Dworek w cieszacinie wielkim- ocalić od zapomnienia

Cieszacin Wielki w XIX w Cieszacin Wielki w XIX w. należał do rodziny Terleckich herbu Przestrzał. Po śmierci Marcelego Terleckiego majątek odziedziczyła jego córka Bronisława żona Bolesława Jana hr. Drohojowskego herbu Korczak. Ostatnim właścicielem majątku był ich syn Jan Józef Drohojowski.

Dwór w Cieszacinie Wielkim zbudowany został na początku XIXw Dwór w Cieszacinie Wielkim zbudowany został na początku XIXw. Był to budynek wzniesiony na planie prostokąta, parterowy, drewniany z wysoką podmurówką. Posiadał wielki taras wejściowy ze schodami oraz dwa ganki. Nakryty był wysokim, czterospadowym gontowym dachem.

Cieszacin Wielki -stary i nowy dwór 1938r. Fot. R. Aftanazy

Cieszacin Wielki -stary i nowy dwór od strony bocznej 1938r. Fot. R Cieszacin Wielki -stary i nowy dwór od strony bocznej 1938r. Fot. R. Aftanazy

Do prawego skrzydła drewnianego dworu dobudowano murowany dwukondygnacyjny pawilon na rzucie kwadratu z cylindryczną basztą zwieńczoną krenelażem. Zarys tej budowli zbliżony jest do kwadratu o bokach 10.65 m x 10.90m. Wieża znajduje się w narożu północno-zachodnim i ma średnicę 3.60 m. Jest wyższa od reszty budowli o jedną kondygnację. Budowla wzniesiona jest z cegły pełnej na zaprawie wapiennej i cementowej, posiada kamienne fundamenty, dach kryty jest blachą ocynkowaną.. Wszystkie elewacje budynku są dwukondygnacyjne z dwoma gzymsami kordonowymi. Zwieńczone zostały gzymsem koronującym z ząbkowym fryzem odpowiadającym blankom attyki osłaniającymi dach. Okrągła wieża podzielona jest gzymsami na cztery poziomy odpowiadające poziomom gzymsów elewacji budynku. We wszystkich poziomach znajdują się okienka o zróżnicowanym kształcie. Dzisiejszy układ wnętrza został wykonany w trakcie remontu w 1984r. Do prawego skrzydła drewnianego dworu dobudowano murowany dwukondygnacyjny pawilon na rzucie kwadratu z cylindryczną basztą zwieńczoną krenelażem. Zarys tej budowli zbliżony jest do kwadratu o bokach 10.65 m x 10.90m. Wieża znajduje się w narożu północno-zachodnim i ma średnicę 3.60 m. Jest wyższa od reszty budowli o jedną kondygnację. Budowla wzniesiona jest z cegły pełnej na zaprawie wapiennej i cementowej, posiada kamienne fundamenty, dach kryty jest blachą ocynkowaną.

Do prawego skrzydła drewnianego dworu dobudowano murowany dwukondygnacyjny pawilon na rzucie kwadratu z cylindryczną basztą zwieńczoną krenelażem. Zarys tej budowli zbliżony jest do kwadratu o bokach 10.65 m x 10.90m. Wieża znajduje się w narożu północno-zachodnim i ma średnicę 3.60 m. Jest wyższa od reszty budowli o jedną kondygnację. Budowla wzniesiona jest z cegły pełnej na zaprawie wapiennej i cementowej, posiada kamienne fundamenty, dach kryty jest blachą ocynkowaną.. Wszystkie elewacje budynku są dwukondygnacyjne z dwoma gzymsami kordonowymi. Zwieńczone zostały gzymsem koronującym z ząbkowym fryzem odpowiadającym blankom attyki osłaniającymi dach. Okrągła wieża podzielona jest gzymsami na cztery poziomy odpowiadające poziomom gzymsów elewacji budynku. We wszystkich poziomach znajdują się okienka o zróżnicowanym kształcie. Dzisiejszy układ wnętrza został wykonany w trakcie remontu w 1984r. Wszystkie elewacje budynku są dwukondygnacyjne z dwoma gzymsami kordonowymi. Zwieńczone zostały gzymsem koronującym z ząbkowym fryzem odpowiadającym blankom attyki osłaniającymi dach. Okrągła wieża podzielona jest gzymsami na cztery poziomy odpowiadające poziomom gzymsów elewacji budynku. We wszystkich poziomach znajdują się okienka o zróżnicowanym kształcie. Dzisiejszy układ wnętrza został wykonany w trakcie remontu w 1984r.

