Budżet partycypacyjny szansą dla miasta i obywateli !

Ukazanie korzystnego wpływu budżetu partycypacyjnego na edukację obywatelską. Budżet partycypacyjny, zwany także obywatelskim jest zagadnieniem nowym i jeszcze mało popularnym. Realizując nasz projekt ukazujemy szanse i korzyści jakie daje on zarówno miastu, jak i obywatelom. W swoim projekcie odpowiadamy na pytanie czym jest budżet partycypacyjny, opisujemy historię jego powstania oraz przedstawimy przykłady miast, które go wykorzystują.

Partycypacja to inaczej współuczestniczenie. Dzięki budżetowi partycypacyjnemu mieszkańcy gminy, dzielnicy, wsi lub osiedla mogą uczestniczyć w projektowaniu lokalnych wydatków. Władze oddają pewną część budżetu do dyspozycji mieszkańcom, którzy sami decydują, na co przeznaczyć pieniądze. Robią to poprzez: uczestniczenie w określaniu najpilniejszych wydatków, składanie własnych propozycji większą rolę w kontroli wydatków publicznych. W odróżnieniu od konsultacji społecznych, w wypadku budżetu partycypacyjnego decyzje podjęte przez mieszkańców są wiążące. Jest wiele różnych modeli takiego tworzenia budżetu. W każdym z nich zakres bezpośredniego wpływu mieszkańców jest różny. Jednak najważniejsze to umożliwienie mieszkańcom zabrania głosu.

Po raz pierwszy budżet partycypacyjny został wprowadzony w mieście Porto Alegre w Brazylii w 1989 roku. Wprowadzenie nowej metody zarządzania publicznymi funduszami było wynikiem doświadczeń wieloletniego okresu wojskowej dyktatury w Brazylii. Jej skutkiem był dramatycznie niski poziom zaufania do polityków, a wydawanie środków budżetowych wiązało się z wszechobecnym marnotrawstwem i korupcją. Budżet partycypacyjny miał naprawić tę sytuację i przywrócić zaufanie obywateli do władz. Model ten przez wiele lat podlegał najbardziej dynamicznemu rozwojowi właśnie w Ameryce Południowej. Dziś budżet partycypacyjny jest coraz popularniejszy również w Europie. Wprowadzają go samorządy wielu krajów, m.in. Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Włoch i Hiszpanii.

W publikacjach poświęconych budżetowi partycypacyjnemu wyróżnia się następujące fazy rozwoju wspomnianego planowania finansów jednostek samorządu terytorialnego: : „narodziny” w Porto Alegre i wprowadzenie do użytku w niektórych miastach Ameryki Południowej, takich jak Santo Andre (Brazylia) i Montevideo (Urugwaj) : rozprzestrzenienie systemu w Brazylii, gdzie w zróżnicowanym kształcie przyjęty został ponad 130 gminach obecnie: dalsza ekspansja i rozwój indywidualnych rozwiązań w krajach Ameryki Łacińskiej i Europy. W Europie budżet partycypacyjny wprowadzany jest w gminach w Hiszpanii, Belgii, Włoszech, Niemczech, Francji, Portugalii, Danii, Szwajcarii, Holandii, Polsce i Wielkiej Brytanii. Udane próby wprowadzenia modelu podejmują też miasta afrykańskie (m.in. w Kamerunie) i azjatyckie (m.in. na Sri Lance). Ocenia się, że obecnie na świecie budżet partycypacyjny stosowany jest w ponad 1200 miejscach. Są to zarówno wielkie miasta (Sewilla), ich poszczególne dzielnice (Londyn, Paryż, Berlin, Rzym), a także miasta średniej wielkości i małe gminy. Wiele z nich tworzy własne modele budżetu partycypacyjnego, dostosowane do lokalnych warunków. Różnią się one od siebie przede wszystkim pod względem części ogólnego budżetu, jaka oddawana jest do dyspozycji mieszkańcom.

