Internet jako źródło generowania i niwelowania różnic społecznych Od kompleksowej diagnozy sytuacji osób niepełnosprawnych w Polsce do nowego modelu polityki społecznej wobec niepełnosprawności WARSZTATY ACCESSIBILITY (DOSTĘPNOŚCI) http://polscyniepelnosprawni.agh.edu.pl/konferencja/warsztaty.php Jarosław Królewski

KRÓTKO O MNIE Nowoczesne technologie internetowe Programowanie i budowa aplikacji internetowych i mobilnych Marketing Internetowy E-marketing kompleksowo Informatyka społeczna Miszmasz nowych technologii i nauk społecznych Zarządzanie firmą w Polsce Czasami syzyfowa praca

Architektura Informacji (IA) Tematyka ZAJĘĆ Nowoczesne technologie Użyteczność (Usability) Dostępność (Accessibility) User Experience Architektura Informacji (IA)

USER INTERFACE (UI) Input (users) manipulacja systemem Output (system) efekty manipulacji

USER INTERFACE (UI)- przykłady GUI WUI Touchscreens / Zoomable User Interface Command Line Screens

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” USER-CENTERED DESIGN (użytkownik jest w centrum naszych zainteresowań)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” USER EXPERIENCE (użytkownicy mają swoje doświadczenia i przyzwyczajenia)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” CZAS UŻYTKOWNIKÓW JEST CENNY (tworząc interfejs wpływasz na czas innych)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” NIE ZANIEDBUJ SWOICH USERÓW (użytkownicy nie są wierni, często zdradzają, dbaj o nich)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” USERZY SĄ NIECIERPLIWI NIE KAŻ IM MYŚLEĆ! (zdezorientowanie jest irytujące)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” PIERWSZE WRAŻENIE JEST BARDZO ISTOTNE (efekt pierwszeństwa)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” USERZY NIE SĄ IDEALNI (interfejs powinien zmierzać do perfekcji)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” PIĘKNE NIE ZAWSZE JEST FUNKCJONALNE (nie tylko w projektowaniu interfejsów)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” UNIKANIE PROBLEMU NIE JEST JEGO ROZWIĄZANIEM (twórca interfejsu jest architektem, odpowiedzialność za funkcjonalność spada na niego)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” NIE MA „UKOŃCZONYCH” INTERFEJSÓW (proces tworzenia interfejsu to długotrwałe zajęcie)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” UŻYTECZNOŚĆ TO KOMPROMIS POMIĘDZY WYMAGANIAMI BIZNESOWYMI A POTRZEBAMI UŻYTKOWNIKÓW (niestety…)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” USERZY NIE MYŚLĄ JAK COŚ DZIAŁA (po prostu radzą sobie z tym bądź nie)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” INTUICYJNE INTERFEJSY MOGĄ TWORZYĆ NIETYLKO OSOBY Z WYKSZTAŁCENIEM TECHNICZNYM

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” KONWENCJA CZY INNOWACJA? (trudno się zdecydować? dlatego firmy potrzebują specjalistów)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” KAŻDY MOŻE ZAPROJEKTOWAĆ INTERFEJS (zaprojektować owszem, ale zrobić to dobrze niekoniecznie)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU” NIE MA MĄDRYCH I MNIEJ MĄDRYCH UŻYTKOWNIKÓW (są różni, ale tego typu stopniowanie nie jest istotne)

HEURYSTYKA Umiejętność wykrywania nowych faktów i związków między faktami, zwłaszcza czynność formułowania hipotez. PWN Nazwa dziedziny wiedzy, której cel stanowi poszukiwanie i badanie optymalnych metod oraz reguł odnajdywania odpowiedzi na stawiane zapytania lub problemy GOOGLE

HEURYSTYKI NIELSENA Zachowaj klarowność stanu systemu. Utrzymaj zbieżność pomiędzy systemem a rzeczywistością. Nie ograniczaj użytkowników. Trzymaj się standardów i zachowaj spójność. Zapobiegaj błędom. Pozwalaj wybierać zamiast zmuszać do pamiętania. Zapewnij elastyczność i efektywność. Dbaj o estetykę i umiar. Pomóż użytkownikom rozpoznać, zdiagnozować i naprawić błędy Zadbaj o pomoc i dokumentację.

