Umocnienie poszukiwań i wydobycia gazu z łupków w polskim prawodawstwie. Poznań, Autor: r. pr. dr Jędrzej Bujny

Nowela czyli USTAWA z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2014, poz. 1133) wejdzie w życie: 1 stycznia 2015 r. Ratio legis

Osią Noweli jest wprowadzenie nowego systemu koncesjonowania oraz nadzoru państwa nad działalnością poszukiwawczo- rozpoznawczo-wydobywczą w zakresie węglowodorów.

Jak wynika z uzasadnienia do projektu Noweli ma ona na celu „zapewnienie narzędzi racjonalnego gospodarowania przez państwo złożami węglowodorów w skali całego kraju”, a zawarte w niej instrumentarium ma pozwolić m. in. na zwiększenie podaży gazu ziemnego i w konsekwencji bezpieczeństwa energetycznego Polski w wyniku przyspieszenia prac poszukiwawczych, rozpoznawczych i wydobywczych; zapewnienie bezpieczeństwa poszukiwań, rozpoznawania i wydobywania przez wdrożenie skutecznego systemu nadzoru; uporządkowanie i doprecyzowanie przepisów budzących wątpliwości interpretacyjne. Ratio legis

Innymi słowy, komentowany akt w zamyśle Autorów ma zagwarantować „dostosowanie reżimu regulacyjnego dla sektora naftowo--gazowego do wyzwań i możliwości, jakie niosą ze sobą rozwój technologii wydobywczych węglowodorów oraz sytuacja gospodarcza na świecie, przy zapewnieniu bezpieczeństwa wydobywania, przestrzegania wymagań ochrony środowiska i konkurencyjności inwestycji związanych z poszukiwaniem i rozpoznawaniem złóż węglowodorów oraz wydobywaniem węglowodorów ze złóż”. Ratio legis

Nowe regulacje dla poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów oraz wydobywania węglowodorów ze złóż, zwłaszcza niekonwencjonalnych, muszą uwzględnić fakt, iż znaczna część podmiotów poszukujących złóż węglowodorów to inwestorzy nowi, reprezentujący zagraniczny kapitał i w większości operujący globalnie. Stąd regulacje powinny nawiązywać do uniwersalnych i sprawdzonych rozwiązań, a szczegółowe przepisy znowelizowanej ustawy PGG powinny stwarzać warunki do zachowania wysokiej konkurencyjności dla projektów realizowanych w Polsce. Ratio legis

Nadrzędnym celem dotychczasowych przepisów było usunięcie barier utrudniających podejmowanie i wykonywanie działalności w zakresie geologii i górnictwa, pobudzenie przedsiębiorczości oraz zwiększenie pewności inwestowania, co powinno zapewnić racjonalną gospodarkę złożami kopalin w ramach zrównoważonego rozwoju. W ocenie Autorów Noweli nie rozwiązano jednak w pełni podstawowych braków systemowych po stronie państwa, obejmujących brak efektywnych narzędzi prowadzenia racjonalnej gospodarki złożami kopalin, w szczególności zaś złożami węglowodorów, od najwcześniejszej fazy, tj. poszukiwań złóż. Ratio legis

W szczególności braki te obejmują: brak efektywnych narzędzi nadzoru nad wykonywaniem zobowiązań zawartych w koncesji, w szczególności w zakresie prac geologicznych, brak narzędzi kontroli obrotu koncesjami, brak mechanizmu badania przedsiębiorcy ubiegającego się o koncesję pod kątem spełniania przez niego wymogów związanych z bezpieczeństwem państwa i ochroną środowiska. Ratio legis

