Uniwersytet Warszawski

zapewniania jakości kształcenia Paweł Stępień i Agata Wroczyńska Wewnętrzne systemy zapewniania jakości kształcenia w jednostkach Uniwersytetu Warszawskiego w świetle sprawozdań z oceny własnej DOBRE PRAKTYKI W ZAPEWNIANIU I DOSKONALENIU JAKOŚCI KSZTAŁCENIA NA UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIM (2014) Warszawa, 4 czerwca 2014

I. Tematyka i cele sprawozdania z oceny własnej 2013 II. Zasady budowy systemów jakości w jednostkach UW III. Zasady a praktyka – wnioski ze sprawozdań IV. Wybrane problemy związane z funkcjonowaniem systemów zapewniania jakości kształcenia w jednostkach UW

I. Tematyka i cele sprawozdania z oceny własnej 2013

I. Tematyka i cele sprawozdania z oceny własnej 2013 Zarządzenie nr 56 Rektora UW z dnia 3 października 2012 r. w sprawie Systemu Zapewniania i Doskonalenia Jakości Kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim § 6 3. [...] Uczelniany Zespół opracowuje formularz sprawozdania z oceny własnej dla wydziałów i innych jednostek organizacyjnych UW prowadzących studia, wskazując termin sprawozdania oraz zakres ewaluacji obejmujący w szczególności obszary wymienione w ust. 2. 4. Uczelniany Zespół ustala wieloletni harmonogram badań poszczególnych obszarów wymienionych w ust. 2. 5. Uczelniany Zespół dokonuje analizy sprawozdań z oceny własnej, sporządzonych przez wydziały i inne jednostki organizacyjne UW prowadzące studia. Wnioski z tej analizy stanowią podstawę do opracowania przez Uczelniany Zespół sprawozdania na temat jakości kształcenia na UW. 6. Uczelniany Zespół przedstawia Rektorowi wnioski i propozycje działań na rzecz jakości kształcenia na UW oraz rekomendacje dotyczące upowszechnienia wzorów dobrych praktyk w dziedzinie jakości kształcenia.

I. Tematyka i cele sprawozdania z oceny własnej 2013 Zarządzenie nr 56 Rektora UW z dnia 3 października 2012 r. § 11 [...] 2. Zespół jednostki sporządza, zgodnie z wytycznymi Uczelnianego Zespołu, sprawozdanie z oceny własnej, stanowiące wynik ewaluacji jakości kształcenia na wydziale/w innej jednostce organizacyjnej UW prowadzącej studia, i przedstawia je – odpowiednio – dziekanowi/kierownikowi innej jednostki organizacyjnej UW prowadzącej studia. 3. Sprawozdanie, o którym mowa w ust. 2, w szczególności: 1) przedstawia mocne i słabe strony wydziału/innej jednostki organizacyjnej UW prowadzącej studia, w zakresie jakości kształcenia; 2) przedstawia plany i kalendarium działań w celu wyeliminowania zjawisk niepożądanych i naprawy niedostatków oraz w celu doskonalenia jakości kształcenia. § 12 Sprawozdania z oceny własnej opracowane przez Zespoły jednostek oraz sprawozdanie opracowane przez Uczelniany Zespół są jawne i publikowane na stronie internetowej UW oraz odpowiednio na stronach wydziału/innych jednostek organizacyjnych UW prowadzących studia.

I. Tematyka i cele sprawozdania z oceny własnej 2013 Harmonogram przygotowywania sprawozdań z oceny własnej w latach 2012-2016 2012/2013 – wydziałowe systemy zapewniania i doskonalenia jakości kształcenia w powiązaniu z misją i strategią UW i jego jednostek 2013/2014 – walidacja efektów kształcenia uzyskanych w edukacji pozaformalnej i nieformalnej 2014/2015 – działania na rzecz doskonalenia jakości kształcenia w obszarach nie objętych do tej pory sprawozdaniami (środki wsparcia dla studentów, publiczny dostęp do informacji o kształceniu i jakości kształcenia w jednostce) 2015/2016 – stopień przygotowania do ewaluacji instytucjonalnej EUA Harmonogram przyjęty przez UZZJK 13 listopada 2012 na podstawie § 6, ust. 4 Zarządzenia nr 56 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 3 października 2012 r. w sprawie Systemu Zapewniania i Doskonalenia Jakości Kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim

I. Tematyka i cele sprawozdania z oceny własnej 2013 Zgodnie z harmonogramem przyjętym przez Uczelniany Zespół Zapewnienia Jakości Kształcenia na kadencję 2012-2016 przedmiotem sprawozdania z oceny własnej 2013 były działania związane z przygotowaniem uchwał rad jednostek w sprawie wewnętrznych systemów zapewniania jakości kształcenia. Tworząc formularz sprawozdania, UZZJK kładł nacisk na zgodność wspomnianych działań z regulacjami Zarządzenia nr 76 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie systemów zapewniania i doskonalenia jakości kształcenia na wydziałach..., a zarazem na dążność do budowy spójnego systemu w wypadku wydziałów złożonych z jednostek, które realizują odrębne programy kształcenia.

II. Zasady budowy systemów jakości w jednostkach UW

II. Zasady budowy systemów jakości w jednostkach UW Zarządzenie nr 76 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie systemów zapewniania i doskonalenia jakości kształcenia na wydziałach oraz w innych jednostkach organizacyjnych prowadzących studia na UW § 1 W ramach Systemu Zapewniania i Doskonalenia Jakości Kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim na każdym wydziale oraz w każdej innej jednostce organizacyjnej prowadzącej studia [...] powstaje odpowiednio wydziałowy lub jednostkowy system zapewniania i doskonalenia jakości kształcenia [...]. § 2 1. Opis systemu jakości, zawierający konieczne regulacje, przygotowują władze wydziału lub władze innej jednostki we współpracy z jednostkowym zespołem zapewniania jakości kształcenia, uwzględniając następujące zasady: 1) zasadę oparcia systemu jakości na wartościach akademickich zgodnie z przekonaniem, że kluczem do wysokiej jakości kształcenia na UW jest świadome współtworzenie kultury jakości przez wszystkich członków społeczności akademickiej, a uzyskiwanie wysokiej jakości kształcenia nierozerwalnie wiąże się z autonomią, tradycją i godnością społeczności akademickiej i możliwe jest dzięki osiąganiu założonych przez nią celów; 2) zasadę ścisłego powiązania systemu jakości z misją i strategią UW oraz misją, strategią i koncepcją kształcenia przyjętymi przez wydział lub inną jednostkę;

II. Zasady budowy systemów jakości w jednostkach UW Zarządzenie nr 76 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego (cd.) 3) zasadę świadomego podejmowania działań i ich ciągłego doskonalenia (przy wykorzystaniu cyklicznego przeglądu osiągniętych wyników); 4) zasadę przejrzystej struktury systemu i właściwego określenia i rozdzielenia kompetencji ze szczególnym określeniem zaangażowania władz wydziału lub innej jednostki oraz jednostkowego zespołu zapewniania jakości kształcenia; 5) zasadę harmonijnego i zrównoważonego powiązania działań systemu jakości z działaniami w obrębie innych obszarów działalności uczelni i jej jednostek, ze szczególnym uwzględnieniem proporcjonalnego zaangażowania nauczycieli akademickich w dydaktykę, pracę naukową i pracę organizacyjną; 6) zasadę wykorzystania tradycji, doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie zapewniania wysokiej jakości kształcenia na wydziale lub w innej jednostce; 7) zasadę opartego na dialogu współdziałania z przedstawicielami otoczenia społecznego. [...]

