System instytucjonalny Unii Europejskiej Opracował Dr Radosław Potorski

cz. I – zagadnienia wprowadzające System instytucjonalny Unii Europejskiej cz. I – zagadnienia wprowadzające Opracował dr Radosław Potorski

Organizacja międzynarodowa – podstawowe elementy składowe – Elementami tworzącymi organizację międzynarodową są: Podmioty prawa międzynarodowego (członkowie), Akt założycielski, Cele i zasady organizacji Instytucje służące realizacji zadań organizacji

Instytucja a organ w Unii Europejskiej jest to podział o charakterze doktrynalnym – pozwala zrozumieć istotę rzeczy; instytucję są umocowane wyłącznie w Traktatach (organy już nie koniecznie); zadania instytucji określane są horyzontalnie; instytucje pełnią prymarną rolę w zakresie danych zadań (organy mogą mieć charakter pomocniczy).

Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali (18 IV 1951) 23 lipca 1952 Traktat podpisało 6 państw: Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy, RFN, Francja Integracja doprowadzić miała do poprawy jakości życia i rozwoju gospodarczego jej uczestników EWWiS funkcjonowała poprzez odpowiednie instytucje, tj.: Radę Ministrów, Wysoką Władzę, Zgromadzenie Trybunał EWWiS Integrowanie rynków rozpoczęto od poziomu strefy wolnego handlu

Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej oraz Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej (25 III 1957) 1 stycznia 1958 Traktat podpisało 6 państw EWWiS: Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy, RFN, Francja Integracja doprowadzić miała do poprawy jakości życia i rozwoju gospodarczego jej uczestników Każda z nowych Wspólnot została wyposażona we własne instytucje: Radę Ministrów EWG, Radę Ministrów Euroatom-u Komisję EWG, Komisję Euroatom-u Zgromadzenie EWG, Zgromadzenie Euroatom-u Trybunał EWG , Trybunał Euroatom-u

Ujednolicenie systemu instytucjonalnego Wspólnot Europejskich Konwencja o Połączeniu 25 III 1957 (Jednolite) Zgromadzenie – Parlament WE (Jednolity) Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich Traktat o Fuzji 8 IV 1965 (Jednolita) Rada Wspólnot Europejskich (Jednolita) Komisja Wspólnot Europejskich

Traktat z Maastricht 1 listopad 1993 (7 II 1992) Cele i zasady; Aksjologia Instytucje Wspólnot „wypożyczane” na rzecz całej UE [wyjątek – Rada Europ.] EWG => WE Euroatom EWWiS (do 23 lipca 2002) Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Współpraca w dziedzinie Wym. Spraw i Spraw Wewnętrz. Wzmocniona współpraca; Rewizja traktatów Przyjęcie nowego państwa

Traktat z Lizbony 1 grudnia 2009 (13 XII 2007) 1 grudnia 2009 Zlikwidowana trójfilarową konstrukcję Unii Europejskiej – powstanie jednolitego podmiotu prawnego Wszystkie dotychczasowe instytucje „wypożyczane” od Wspólnot stały się instytucjami Unii Europejskiej Obecnie lista instytucji UE zawarta jest w art. 13 TUE

Art. 13 TUE Unia dysponuje ramami instytucjonalnymi, które mają na celu propagowanie jej wartości, realizację jej celów, służenie jej interesom, interesom jej obywateli oraz interesom państw członkowskich, jak również zapewnianie spójności, skuteczności i ciągłości jej polityk oraz działań. Instytucjami Unii są: — Parlament Europejski, — Rada Europejska, — Rada, — Komisja Europejska, — Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, — Europejski Bank Centralny, — Trybunał Obrachunkowy.

Zjawisko Dynamic confusion of power Specyfika systemu instytucjonalnego UE dynamiczne „pomieszanie” wiązek władzy; określa charakter relacji władzy pomiędzy instytucjami UE; w Unii nie występuje trójpodział władzy; funkcjonuje jednakże zasada równowagi instytucjonalnej [ma charakter jurydyczny – i stąd też jest zaskarżalna].

cz. II – charakterystyka instytucji System instytucjonalny Unii Europejskiej cz. II – charakterystyka instytucji Opracował dr Radosław Potorski

Rada Europejska

Rada Europejska utworzona w 1974 roku jako nieformalne forum dyskusji między szefami państw i rządów; status formalny zyskała dzięki Traktatowi z Maastricht z 1992 roku; daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa ogólne kierunki działań i priorytety polityczne.

Rada Europejska – skład: szefowie państw lub rządów państw członkowskich, a także jej (RE) przewodniczący oraz przewodniczący Komisji; w pracach tejże instytucji uczestniczy również Wysoki Przedstawiciel Unii ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa; jeżeli wymaga tego porządek obrad, członkowie RE mogą podjąć decyzję, że będzie im towarzyszył jeden z ministrów, a przewodniczącemu Komisji - członek KE.

Rada Unii Europejskiej

Skład RUE posiada zmienne składy osobowe; zasiadają w niej przedstawiciele rządów państw członkowskich szczebla ministerialnego odpowiadający za daną dziedzinę; spójność między pracami poszczególnych formacji zapewnia Rada do Spraw Ogólnych, w której skład wchodzą zazwyczaj ministrowie spraw zagranicznych lub ministrowie spraw europejskich.

Główne zadania RUE przyjmuje akty ustawodawcze (rozporządzenia, dyrektywy itp.), najczęściej w trybie współdecyzji z Parlamentem Europejskim; uczestniczy w koordynacji polityk państw członkowskich, np. w dziedzinie gospodarki; rozwija wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa na podstawie ogólnych wytycznych Rady Europejskiej; zawiera w imieniu Unii umowy międzynarodowe; uchwala wraz z Parlamentem Europejskim budżet Unii.