Autorem projektu tej budowli był wybitny polski architekt Piotr Aigner, który zaprojektował wiele klasycystycznych budowli w Warszawie i Puławach. Przyczynił się także do wzniesienia pałaców m.in. w Zarzeczu, Przeworsku, Olesinie oraz Igołomi.

Chrystian Piotr Aigner

Wybrane prace Pałac w Zarzeczu

Świątynia Sybilii w Puławach

W Warszawie: Kościół św. Aleksandra

Przebudowa pałacu Namiestnikowskiego, dziś Pałac Prezydencki

Obserwatorium Astronomiczne

Inne prace autorstwa Christiana Piotra Aignera: - przebudowa zamku w Łańcucie - fasada kościoła w Międzyrzecu Podlaskim - Pałac Marynki w Puławach - Kościół św. Aleksandra w Suwałkach - Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła w Żyrzynie - Nagrobek biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka w Katedrze Wawelskiej

- Pałacyk w Rozkoszy  - przebudowa warszawskiego pałacu na Lesznie - Fasada kościoła św. Anny w Warszawie - Fasada kościoła św. Andrzeja - przebudowa Arsenału w Warszawie  - przebudowa sieni głównej w Pałacu Wilanowskim  - Willa Księżnej Marszałkowej Izabelli Lubomirskiej   w Krzeszowicach - Biblioteka Ignacego Potockiego (nie istnieje) - przebudowa Pałacu w Natolinie  - pałacyk letni w Morysinie koło Wilanowa przy ul. Bielańskiej (nie istnieje) - budynek mennicy  - rozbudowa Pałacu Krasińskich

Dwór w Cieszacinie Wielkim otoczony był pięknym ogrodem założonym na początku XIX w. Do dzisiaj rosną tu piękne stare dęby, jesiony, klony i lipy. W ogrodzie zbudowano drugą neogotycką budowlę przeznaczoną prawdopodobnie na kaplice i groby rodzinne. Została ona zniszczona w czasie wojny. Dzisiaj nie ma po niej śladu. Na szczęście wiemy jak wyglądała. W 1938r. utrwalił ją na fotografii Roman Aftanazy.

Cieszacin Wielki – Baszta w parku 1938 r. fot. R. Aftanazy

W czasie I wojny światowej dwór został splądrowany przez wojska carskie. Do Rosji wywieziona została biblioteka rodowa, obrazy, cenna zastawa stołowa. W okresie międzywojennym dwór był zaniedbany. W 1944 dobra dworskie upaństwowiono. NKWD zajął dwór i aresztował hrabiego Drohojowskiego. Jesienią 1944 r. był więźniem obozu w Trzebusce koło Sokołowa Małopolskiego, a następnie został on zesłany do obozu Jogła w ZSRR, gdzie zmarł. Data śmierci nie została jednoznacznie określona. Według różnych źródeł był to rok 1944 lub 1945.

Nagrobek Rodziny Drohojowskich na Cmentarzu w Zarzeczu

Po II wojnie światowej część drewniana została rozebrana. W 1960r. budynek dworku zaadaptowany został na szkołę. Wymieniono wówczas okna parteru i pokryto dach blachą.

W latach osiemdziesiątych przeprowadzono kolejny remont W latach osiemdziesiątych przeprowadzono kolejny remont. Plan przeznaczenia budynku dworku na punkt lekarski nie powiódł się. Budynek jest obecnie własnością Urzędu Gminy w Pawłosiowie. Być może w niedalekiej przyszłości odzyska swą dawną świetność

1. Aftanazy Roman, Dzieje rezydencji na dawnych Bibliografia : 1. Aftanazy Roman, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczpospolitej, tom 8, Warszawa 1991-1997 2.Gosztyła M., Proksa M, Dwory Województwa przemyskiego, Rzeszów 1996r. 3.Michałowicz –Kubal Marta, Zamki, dwory i pałace województwa podkarpackiego, Arete II, Krosno 4.Piórecki Jerzy, zabytkowe ogrody i parki woj. przemyskiego, Rzeszów 1989r. 5.Tracz Władysław, Dzieje Cieszacina Wielkiego, 2009r.

ZA UWAGĘ AUTORZY PREZENTACJI: Dawid Kopeć Kacper Kosina Maciej Surmiak DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ AUTORZY PREZENTACJI: Dawid Kopeć Kacper Kosina Maciej Surmiak