Dotychczasowy system zarządzania złożami węglowodorów w Polsce nie odpowiada na nowe wyzwania związane z poszukiwaniem, rozpoznawaniem i wydobywaniem węglowodorów. Możliwości bezpośredniej i skutecznej kontroli procesu wywiązywania się przedsiębiorców z realizacji wymogów koncesyjnych są ograniczone. Ponadto organ koncesyjny ma ograniczoną możliwość sprzeciwu przy przenoszeniu koncesji między podmiotami i przenoszeniu praw właścicielskich na podmioty wykonujące działalność objętą koncesją. Brak jest szczegółowej i obowiązkowej procedury badania, czy interes publiczny, w szczególności związany z bezpieczeństwem państwa, nie doznaje uszczerbku przy przeniesieniu koncesji. Brakuje możliwości kontroli sprzedaży udziałów w spółce koncesjonowanej oraz niemożliwy jest skuteczny sprzeciw organu koncesyjnego przy przeniesieniu koncesji na nowy podmiot w przypadku tzw. sukcesji generalnej (np. fuzji spółek, przejęcia, sprzedaży przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części). Ratio legis

W dotychczasowym stanie prawnym brak jest również skutecznego mechanizmu badania przedsiębiorcy ubiegającego się o koncesję pod kątem spełniania przez niego wymogów związanych z bezpieczeństwem państwa czy posiadanego doświadczenia (postępowanie kwalifikacyjne). Ratio legis

Powyższe braki mogą w praktyce uniemożliwić ochronę złóż przed przejęciem przez podmioty nierespektujące standardów w zakresie poszukiwania i wydobywania, co jest szczególnie istotne w przypadku węglowodorów i może stanowić potencjalne zagrożenie bezpieczeństwa publicznego w Polsce. Konieczne jest także wzmocnienie narzędzi kontroli stabilności finansowej podmiotów ubiegających się o koncesje. Ratio legis

Nowela wprowadza następujące rozwiązania: nowy system koncesjonowania działalności w zakresie węglowodorów, który z jednej strony liberalizuje prowadzenie działalności polegającej na badaniach geofizycznych, wykonywanych wyłącznie w celu zbadania struktur geologicznych związanych z występowaniem węglowodorów, co zwiększy konkurencję, z drugiej zaś zabezpiecza interes państwa przez wprowadzenie łącznej koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złoża węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złoża udzielanej, co do zasady, w wyniku postępowania przetargowego, zgodnie z wymogami dyrektywy węglowodorowej, Nowe rozwiązania

wprowadzenie postępowania kwalifikacyjnego jako warunku uzyskania koncesji na działalność w zakresie poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania węglowodorów, w celu wstępnej selekcji podmiotów wnioskujących o koncesję, doprecyzowanie i uszczegółowienie praw i obowiązków, jakie zawierać będzie koncesja na poszukiwanie i rozpoznawanie złoża węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złoża oraz koncesja na wydobywanie węglowodorów ze złoża (m.in. w zakresie przekazywania do organu koncesyjnego informacji o realizacji obowiązków wynikających z koncesji oraz zabezpieczenia z tytułu niewykonania lub nienależnego wykonania obowiązków określonych w koncesji) oraz zmiana modelu przenoszenia tych koncesji zwiększająca nadzór państwa, Nowe rozwiązania

szczegółowe przepisy zapewniające zachowanie praw nabytych obecnym posiadaczom koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złoża węglowodorów, rozpoznawanie złoża węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złoża, poszerzenie kompetencji organu koncesyjnego, który będzie czuwał nad prawidłowym wykonywaniem zobowiązań koncesyjnych, oraz wzmocnienie uprawnień kontrolnych organów nadzoru górniczego, Nowe rozwiązania

zabezpieczenie interesów państwa przy wydawaniu koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie pozostałych kopalin objętych własnością górniczą przez wprowadzenie obligatoryjnej procedury porównania wniosków („open door”), wprowadzenie szeregu ułatwień dla przedsiębiorców w poszukiwaniu, rozpoznawaniu i eksploatacji złóż węglowodorów (zarówno ze złóż konwencjonalnych, jak i niekonwencjonalnych), jeżeli chodzi o kwestie środowiskowe i infrastrukturalne, doprecyzowanie niektórych przepisów ustawy PGG w celu usunięcia wątpliwości związanych z jej stosowaniem. Nowe rozwiązania

