Ogrody barokowe Francja

Formalny ogród francuski tworzony był według kilku podstawowych zasad: - geometryczny plan wykorzystujący znajomość perspektywy i złudzenia optyczne, - budynek stanowi centrum założenia i oddzielony jest od części parkowej ogrodu parterami, bosketami i gabinetami, - centralna oś prostopadła do elewacji budynku przechodząca od wejścia aż po horyzont, sugerująca nieskończoność nawet w przypadku, gdy założenie zamknięte jest rzeźbiarskim akcentem, - podwyższony taras główny umożliwiający ogarnięcie wzrokiem całego położonego niżej ogrodu - strefowanie ogrodu - bogato zdobione partery haftowe przy budynku; prostsze partery z trawnikami otaczającymi zbiorniki wodne i fontanny; niskie boskiety "architektoniczne" tworzące alejki spacerowe, labirynty i gabinety; dzielona alejami, zewnętrzna strefa drzew często ujętych w strzyżone szpalery, - rośliny formowane geometrycznie - kanały, kaskady, fontanny i baseny służą efektom dekoracyjnym oraz tworzeniu złudzeń optycznych przez odbijanie i powiększanie drzew i budynków, - bogate wyposażenie rzeźbiarskie o mitologicznej treści, akcentujące skrzyżowania osi i podkreślające perspektywę.

Pierwszym wspaniałym założeniem barokowym był ogród zrealizowany od 1656 r. przez Andre Le Notre dla Nicolasa Fouqueta przy nowo wybudowanym pałacu w Vaux-le-Vicomte. Całe założenie ukształtowane wokół 1,5-kilometrowej osi sięgającej od pałacu do rzeźby Helkulesa Farnezyjskiego było doskonale zintegrowane z pałacem, partery z wiecznie zielonych rołin obrazmowano kolorowym żwirem, aleje udekorowano w rytmicznych odstępach posągami, fontannami, basenami i formowanymi krzewami. Nad całym założeniem dominuje wspaniały pałac, symbol potęgi jej właściciela, wówczas - po królu - najbogatszego człowieka Francji.

Herkules Farnezyjski posąg na osi ogrodu zamykający główną część założenia

Haftowe partery głównego tarasu

Widok całego osiowego założenia ogrodowego w Vaux-le-Vicomte

Partery ogrodu w Vaux-le-Vicomte Partery ogrodu w Vaux-le-Vicomte. Na horyzoncie posąg Herkulesa zamykający założenie

Panorama ogrodu fotografowana od strony posągu Herkulesa.

Le Notre w latach 1662-1700 zrealizował na zamówienie Ludwika XIV największe dzieło w historii barokowego ogrodu francuskiego - ogród pałacu w Wersalu. Ten zadziwiający ogród jest apoteozą Ludwika XIV - Króla Słońce i został zaplanowany tak, aby słońce przez cały dzień towarzyszyło życiu władcy i jego dworu. Główna oś założenia obejmującego 15.000 hektarów biegnie ze wschodu na zachód, słońce wschodzi nad dziedzińcem honorowym, potem stopniowo oświetla dziedziniec marmurowy i królewskie komnaty, a zachodząc odbija się w wodzie kanału i lustrach salonu zwierciadlanego. Wzdłuż gigantycznej, sięgającej horyzontu osi rozmieszczone są fontanny, małe ogrody wypełnione posągami, wprowadzające ludzką skalę i kameralny nastrój. Centrum założenia stanowi ogromny basen z fontanną i posągiem Apolla, symbolem słońca i Króla-Słońce.

Fotografia satelitarna całego założenia ogrodowego w Wersalu - w czasach Ludwika XIV główna oś biegła "w nieskończoność"

Ogród Wersalski - Pałac Wersalski od fontanny Apollina

Ogród Wersalski - Wielki Kanał na osi głównej ogrodu

Ogród Wersalski - złota fontanna Apollina

Ogród Wersalski - partery kwiatowe

Ogród Wersalski – Oranżeria (,,parter kubłowy” )

Ogród Wersalski - Grota Apollina

Paryski ogród Tuileries jest ciekawym przykładem francuskiego ogrodu barokowego ze względu na jego usytuowanie w centrum wielkiego miasta. Powstał jeszcze w XVI w. jako typowa "kalka" renesansowego ogrodu włoskiego, a w XVII w. został przeprojektowany przez Le Notre'a jako biegnący wzdłuż brzegów Sekwany wielki ogród francuski otwierający perspektywę głównej osi na Pola Elizejskie, ktore wówczas były rzeczywiście "polami". W 1871 roku komunardzi spalili wybudowany jeszcze przez Katarzynę Medycejską pałac, a po jego rozebraniu oś ogrodu otworzyła się wzdłuż Wielkiej Galerii aż do Luwru, dzięki czemu nawet obecnie ogród ma wielki, przestrzenny "oddech" właściwy barokowym ogrodom francuskim. 1615 r. Ludwik XIII, ogród w miejscu wielkiego basenu zaprojektowanego później przez Le Notre'a

XVII w. projekt Le Notre'a - widok w kierunku Pól Elizejskich

Koniec XVII w. widok na pałac od wielkiego basenu.

Współczesny widok ogrodów Tuileries - po lewej stronie dziedziniec Luwru z przeszkloną piramidą, po prawej wielki basen

Jakkolwiek Wersal jest powierzchniowo największym francuskim ogrodem barokowym, to czytelna nawet we współczesnej tkance urbanistycznej Paryża oś ogrodów Tulieries jest znacznie dłuższa i sięga od Luwru przez Plac Zgody, Pola Elizejskie aż za Sekwanę, do nowej dzielnicy La Defense (łącząc się Aleją Focha i przez ogród Porte Maillot z Laskiem Bulońskim)

Widok ogrodów od wielkiego basenu w kierunku Luwru

Opracowała: mgr inż. Elżbieta Jakubowska Bibliografia: Historia ogrodów – L.Majdecki 1001 ogrodów, które warto w życiu zobaczyć – R.Spencer-Jones http://www.historiasztuki.com.pl/022_OGRODY_00.html http://www.historiasztuki.com.pl/022_OGRODY_00.html