Najczęściej cytowane zasady Zasada 7+-2; Zasada 2 sekund; Reguła 3 kliknięć; Zasada odwróconej piramidy; Walk-Up-And-Use Design

Poziomy emocjonalnego projektowania Dona Normana Zdominowany przez wygląd Gładkie lub zaokrąglone obiekty wywołują miłe skojarzenia Ostre i punktowe => strach, niebezpieczeństwo Dziecko => opiekuńczość, pająki => strach poziom instynktowny Jak się czujemy używając czegoś? Czy to coś jest irytujące, czy może przyjemne? Nie lubimy siedzieć i czekać poziom behawioralny Czy obiekt wywołuje pozytywne skojarzenia? Czy przywołuje miłe wspomnienia? poziom odbicia

Metodologia badań użyteczności i dostępności

Metodologia badań (wersja skrócona) Proces badawczy Analiza heurystyczna Ekspercki audyt użyteczności Audyt dostępności usług Usability Testing Indywidualne testy aplikacji Wywiady pogłębione (IDI)

TestY niskobudżetowe i tradycyjne cechy Tradycyjne testowanie Testowanie niskobudżetowe Liczba użytkowników na jeden test 8 > 3/4 Rodzaj zatrudnionych osób Starannie dobrani użytkownicy Prawie każdy kto korzysta z Internetu Miejsce przeprowadzenia testów Laboratorium z lustrem weneckim i pokojem obserwacji Dowolne biuro lub pokój konferencyjny Osoba przeprowadzająca testy Doświadczony sp. funkcjonalności Ktokolwiek kto jest cierpliwy Planowanie testów Testy planowane odpowiednio wcześniej aby zrealizować wszystkie założenia Niewielkie wyprzedzenie Przygotowanie testów Przygotowanie wersji testowej, dyskusja i przegląd protokołu Wybranie elementów pokazywanych użytkownikowi Przedmiot i miejsce testowania Cała witryna oraz wybrane funkcjonalności Krótkie badania podczas całego procesu tworzenia witryny Koszty Od 15 do 50 tyś złotych lub więcej Około 1200 zł za jedną fazę testów Dalsze kroki po wykonaniu testów Szczegółowy raport Jedna strona notatek od każdego z obserwatorów Źródło: Kasperski 2010

Procedura badania zapoznanie uczestnika testów z tematyką i specyfiką badań prezentacja oprogramowania, stosowanych narzędzi oraz czasu trwania badania uzyskanie zgody na nagrywanie i rejestracje spotkania testy użyteczności (wykonywanie zadań przez użytkownika) wywiad z uczestnikiem badania ankiety (metryczkowa + oceniająca usługi)

Fakty o testowaniu Dobry serwis należy przetestować; Testowanie nawet z jednym użytkownikiem jest lepsze niż testowanie bez użytkownika; Testowanie z jednym użytkownikiem w pierwszej fazie projektu jest lepsze niż testowanie z 50 w końcowej fazie wdrożenia; Reprezentatywna próba jest przereklamowana; Testowanie pomaga podjąć decyzję, nie ustanawia ogólnych praw i reguł Stosuj swobodnie social media; Ucz się od innych; Źródło: Weinschenk 2011 i inne

Dlaczego nie warto testować witryn? Podstawowe wymówki Nie mamy czasu; Nie mamy kasy; Nie mamy eksperta; Nie mamy laboratorium; Nie mamy pojęcia jak zinterpretować wyniki; Brak twardych danych, pokazujących zalety testowania przed podjęciem decyzji o jego przygotowaniu; Projektanci stron internetowych doskonale znają swój fach, wiedzą co robić czego nie, więc testy są nieopłacalne; Źródło: Weinschenk 2011

Użytkownicy biorący udział w badaniu Atrakcyjne wynagrodzenie; Przystępna oferta pracy; Przed testami nie udzielamy szczegółowych informacji na temat badania; Przyjaciele i sąsiedzi – czemu nie?; Źródło: Weinschenk 2011

Test „bagażnikowy” KRUG’A Co to jest za witryna? (logo witryny) Na jakiej jestem stronie? (nazwa strony) Jakie są główne kategorie witryny? (kategorie) Jakie mam opcje do wyboru na aktualnym poziomie hierarchii? (nawigacja lokalna) Gdzie się znajduje w całej hierarchii serwisu? (oznaczenie „tutaj jestem” np. w formie wskaźnika, oznaczenia zakładki) W jaki sposób mogę coś znaleźć? (interfejs wyszukiwarki)

Persony (archetypy użytkowników < 6) Źródła informacji o „personach”: Pogłębione wywiady indywidualne (IDI) Wywiady fokusowe Systemy i skrypty statystyk serwisów internetowych Wymagane dane: zdjęcie wiek, płeć, wykształcenie, stan cywilny, wykonywany zawód, cechy charakteru sytuacja życiowa i materialna opis środowiska (z jakich technologicznych udogodnień korzysta) motywacja do korzystania ze strony cele wzorce zachowań związanych ze stroną