Nowela wprowadza zasadę, zgodnie z którą udzielenie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złoża węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złoża lub koncesji na wydobywanie węglowodorów ze złoża na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymagać będzie przeprowadzenia postępowania przetargowego. Określona w projekcie procedura postępowania przetargowego jest zgodna z dyrektywą węglowodorową. Nowy system koncesjonowania

Warunki przetargu powinny mieć charakter obiektywny i niedyskryminujący, dawać pierwszeństwo najlepszym systemom poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów lub wydobywania węglowodorów ze złóż oraz opierać się na następujących kryteriach: 1) doświadczenie w wykonywaniu działalności w zakresie poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów lub wydobywania węglowodorów ze złóż, zapewniające bezpieczeństwo prowadzonej działalności, ochronę życia i zdrowia ludzi i zwierząt oraz ochronę środowiska; Nowy system koncesjonowania

2) techniczne możliwości wykonywania działalności w zakresie, odpowiednio, poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów oraz wydobywania węglowodorów ze złóż albo wydobywania węglowodorów ze złóż, w szczególności dysponowanie odpowiednim potencjałem technicznym, organizacyjnym, logistycznym oraz kadrowym; 3) finansowe możliwości dające należytą rękojmię wykonywania działalności w zakresie, odpowiednio, poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów oraz wydobywania węglowodorów ze złóż albo wydobywania węglowodorów ze złóż, w szczególności źródła i sposoby finansowania zamierzonej działalności, w tym udział środków własnych oraz środków pochodzących z kapitału obcego; Nowy system koncesjonowania

4)proponowana technologia prowadzenia prac geologicznych, w tym robót geologicznych, lub robót górniczych; 5)zakres i harmonogram proponowanych prac geologicznych, w tym robót geologicznych, lub robót górniczych; 6)zakres i harmonogram obowiązkowego poboru próbek uzyskanych w wyniku robót geologicznych, w tym rdzeni wiertniczych. Nowy system koncesjonowania

Uwaga: podmiot uczestniczący w postępowaniu przetargowym może polegać na technicznych możliwościach, o których mowa w pkt 2, innych podmiotów, niezależnie od charakteru prawnego łączących go z nimi stosunków. W takim przypadku podmiot uczestniczący w postępowaniu przetargowym jest obowiązany udowodnić organowi koncesyjnemu, iż będzie dysponował zasobami technicznymi niezbędnymi do realizacji obowiązków wynikających z koncesji, w szczególności przedstawiając w tym celu pisemne zobowiązanie innych podmiotów do oddania mu do dyspozycji niezbędnych zasobów technicznych na okres korzystania z nich przy wykonaniu koncesji. Nowy system koncesjonowania

W przypadku gdy w wyniku oceny ofert zgodnie z kryteriami, o których mowa wyżej, dwie lub więcej ofert uzyskają jednakową ocenę, dodatkowym kryterium w celu dokonania ostatecznego wyboru między tymi ofertami jest wysokość wynagrodzenia za ustanowienie użytkowania górniczego, należnego w fazie poszukiwania i rozpoznawania Nowy system koncesjonowania

Postępowanie przetargowe składa się z następujących etapów: 1.przetarg; 2.zawarcie umowy o współpracy, w przypadku gdy zwycięzcą przetargu jest kilka podmiotów, które wspólnie złożyły ofertę; 3.udzielenie koncesji. Nowy system koncesjonowania

Organ koncesyjny ogłasza wszczęcie postępowania przetargowego w celu udzielenia koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złoża węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złoża albo koncesji na wydobywanie węglowodorów ze złoża w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Informację o opublikowaniu ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej zamieszcza się w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego organ koncesyjny Nowy system koncesjonowania

W wyniku wejścia w życie przepisów Noweli (tj. z dniem 1 stycznia 2015 r.) minister właściwy do spraw środowiska obligatoryjnie przeprowadzać będzie - celem oceny zdolności zainteresowanego podmiotu do prowadzenia działalności w zakresie poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów oraz wydobywania węglowodorów ze złóż - postępowanie kwalifikacyjne. Postępowanie kwalifikacyjne

