WYKONYWANIE PRZEZ GMINY WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO ZADAŃ W ZAKRESIE OPIEKI NAD ZWIERZĘTAMI BEZDOMNYMI Jarosław Staniszewski Delegatura w Szczecinie NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI Szczecin,

Kontrola „Wykonywania zadań gmin dotyczących ochrony zwierząt” (P/12/193) przeprowadzona w okresie od września 2012 r. do stycznia 2013 r. - badaniami kontrolnymi objęto lata 2011 i Uzasadnienie podjęcia kontroli: sprawdzenie stanu realizacji wniosków po kontroli NIK przeprowadzonej w 2010 r. (P/10/124 „Przestrzegania praw zwierząt”), duża liczba napływających do NIK skarg i wniosków dotyczących problematyki ochrony zwierząt. 2

Cel kontroli: ocena realizacji przez gminy zadań w zakresie ochrony zwierząt oraz warunków pobytu zwierząt w schroniskach. Kontrolą objęto: wykonywanie zadań gmin dotyczących zapobiegania bezdomności zwierząt, zapewnienia im opieki oraz reagowania na przypadki okrutnego traktowania, spełnianie wymagań formalnych dotyczących prowadzenia działalności w ww. zakresie oraz zapewnienie właściwej opieki nad zwierzętami przez podmioty wykonujące taką działalność na zlecenie gmin. 3

Kontrolę przeprowadzono: w 18 urzędach gmin (miast) oraz w 19 podmiotach zajmujących się opieką nad zwierzętami (w tym ich wyłapywaniem), z 10 województw (lubelskie, łódzkie, małopolskie, mazowieckie, podlaskie, śląskie, świętokrzyskie, warmińsko- mazurskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie - 5 podmiotów). 4

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła wykonywanie przez gminy i schroniska ustawowych zadań dotyczących ochrony zwierząt. Gminy: działania Gmin nie zapewniają właściwej opieki nad bezdomnymi zwierzętami, w tym godziwych warunków zwierzętom, nieskutecznie zapobiegały ich bezdomności - gminy nieskutecznie walczą z problemem bezpańskich psów i kotów. 5

Polskie schroniska nie zapewniły przebywającym tam zwierzętom właściwych warunków bytowania, m.in. są przepełnione: w 2011 r. w 150 schroniskach przebywało ponad 100 tys. psów, chociaż miejsc w nich jest trzykrotnie mniej (ok. 34 tys.), w schroniskach było ok. 20 tys. kotów, czyli ponad cztery razy więcej niż dostępnych miejsc (około 4 tys.). Tymczasem z roku na rok przybywa porzucanych zwierząt. Ich liczba wzrosła od 2005 r. o 21 procent. 6

Schroniska nie są w stanie zapewnić zwierzętom godnych warunków bytowania: brak odpowiednich pomieszczeń, legowisk ani wybiegów (71 proc. schronisk), złe warunki sanitarne (43 proc.), złe karmienie (21 proc.). (co czwartemu zwierzęciu przyjętemu do schroniska nie udaje się przetrwać w takich warunkach). Konieczność wzmocnienia nadzoru Inspekcji Weterynaryjnej nad schroniskami oraz innymi placówkami sprawującymi na zlecenie gmin opiekę nad zwierzętami. 7

Nieprawidłowości dotyczyły prowadzenia przez gminy ewidencji wyłapywanych psów i kotów - tylko 4 skontrolowane gminy podjęły próby ich znakowania (w 5 skontrolowanych schroniskach inspektorzy wykryli braki i uchybienia w ewidencji). Skutkuje: niemożliwością śledzenia dalszych losów zwierząt, które zostały umieszczone w schronisku lub oddane do adopcji, trudnością sprawdzenia, czy pieniądze przeznaczone na ochronę zwierząt zostały właściwie wykorzystane. 8

Ponad 1/3 środków przeznaczonych w skontrolowanych gminach na finansowanie opieki nad zwierzętami wydano: nielegalnie (firmom, które nie miały odpowiednich zezwoleń na wyłapywanie zwierząt i nie zapewniały miejsc w schroniskach), niegospodarnie (bez zapewnienia minimalnych standardów opieki nad zwierzętami). W żadnej ze skontrolowanych umów gmin ze schroniskami i firmami wyłapującymi zwierzęta wysokość opłat nie była skalkulowana na podstawie rzeczywistych kosztów. 9

Pozytywne zjawiska: Gminy na ogół prawidłowo reagowały na zgłoszone przypadki znęcania się nad zwierzętami. rośnie liczba zwierząt adoptowanych - wysiłki wielu organizacji pozarządowych sprawiają, że w roku 2011 ponad połowa znalazła nowy dom (54,7 tys. zwierząt). 10

