10% przywództwo SGL, UCAR 50% Utrudnianie dochodzenia (ostrzeżenie innych firm) SGL 25%

Okoliczności łagodzące Przykłady: Pasywna rola w kartelu, Wyjście z kartelu po rozpoczęciu dochodzenia, Uzasadnione wątpliwości, Przestępstwo wynikające z niedbałości, niezamierzone, inne

Okoliczności łagodzące Redukcja 40% dla C/G Pasywna rola “podążającego za ceną”, Brak czynnego udziału w spotkaniach, Niepełne wdrożenie umowy kartelowej Odrzucenie apelacji SEC i Nipon – obie firmy częściowo uczestniczyły w rozmowach Odrzucenie agrumentu o katastrofalnej sytuacji ekonomicznej sektora

10% rocznego obrotu Według wytycznych – końcowa kara nie powinna w żadnym przypadku przekroczyć 10% światowego obrotu w roku poprzedzającym werdykt UCAR skorzystał – redukcja z 99,2 na 84,1 mln euro Niekorzystna struktura SDK – mały udział elektrod grafitowych w całości działalności

Współpraca Obniżenie kar “w nagrodę” za współpracę: SDK – pierwsza firma udostępniająca dowody -70% UCAR – znaczący wkład -40%, SGL – informacja wykraczająca poza oficjalne wymagania -30% C/G -20% VAW -20% Tokai, SEC, Nippon – zgoda z wyrokiem -10%

Współpraca Niewielka różnica w obniżce kar pomiędzy współpracującymi firmami zniechęca do pomocy podczas dochodzenia, Obniżka za zgodę z wyrokiem miała zredukować koszty odwołań, Apelacje SGL, UCAR, C/G w kwestii… wysokości obniżek

Zdolność do zapłacenia kary Możliwość obniżki kar ze względu na trudną sytuację ekonomiczną przedsiębiorstwa, Wnioski SGL, UCAR I C/G odrzucone, Szczególna sytuacja SGL: wiele równoczesnych kar i odszkodowań cywilnych grożących bankructwem 33% redukcja w innych sprawach kartelowych celem uwzględnienia całkowitego ograniczenia kar do 10% rocznych obrotów

Wnioski Nakładanie kar finansowych i możliwości ich złagodzenia nie są transparentne; Element zamożności (rocznego obrotu) jest sprzeczny z ekonomicznym modelem odstraszania (wątek rozwijania produkcji); Surowe traktowanie takich firm jak C/G może doprowadzić do zniechęcenia uczestników danego kartelu do jego destabilizacji;

Pytanie 1 Które z wymienionych niżej czynników sprzyjają zawiązaniu zmowy cenowej? Mała koncentracja rynku, duży popyt, wysokie koszty wejścia; Mała koncentracja rynku, mały popyt, niskie koszty wejścia Wysoka koncentracja rynku, duży popyt, wysokie koszty wejścia Wysoka koncentracja rynku, mały popyt, wysokie koszty wejścia

Pytanie 2 Ile może wynieść maksymalna kara nałożona na przedsiębiorstwo za uczestnictwo w zmowie cenowej w ramach UE? 5% rocznego obrotu; 7% rocznego obrotu; 10% rocznego obrotu; 12% rocznego obrotu;

Pytanie 3 Dlaczego firmy biorące udział w zmowie cenowej decydują się na współpracę z Komisją w celu wyjaśnienia mechanizmów działania kartelu cenowego? Prezesi firm decydujących się na współpracę unikną kary pozbawienia wolności; Prezesi przedsiębiorstw mają wyrzuty sumienia z powodu zawiązania zmowy cenowej; Dzięki współpracy przedsiębiorstwa liczą na złagodzenie kary finansowej; Dzięki współpracy przedsiębiorstwa unikną znacjonalizowania;

Pytanie 4 Według wytycznych z 2006r, obroty na którym rynku stanowią podstawę ustalania kary za powagę przewinienia w sprawie kartelu cenowego: Rynek europejski, obroty działu uczestniczącego w kartelu Rynek europejski, obroty całego przedsiębiorstwa Rynek światowy, obroty działu uczestniczącego w kartelu Rynek światowy, obroty całego przedsiębiorstwa

Pytanie 5 Według wytycznych z 1998r, w sprawie kartelu cenowego dodatkowa kara związana z czasem trwania kartelu wynosił: 5% za każdy rok, 10% za każdy rok, 55% za każdy rok, 100% za każdy rok.