Ponieważ pozwala on bardziej efektywnie gospodarować pieniędzmi. Jest tak ponieważ: Budżet partycypacyjny oznacza większą przejrzystości działań samorządu terytorialnego i włączanie obywateli w proces sprawowania władzy w samorządach. ułatwia identyfikację najistotniejszych potrzeb największej części mieszkańców, pozwala skutecznie odpowiadać na oczekiwania obywateli wspomaga integrację społeczności lokalnej, wspiera wspólnotę samorządową podnosi poziom społecznego zaufania do lokalnych władz.

Budżet partycypacyjny szansą dla Torunia! 6,4 mln zł będą mieli mieszkańcy Torunia do rozdysponowania w 2014 roku. Radni ustanowili regulamin budżetu partycypacyjnego. - Poprzez budżet partycypacyjny oddajemy mieszkańcom prawo do bezpośredniej decyzji, jaka kwota, na jaki cel zostanie wydana z budżetu miasta. Zwiększamy w ten sposób udział mieszkańców w procesie zarządzania miastem – mówi prezydent Torunia Michał Zaleski. Projekt regulaminu budżetu partycypacyjnego przygotował interdyscyplinarny siedemnastoosobowy zespół, powołany przez Prezydenta Torunia Michała Zaleskiego. W grupie roboczej pracowali przedstawiciele organizacji pozarządowych, rad okręgów, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Rady Miasta Torunia i Urzędu Miasta Torunia.

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA REGULAMINU BUDŻETU PARTYCYPACYJNEGO W TORUNIU W ROKU Jaką kwotę Toruń przeznacza na budżet partycypacyjny w 2014 roku? Proponowana pula środków wydzielona z budżetu Torunia dla budżetu partycypacyjnego na rok 2014 ma stanowić nie mniej, niż 6% podatku od nieruchomości za rok 2012, tj zł. Stanowi to 0,61% dochodów miasta ogółem. Jakie zadania można realizować w ramach budżetu partycypacyjnego? W ramach budżetu partycypacyjnego może być realizowane dowolne przedsięwzięcie należące do katalogu zadań własnych gminy lub powiatu. Czas realizacji tego przedsięwzięcia to jeden rok budżetowy, z możliwością wydłużenia o 6 miesięcy dla zadań inwestycyjnych i remontowych. Jakie są zasady podziału środków? Całość środków przeznaczonych na budżet partycypacyjny proponuje się podzielić na dwie pule: lokalną, w wysokości 70% środków; ogólnomiejską, w wysokości 30% środków. Przeznaczając zł z puli ogólnej na 2014 r., pula lokalna wyniesie zł, a pula ogólnomiejska Na potrzeby podziału puli lokalnej Zespół zaproponował podział miasta na 13 części (tzw. okręgi - wyznaczone zgodnie z uchwałą nr 372/2012 Rady Miasta Torunia z dnia w sprawie powołania okręgów będących jednostkami pomocniczymi Gminy Miasta Toruń), według zasad: 50% puli lokalnej zostanie podzielona w równych częściach pomiędzy wszystkie okręgi; 25% puli lokalnej zostanie podzielona pomiędzy okręgi proporcjonalnie do liczby mieszkańców poszczególnych okręgów ustalonej wg stanu na dzień 1 stycznia roku, w którym obliczana jest pula; 25% puli lokalnej zostanie podzielona pomiędzy okręgi proporcjonalnie do powierzchni poszczególnych okręgów ustalonej wg stanu na dzień 1 stycznia roku, w którym obliczana jest pula.