III. Zasady a praktyka – wnioski ze sprawozdań

III. Zasady a praktyka – wnioski ze sprawozdań 1) Zasada oparcia systemu jakości na wartościach akademickich zgodnie z przekonaniem, że kluczem do wysokiej jakości kształcenia na UW jest świadome współtworzenie kultury jakości przez wszystkich członków społeczności akademickiej, a uzyskiwanie wysokiej jakości kształcenia nierozerwalnie wiąże się z autonomią, tradycją i godnością społeczności akademickiej i możliwe jest dzięki osiąganiu założonych przez nią celów. „Trzy czwarte sprawozdań wskazuje, że w procesie przygotowywania uchwał w sprawie systemów zapewniania jakości istotną rolę odegrały konsultacje wewnętrzne z przedstawicielami różnych grup społeczności akademickiej”. Uniwersytet Warszawski. Sprawozdanie z oceny własnej 2013. Działania na rzecz zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia odnoszące się do wewnętrznych systemów zapewniania jakości kształcenia w powiązaniu z misją i strategią Uniwersytetu i jego jednostek. 4 marca 2014, s. 1.

III. Zasady a praktyka – wnioski ze sprawozdań 2) Zasada ścisłego powiązania systemu jakości z misją i strategią UW oraz misją, strategią i koncepcją kształcenia przyjętymi przez wydział lub inną jednostkę. „Prace nad wewnętrznymi systemami prowadzono w odniesieniu do misji, strategii i koncepcji kształcenia jednostek, przy czym – w stosunku do stanu opisanego w sprawozdaniach z oceny własnej 2012 – wydatnie zwiększyła się liczba jednostek, w których koncepcję kształcenia spisano i przyjęto jako odrębny dokument (nie sporządzono go dotąd w sześciu jednostkach, uznając, że koncepcja kształcenia znajduje wyraz w misji i strategii jednostki)”. Uniwersytet Warszawski. Sprawozdanie z oceny własnej 2013. Działania na rzecz zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia odnoszące się do wewnętrznych systemów zapewniania jakości kształcenia w powiązaniu z misją i strategią Uniwersytetu i jego jednostek. 4 marca 2014, s. 1.

III. Zasady a praktyka – wnioski ze sprawozdań 3) Zasada świadomego podejmowania działań i ich ciągłego doskonalenia (przy wykorzystaniu cyklicznego przeglądu osiągniętych wyników). „Do dobrych praktyk wskazanych w sprawozdaniach należą: [...] 5) Określenie rocznego kalendarza cyklicznych działań w obrębie systemu zapewniania jakości kształcenia oraz opracowanie harmonogramu i metody przeglądu poszczególnych obszarów zapewniania jakości kształcenia w jednostce”. Uniwersytet Warszawski. Sprawozdanie z oceny własnej 2013. Działania na rzecz zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia odnoszące się do wewnętrznych systemów zapewniania jakości kształcenia w powiązaniu z misją i strategią Uniwersytetu i jego jednostek. 4 marca 2014, s. 3.

III. Zasady a praktyka – wnioski ze sprawozdań 4) Zasada przejrzystej struktury systemu i właściwego określenia i rozdzielenia kompetencji ze szczególnym określeniem zaangażowania władz wydziału lub innej jednostki oraz jednostkowego zespołu zapewniania jakości kształcenia. „Ponad połowa sprawozdań poświadcza [...] gruntowny namysł nad jasnym określeniem i rozdzieleniem kompetencji w ramach systemu. Odpowiedzi na pytanie o działania pozwalające stwierdzić, czy cele, zadania i struktura systemu są przejrzyste i zrozumiałe zarówno dla przedstawicieli społeczności akademickiej, jak i przedstawicieli otoczenia społecznego, wskazują, że wciąż poważną trudność stanowi skuteczne upowszechnianie informacji o systemowych rozwiązaniach na rzecz zapewniania jakości kształcenia. [...] Za czynniki sprzyjające zaangażowaniu w prace nad sprawozdaniem z oceny własnej można uznać przekonanie władz wydziału o szczególnym znaczeniu systemowego zapewniania jakości, wysoki stopień aktywności przewodniczącego zespołu zapewniania jakości kształcenia w jednostce oraz zbliżającą się wizytę ekspertów Polskiej Komisji Akredytacyjnej”. Uniwersytet Warszawski. Sprawozdanie z oceny własnej 2013. Działania na rzecz zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia odnoszące się do wewnętrznych systemów zapewniania jakości kształcenia w powiązaniu z misją i strategią Uniwersytetu i jego jednostek. 4 marca 2014, s. 2.