Podejmowanie decyzji w RUE Głosowanie zwykłą większością Głosowanie większością kwalifikowaną Głosowanie jednomyślne

Podejmowanie decyzji w RUE większością kwalifikow. Do 31 X 2014 255/345 głosów ważonych za musi być większość państw [2/3 – jeśli wniosk. nie pochodzi od KE] państwa „za” muszą reprez. 62% ludności UE 1 XI 2014 – 31 III 2017 obowiązuje system większości kwalifik. ustanowiony w TL, jednakże każde państwo może zażądać głosowania „systemem nicejskim” można odwoływać się do formuły z Joaniny [3/4 ludności lub liczby państw mniejszości blokującej] Od 1 IV 2017 55% członków Rady [nie mniej niż 15] 65% ludności Jeśli RUE nie stanowi na wniosek KE lub WPdsPZiB 72% członków RUE i 65% ludności

Komitet Stałych Przedstawicieli COREPER Komitet Stałych Przedstawicieli

zadaniem tego organu jest przygotowywanie prac Rady UE COREPER c.d. każde państwo UE ma w Brukseli stały zespół (przedstawicielstwo), Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swojego kraju przy Unii Europejskiej, który zasiada w COREPERZE II; zadaniem tego organu jest przygotowywanie prac Rady UE [Dochodzi tu do intensywnych negocjacji i ustaleń – tak na poziomie politycznym, jak i formalno-prawnym – decyzji, które później omawiane i głosowane są już przez ministrów w ramach RUE] ; COREPER jest wspierany przez grupy robocze, złożone z urzędników delegowanych z przedstawicielstw oraz administracji poszczególnych krajów (COREPER I).

Komisja Europejska

Komisja Europejska jest w pełni niezależna od rządów państw członkowskich; do 2014 roku każde państwo ma posiadać jednego Komisarza; od 1 listopada 2014 roku KE ma składać się z takiej liczby członków – w tym z jej przewodniczącego i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa – która odpowiada dwóm trzecim liczby państw członkowskich, chyba że Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie, podejmie decyzję o zmianie tej liczby.

Komisja Europejska - funkcje Jej zadaniem jest reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów Unii jako całości. Pełni 4 podstawowe funkcje: przedkłada wnioski legislacyjne RUE i Parlamentowi; realizuje i wdraża polityki oraz budżet UE; egzekwuje przestrzeganie prawa Unii (wspólnie z Trybunałem Sprawiedliwości); reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej (tak np. negocjując umowy między UE a innymi krajami).

Wysoki Przedstawiciel ds. Polityki Zagranicznej i Spraw Bezpieczeństwa Ma przyczyniać się, poprzez swoje propozycje, do opracowania polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii oraz realizować ją działając z upoważnienia Rady Dotyczy to także wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony

Wysoki Przedstawiciel ds. Polityki Zagranicznej i Spraw Bezpieczeństwa Jest traktatowym uczestnikiem kilku organów Unii Europejskiej (!) przewodniczy Radzie UE do Spraw Zagranicznych; jest jednakże jednym z wiceprzewodniczących Komisji; ma on odpowiadać w ramach KE za jej obowiązki w dziedzinie stosunków zewnętrznych i koordynację innych aspektów działań zewnętrznych Unii.

Parlament Europejski

Parlament Europejski – skład składa się z przedstawicieli narodów państw UE; pierwotnie w jego skład wchodzili delegaci parlamentów krajowych. W 1976 roku zdecydowano o przeprowadzaniu wyborów powszechnych [pierwsze – 1979 rok]; zgodnie z TL liczba Europosłów nie przekracza 750 + Przewodniczący; sytuacja szczególna w ramach wyborów z 2009 roku [wybrano 736 posłów zgodnie z TN, jednakże w trakcie kadencji wszedł w życie TL].

Parlament Europejski – struktura wewnętrzna Prezydium [w tym Przewodniczący PE]; Konferencja Przewodniczących; Konferencja Przewodniczących Komisji; grupy polityczne [nie są partiami europejskimi]; komisje parlamentarne; Sekretariat Generalny.

Kompetencje Parlamentu Europejskiego uczestnictwo w procesie legislacyjnym i zróżnicowany wpływ na tworzone prawo w zależności od tego, która z przewidzianych prawem traktatowym procedur ma zastosowanie; uczestnictwo w procesie uchwalania budżetu; uprawnienia kontrolne względem organów wykonawczych UE (semi polityczna kontrola parlamentarna – np. przyjmowanie corocznych raportów z przebiegu działalności Komisji Europejskiej, czy art. 225 TFUE – pośrednia inicjatywa prawodawcza).

Kompetencje Parlamentu Europejskiego c.d. Analizując wszystkie uprawnienia PE można także wymienić te, których rolę można byłoby scharakteryzować jako kompetencję organizacyjną w zakresie wprowadzania kontroli społecznej do systemu politycznego Unii Europejskiej. Tak np.: prawo do powołania tymczasowych komisji śledczych, czy też prawo przyjmowania petycji.

Pojęcie „deficytu demokratyczności” Nie oznacza ono bynajmniej, że UE jest organizacją o niedemokratycznym charakterze. Za pojęciem tym kryje się bardzo ograniczony wpływ obywateli Unii na kształt prawa unijnego, które później decyduje o ich losie. W obecnej formie PE nie posiada podstawowych prerogatyw legislatywy tj. nieograniczonej inicjatywy prawodawczej, czy nieskrępowanego prawa do uchwalania budżetu. W efekcie dotychczasowych postępów w tym zakresie została wytworzona instytucja hybrydowa o szczególnych funkcjach.

Trybunał Sprawiedliwości Trybunał Obrachunkowy EBC Trybunał Obrachunkowy Organy doradcze cz. III