Zgłaszanie propozycji zadań i głosowanie Propozycje zadań, które mogą być zrealizowane w ramach budżetu partycypacyjnego mogą zgłaszać mieszkańcy Torunia, którzy ukończyli 16 lat (mieszkaniec Torunia to osoba, dla której Toruń stanowi centrum interesów życiowych, tj. miejsce gdzie przebywa ponad 183 dni w roku, uczy się, pracuje lub prowadzi działalność - art kodeksu cywilnego i art. 3 ust 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Zgłaszany wniosek musi mieć poparcie co najmniej 15 osób. Termin zgłaszania wniosków do budżetu na 2014 r.: r. – r. Weryfikacja wniosków: do r. Weryfikacji dokonują właściwe merytorycznie działy Urzędu Miasta Torunia lub miejskie jednostki organizacyjne. Z zadań oznaczonych jako „przyjęte” utworzona zostanie lista projektów, które poddane będą pod głosowanie. Odrzucenie projektów będzie wymagało uzasadnienia. Publikacja list nastąpi do r. Jeden mieszkaniec może zgłosić 1 projekt ogólnomiejski oraz 2 lokalne, przy czym zadania lokalne mogą zgłaszać jedynie mieszkańcy okręgu. Każdy głosujący może poprzeć maksymalnie trzy projekty z jednej listy lokalnej dotyczącej okręgu, w którym mieszka oraz trzy projekty z listy ogólnomiejskiej. Głosowanie potrwa od r. do r. Lista zwycięskich projektów zostanie ogłoszona do r. W kolejnych latach cała procedura związana z budżetem partycypacyjnym rozpocznie się już 25 lutego i zakończy do 25 lipca.

Uważamy, że powyższe ustalenia stawiają Toruń w czołówce polskich miast pod względem planowania budżetu obywatelskiego, dlatego aktywnie przyłączyliśmy się do działań mających na celu informowanie społeczeństwa Torunia, o budżecie partycypacyjnym- jego zasadach i regulaminie. Rozdawaliśmy ulotki, w których informowaliśmy, nakłanialiśmy i wyjaśnialiśmy- Jak poprawić swoją małą ojczyznę. Spotkaliśmy się z wielkim zrozumieniem i zaciekawieniem mieszkańców, a także lokalnych działaczy społecznych.

Rozwiązania stosowane przy tworzeniu budżetu partycypacyjnego są bardzo różne, mieszkańcy mogą decydować o wydatkach poszczególnych instytucji miejskich np. domów kultury, dzielnic, jak i całych miast. W przypadku Płocka zdecydowano się na danie mieszkańcom możliwości zadecydowania o wydatkowaniu kwoty 3 mln zł z budżetu miasta. Z jednej strony jest to zaledwie ok. 0,4% budżetu miasta Płocka wynoszącego 778,2 mln zł w 2013 r., z drugiej jest to jednak już kwota, która pozwala przeprowadzić projekty, które będą ważne i zauważalne dla mieszkańców. Budżet partycypacyjny w innych miastach Polski.

Lepsze gospodarowanie gminnym budżetem – inwestycje ukierunkowane są na najpilniejsze potrzeby społeczności lokalnej. Władze samorządowe, dzięki lepszemu rozpoznaniu potrzeb mieszkańców, mogą podejmować lepsze decyzje. Przejrzystość – otwarty proces podejmowania decyzji zapewnia transparentność finansów publicznych. Dzięki aktywnej obywatelskiej kontroli wydatków spada ryzyko korupcji, klientelizmu i innych negatywnych zjawisk. Integracja społeczności lokalnej – współdecydowanie o przeznaczeniu publicznych pieniędzy zbliża do siebie ludzi, pozwala im poznać nawzajem swoje potrzeby i motywuje do wspólnego działania. Budżet partycypacyjny buduje świadomość obywatelską i kapitał społeczny gminy. Większa identyfikacja mieszkańców z miejscem zamieszkania – dzięki możliwości wywierania wpływu na zmiany w swoim mieście, mieszkańcy czują się z nim bardziej związani. Wzrasta również poczucie odpowiedzialności za wspólną przestrzeń. Edukacja mieszkańców – udział w tworzeniu budżetu daje im wgląd w proces zarządzania gminą. Wzrasta świadomość obywatelska i wiedza na temat możliwości i ograniczeń władz samorządowych. W rezultacie zmniejsza się bariera na linii mieszkańcy-władze gminy i wzrasta wzajemne zaufanie.

Bardzo istotne jest wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych. Stworzenie mechanizmu oceny i monitoringu partycypacji jest niewątpliwie konieczne. Opracowanie i przygotowanie do wdrożenia ogólnopolskiego systemu wspierania partycypacji jest konieczne, jeśli Rzeczpospolita ma aspirację, aby budżet obywatelski stał się nieodłącznym elementem gminy.