W województwie zachodniopomorskim skontrolowano działalność 5 jednostek (2 gminy oraz 3 podmioty zajmujące się wyłapywaniem i przetrzymywaniem zwierząt ). Główne nieprawidłowości: brak umów na wyłapywanie bezdomnych zwierząt, umowy zawarte z podmiotami nie posiadającymi zezwoleń oraz bez wskazania miejsca przetrzymywania wyłapanych zwierząt, brak umów z podmiotami zajmującymi się przetrzymywaniem zwierząt oraz brak upoważnienia do poszukiwania nowych właścicieli zwierząt i oddawania ich w adopcję, 11

brak właściwego nadzoru służb weterynaryjnych nad działalnością podmiotów wyłapujących i przetrzymujących bezdomne zwierzęta, nierzetelna ewidencja wyłapanych i przetrzymywanych zwierząt w schroniskach, brak w gminach informacji o miejscach przetrzymywania bezdomnych zwierząt, ich stanie ilościowym i zdrowotnym, wykonanych zabiegach, padnięciach, eutanazjach lub przekazania ich do adopcji, ponoszenie kosztów wyłapania i przetrzymywania bezdomnych zwierząt, bez zawarcia umów na wykonanie tych zadań i bez rzetelnego sprawdzenia zasadności obciążenia kosztami. 12

Podjęcie kontroli przez Delegaturę NIK w Szczecinie (od marca do maja 2013 r.) w zakresie opieki nad zwierzętami bezdomnymi i zapobiegania bezdomności zwierząt (I/13/001) - objęto okres od 2012 do marca 2013 r. Delegatura oceniła negatywnie działalność 11 (z 14) kontrolowanych urzędów – 2 urzędy oceniono pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidłowości, a 1 - pozytywnie. 13

Główne nieprawidłowości: nieprzedkładanie, nieterminowe przedkładanie projektów uchwał dotyczących prawa miejscowego regulujących w gminach ochronę zwierząt lub nieuwzględnianie w nich dyspozycji ustawowych, w tym: nieuchwalanie lub zbyt późne wejście w życie corocznych Programów opieki nad zwierzętami bezdomnymi i zapobiegania bezdomności zwierząt (wymóg art. 11 ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt), nieokreślanie wymagań, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie ochrony przed bezdomnymi zwierzętami i prowadzenia schronisk dla bezdomnych zwierząt (wymóg art. 7 ust. 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach), 14

powierzanie wykonywania na terenie gmin zadań ochrony przed bezdomnymi zwierzętami (wyłapywania i przetrzymywania zwierząt) podmiotom, które nie posiadały zezwolenia w tym zakresie (naruszenie art. 7 ust. 6 w zw. z art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku) - w następstwie działań niezgodnych z prawem poniesiono wydatki w łącznej kwocie zł, brak umów na zapewnienie miejsca i opieki wyłapanym bezdomnym zwierzętom oraz brak udokumentowanego rozeznania przez gminy warunków i dalszych losów przetrzymywania bezdomnych zwierząt, 15

niedostateczny nadzór urzędów nad sposobem wykonania zleconych zadań oraz rzetelnością przedkładanych gminom rozliczeń, brak udokumentowanych informacji o liczbie wyłapanych, przekazanych i przebywających w schroniskach bezdomnych zwierząt, brak informacji o liczbie wykonanych zabiegów sterylizacji i kastracji oraz liczbie zwierząt oddanych do adopcji. 16

Wyniki kontroli doraźnej wskazywały m.in. na: konieczność dostosowania prawa miejscowego w gminach do wymagań ustawowych, skuteczniejszą realizację przez organy gmin obowiązków dotyczących opieki nad zwierzętami bezdomnymi i zapobiegania bezdomności zwierząt, efektywniejsze wykorzystanie przez gminy środków publicznych przeznaczonych na ten cel, konieczność ograniczenia przypadków wyłapywania i przetrzymywania bezdomnych zwierząt przez podmioty nie spełniające wymagań. 17

Podsumowanie: NIK w wyniku kontroli „Wykonywania zadań gmin dotyczących ochrony zwierząt” (P/12/193) wskazała w swoim raporcie na konieczne zmiany w prawie. Wśród wniosków de lege ferenda znalazły się: ustawowy obowiązek rejestracji i znakowania psów, tzw. czipowanie (śledzenie losów wyłapywanych zwierząt, sprawdzenie, czy trafiły do schroniska oraz kiedy oddano je do adopcji), prawny wymóg umożliwiający prowadzenie schroniska pod warunkiem wydania przez inspekcję weterynaryjną decyzji stwierdzającej spełnienie przez wszystkich niezbędnych warunków, 18

zobligowanie gmin do określenia w umowach z hyclami schronisk, do których mają trafić wyłapane zwierzęta, w umowach ze schroniskami do formułowania precyzyjnych wymagań dotyczących opieki nad nimi oraz zagwarantowanie przez Gminy w umowach możliwości prowadzenia kontroli w schroniskach, wprowadzenie w ustawie obowiązku opieki nad bezdomnymi zwierzętami, zamiast dotychczasowego obowiązku ochrony przed nimi (co prowadziło do wyłapywania psów i kotów, dla których nie było miejsc w schroniskach), ustanowienie gminnych programów opieki nad bezdomnymi zwierzętami aktami prawa miejscowego. 19

Parlamentarny Zespół Przyjaciół Zwierząt kończy pracę nad nowelizacją ustaw i rozporządzeń, w której chce wykorzystać m.in. wszystkie kluczowe wnioski NIK. 20

DZIEKUJĘ ZA UWAGĘ. 21