Wprowadzona procedura służyć ma ustaleniu, czy podmiot zamierzający ubiegać się o koncesję na poszukiwanie i rozpoznawanie złoża węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złoża lub koncesję na wydobywanie węglowodorów ze złoża znajduje się pod kontrolą korporacyjną państwa trzeciego, podmiotu lub obywatela państwa trzeciego, a w przypadku znajdowania się pod taką kontrolą, czy kontrola ta może zagrażać bezpieczeństwu państwa oraz posiada doświadczenie w zakresie poszukiwania lub rozpoznawania złóż węglowodorów lub wydobywania węglowodorów ze złóż, polegające na rozpoznaniu i udokumentowaniu co najmniej jednego złoża węglowodorów lub wykonywaniu nieprzerwanie przez okres co najmniej 3 lat działalności polegającej na wydobywaniu węglowodorów ze złóż - jeżeli zamierza ubiegać się o koncesję samodzielnie albo wspólnie z innymi podmiotami - jako operator Postępowanie kwalifikacyjne

Warto dodać, że kontrolą korporacyjną są wszelkie formy bezpośredniego lub pośredniego uzyskania przez podmiot uprawnień, które osobno albo łącznie, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na inny podmiot lub podmioty, w przypadku: dysponowania bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innego podmiotu (podmiotu zależnego), także na podstawie porozumień z innymi osobami; Postępowanie kwalifikacyjne

uprawnienia do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu lub rady nadzorczej innego podmiotu (podmiotu zależnego), także na podstawie porozumień z innymi osobami; gdy członkowie jego zarządu lub rady nadzorczej stanowią więcej niż połowę członków zarządu innego podmiotu (podmiotu zależnego); dysponowania bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zależnej albo na walnym zgromadzeniu spółdzielni zależnej, także na podstawie porozumień z innymi osobami; dysponowania prawem do całego albo do części mienia innego podmiotu (podmiotu zależnego); umów przewidujących zarządzanie innym podmiotem (podmiotem zależnym) lub przekazywanie zysku przez taki podmiot. Postępowanie kwalifikacyjne

Podmiot zainteresowany udziałem w postępowaniu przetargowym winien złożyć do ministra właściwego do spraw środowiska wniosek o przeprowadzenie postępowania kwalifikacyjnego oraz winien wpłacić na rachunek bankowy urzędu obsługującego ten organ opłatę za przeprowadzenie tego postępowania. Przedmiotowy wniosek podlegać będzie opiniowaniu - w terminie 30 dni od dnia otrzymania - przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, Komisję Nadzoru Finansowego, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Szefa Agencji Wywiadu. Postępowanie kwalifikacyjne

Co istotne, wspomniane Organy, wydawać będą pozytywne opinie, w przypadku gdy wnioskodawca nie znajduje się pod kontrolą korporacyjną państwa trzeciego, podmiotu lub obywatela państwa trzeciego albo znajduje się pod kontrolą korporacyjną państwa trzeciego, podmiotu lub obywatela państwa trzeciego, ale kontrola ta nie zagraża bezpieczeństwu państwa. Co oczywiste, gdy te warunki nie będą spełnione opinie będą negatywne. Postępowanie kwalifikacyjne

Warto dodać, że Rada Ministrów została zobligowana do wydania rozporządzenia, w którym określi wzór wniosku o przeprowadzenie postępowania kwalifikacyjnego oraz wymagania dotyczące dokumentów dołączanych do wniosku o przeprowadzenie postępowania kwalifikacyjnego. Co ważne, decyzja o uzyskaniu pozytywnej oceny z postępowania kwalifikacyjnego (co do zasady zachowuje ona swą ważność przez 5 lat) uprawnia podmiot, na rzecz którego została wydana, do złożenia oferty w postępowaniu przetargowym o udzielenie koncesji! Warto w tym miejscu nadmienić jeszcze, że utworzony zostanie „ministerialny” wykaz podmiotów kwalifikowanych dostępny w Biuletynie Informacji Publicznej Postępowanie kwalifikacyjne

dr Jędrzej BujnyAgata Legat Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna Sp. k. ul. Strusia 10 | Poznań

Dziękuję za uwagę!