III. Zasady a praktyka – wnioski ze sprawozdań 5) Zasada harmonijnego i zrównoważonego powiązania działań systemu jakości z działaniami w obrębie innych obszarów działalności uczelni i jej jednostek, ze szczególnym uwzględnieniem proporcjonalnego zaangażowania nauczycieli akademickich w dydaktykę, pracę naukową i pracę organizacyjną. W formularzu Sprawozdania z oceny własnej 2013 nie zostało umieszczone pytanie, które wprost odnosiłoby się do tej zasady.

III. Zasady a praktyka – wnioski ze sprawozdań 6) Zasada wykorzystania tradycji, doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie zapewniania wysokiej jakości kształcenia na wydziale lub w innej jednostce. „W ponad połowie jednostek przeprowadzono analizy [...] efektywności dotychczasowych rozwiązań w zakresie zapewniania jakości kształcenia”. Uniwersytet Warszawski. Sprawozdanie z oceny własnej 2013..., s. 1. 7) Zasada opartego na dialogu współdziałania z przedstawicielami otoczenia społecznego. „[...] podobnie jak w pracach nad misją, strategią i koncepcją kształcenia, opisanych w sprawozdaniach z oceny własnej 2012 – nadal bardzo rzadkie są przykłady podejmowania konsultacji i analiz dotyczących zewnętrznych, pozauniwersyteckich uwarunkowań jakości kształcenia. O przeprowadzeniu konsultacji z przedstawicielami otoczenia społecznego wspomniano zaledwie w dwu sprawozdaniach, w trzech stwierdza się, że są one planowane”. Uniwersytet Warszawski. Sprawozdanie z oceny własnej 2013..., s. 2.

IV. Wybrane problemy związane z funkcjonowaniem systemu zapewniania jakości kształcenia w jednostkach UW

IV. Wybrane problemy... Informacja, narzędzia, biurokracja? Rola procedur i dokumentacji w budowie systemu zapewniania jakości kształcenia. Problem rozpoznawania i pokonywania związanych z biurokratyzacją (wynikłą z ustaw i rozporządzeń; wymogów PKA; regulacji wewnątrzuczelniane) zagrożeń dla autonomii, tradycji i godności społeczności akademickiej jako fundamentu wysokiej jakości kształcenia. Jak osiągnąć świadome współtworzenie kultury jakości w warunkach znowelizowanego Prawa o szkolnictwie wyższym : – problem wielkiej liczby i różnorodności regulacji prawnych zewnętrznych i wewnętrznych, – problem stosowania procedur bez świadomości ich celów, – problem tworzenia warunków dla harmonijnego rozwoju nauczycieli akademickich w zakresie badań naukowych, dydaktyki i pracy organizacyjnej, – problem skutecznej informacji i budowania postaw sprzyjających umacnianiu kultury jakości) we wszystkich grupach społeczności akademickiej, – proces akredytacji jako skuteczny bodziec do działań na rzecz jakości oraz jako czynnik zniechęcający.

Pełnomocnik Rektora ds. Jakości Kształcenia dr hab. Paweł Stępień, prof. UW e-mail: pawel.stepien@adm.uw.edu.pl Tel. + 48 692 15 62 64 Biuro ds. Jakości Kształcenia Kierownik: mgr Agata Wroczyńska (awroczynska@uw.edu.pl) mgr Katarzyna Wileńska (kwilenska@adm.uw.edu.pl) www.bjk.uw.edu.pl e-mail: bjk@uw.edu.pl Tel. (022) 55 24 072, (022) 55 24 073, Fax (022) 55 24 071 Siedziba: ul. Karowa 18, p. 203