Plany ochrony parków krajobrazowych i ich rola w ochronie krajobrazu i przyrody. Konferencja „Chronić chronione” r. Dr inż. Marian Tomoń

Parki krajobrazowe w województwie kujawsko- pomorskim zajmują ponad 8% jego powierzchni.

Jako 25 park w Polsce i pierwszy w ówczesnym województwie toruńskim w 1985 roku został utworzony Brodnicki Park Krajobrazowy. Nastąpiło to w drodze uchwały nr V/32/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Toruniu. Na podstawie ustawy z 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska wprowadzono zakazy, ograniczenia i nakazy dotyczące obszaru Parku, a także nałożono obowiązek opracowania planu zagospodarowania przestrzennego Parku.

16 października 1991 r. pojawił się w ustawie zapis dotyczący parku krajobrazowego: Dla parku krajobrazowego sporządza się plan ochrony, zatwierdzony przez wojewodę. Ustalenia planu są wiążące przy sporządzaniu planów zagospodarowania przestrzennego. Od tego momentu utworzenie parku następuje w drodze rozporządzenia wojewody, który dodatkowo może upoważnić dyrektora parku do wydawania decyzji administracyjnych w zakresie ochrony przyrody na terenie parku.

30 maja 1997 r. został zatwierdzony Plan Ochrony Brodnickiego Parku Krajobrazowego. Projekt planu został sporządzony przez Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Toruniu.

Zgodnie z obowiązującą metodyką obszar parku podzielono na 40 jednostek elementarnych (przyrodniczo-krajobrazowych). Dla każdej sporządzono opis: - w sferze informacyjnej, zawierający dane dotyczące jej wielkości, sposobu użytkowania gruntów, walorów przyrodniczych i kulturowych, zagrożeń i konfliktów - w sferze regulacyjno-ochronnej, ustalającej dopuszczalne sposoby zagospodarowania i użytkowania - w sferze operacyjno-zadaniowej, opisującej programy działań i przedsięwzięć umożliwiających osiąganie wytyczonych w planie celów ochrony

1 maja 2004 r. plany ochrony parków krajobrazowych zgodnie z zapisami ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody zostały unieważnione. Od tego momentu jedynym orężem w rękach dyrektora parku stały się zakazy wyszczególnione w rozporządzeniu wojewody.

Zakazy są bardzo ogólnikowe i stwarzają dużą dowolność ich interpretacji, 14 zakazów ma być uniwersalnym sposobem ochrony dla ponad 130 parków krajobrazowych. Do niedawna obowiązujące plany ochrony traktowały indywidualnie każdy Park i każdą jednostkę elementarną w Parku np. w każdej z jednostek przyrodniczo-krajobrazowych obowiązywały różne odległości z zakazem budownictwa od poszczególnych jezior czy rzek (a nie ogólnie 100 m od zbiorników wodnych).

Dodatkowo na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. nr 80 poz. 717 z późn. zm.) straciły moc prawną miejscowe plany ogólne zagospodarowania gmin a także dopuszczono do realizacji inwestycji na podstawie decyzji o ustaleniu warunków do zabudowy, które nie muszą być zgodne ze studiami uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. W praktyce oznacza to, że na obszarach parków krajobrazowych o zagospodarowaniu przestrzennym decyduje rolnik, sprzedający działki lub każdy inny właściciel gruntu.

Zgodnie z aktualnie obowiązującą ustawą o ochronie przyrody art. 16 pkt. 3 park krajobrazowy jest powoływany w drodze uchwały sejmiku województwa. Zgodnie z treścią art. 19 pkt. 1 tejże ustawy plan ochrony parku krajobrazowego sporządza jego dyrektor lub dyrektor zespołu parków krajobrazowych. Projekt wymaga uzgodnienia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, musi być zaopiniowany przez właściwe miejscowo rady gmin a przy jego sporządzaniu należy zapewnić udział społeczeństwa. Plan powinien zawierać m.in.: - cele ochrony przyrody - identyfikację oraz sposoby likwidacji zagrożeń - ustalenia do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Podsumowanie Należałoby się zastanowić, czy nie warto wrócić do tego co sprawdzone i co przyjęło się w praktyce oraz było akceptowane przez samorządy gminne. W przypadku Brodnickiego Parku Krajobrazowego był to okres od 1997 do 2004 r. - czy racjonalne jest wydawanie znacznych publicznych środków na dokument, który w praktyce w niewielkim stopniu pozwala chronić park krajobrazowy. - czy przy kolejnych nowelizacjach ustawy o ochronie przyrody nie należałoby zaprosić w ramach konsultacji reprezentacji doświadczonego i zaangażowanego środowiska zawodowego parków krajobrazowych jakim jest Porozumienie Parków Krajobrazowych Polski?