Cognitive walkthrough („łatwość uczenia się”) Czy użytkownik będzie wiedział, co powinien zrobić?  Czy użytkownik będzie wiedział, że właściwe działanie jest dostępne?  Czy użytkownik powiąże właściwe działanie z efektem, który chce osiągnąć?  Czy użytkownik otrzyma informację zwrotną od systemu? Czy zorientuje się, że wykonał prawidłowo to działanie? Źródło: http://symetria.pl/blog/uzytecznosc/badania/badanie-uzytecznosci-metoda-cognitive-walkthrough/

Prototypowanie

Po co prototypować? Oszczędności Oszczędność czasu Wykrywanie błędów Jasność celów Wykrywanie błędów Oszczędność czasu

prototypy funkcjonalne Rodzaje prototypów prototypy makiety (mockups) prototypy funkcjonalne diagramy przepływu

INTERNET A SZANSE DLACZEGO BADALIŚMY?

CODZIENNA WALKA o dostęp do informacji

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW Czy rzeczywiście nowe technologie rozwiązują problemy?

ZROZUMIENIE KONTEKSTU kompromis między celami a dostępnością

PROBLEMY identyfikacja potencjalnych problemów

TESTY znaczenie gatekeeperów

WYNIKI BADAŃ stan aktualny

PRZETESTOWANO 106 serwisów internetowych

ZWERYFIKOWANO 7420 zmiennych

WYNIKI POZYTYWNe 52%

WYMOGI PRAWNE Żaden z badanych serwisów nie realizował w pełni wymogów standardu WCAG 2.0 oraz wymagań rozporządzenia Rady Ministrów

WYNIKI- 5 najlepiej ocenionych serwisów Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego Fundacja TUS Gmina Drawsko Powiat Bieruńsko - Lędziński Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych

WYNIKI- 5 najgorzej ocenionych serwisów Powiat Czarnkowsko-Trzcianecki Powiat Wejherowo Powiat Chrzanowski Serwis Urzędu Gminy Węgliniec Strona Powiatu Bialskiego

MITY dlaczego dyskryminujemy innych?

MITY - dlaczego dyskryminujemy innych? Dostępność dotyczy wyłącznie osób z wadami wzroku; Inwestycja w accessibility jest pracochłonna i trudna do implementacji; Przestrzeganie reguł accessibility ogranicza kreatywność designerów/grafików; Dostępne strony są nieatrakcyjne i nudne; Dostępny serwis jest drogi; Dostępność dotyczy niewielkiej liczby osób; Automatyczne testy są wystarczające; Alternatywna wersja tekstowa strony wystarczy; Osoby niepełnosprawne nie korzystają z Internetu; WCAG 2.0 jest opcjonalne, nie ma konieczności stosowania standardów; Dostępne serwisy nie są opłacalne; Tylko specjaliści zajmujący się zawodowo dostępnością są w stanie audytować serwisy internetowe; Realizacja założeń WCAG 2.0 to wszystko co możemy zrobić;

PRZYDATNE NARZĘDZIA a. Utilitia.pl   To jedno z podstawowych narzędzi do zautomatyzowanego badania dostępności w sieci dofinansowane w ramach europejskiego programu Innowacyjna Gospodarka. Ogromne możliwości weryfikacyjne, pełna oferta walidatorów oraz bogata baza materiałów edukacyjnych pozwoli każdemu w szybki i efektywny sposób przyswoić sobie tematykę związaną z dostępnością i problematyką niepełnosprawności w sieci. W wersji bezpłatnej umożliwia podstawową weryfikację strony www (m.in. walidacja HTML, walidacja poprawności nagłówków, walidacja CSS, wyróżnienia). b. WAVE Web Accessibility Tool Narzędzie pozwala zweryfikować błędy i problemy z badanym serwisem www w czasie rzeczywistym oraz wychwycić zarówno problemy techniczne, związane z walidacją HTML oraz CSS jak również zweryfikować poprawność kontrastu elementów na stronie.

PRZYDATNE NARZĘDZIA c. vischeck.com Narzędzie vischeck.com pozwala zasymulować problemy z rozpoznawaniem barw przez osoby z takimi chorobami wzroku jak: protanopia, deuteranopia, tritanopia. Dzięki wizualizacjom osoby projektujące serwisy internetowe są w stanie zweryfikować ich wygląd przed wdrożeniem uwzględniają odpowiednie wady wzroku. d. Colour Contrast Analyser Program pozwala zweryfikować kontrast elementów stosowanych na stronach www oraz w innych materiałach, takich jak np. papierowe materiały reklamowe, edukacyjne i informacyjne. Wyniki analiz programu są zgodne z WCAG 2.0. Program pozwala weryfikować tekst o różnych rozmiarach czcionki. e. Fangs Dodatek do przeglądarki Mozilla, pozwala zasymulować działanie czytników ekranów oraz pomóc w wyłapaniu błędów składni HTML. Program prezentuje tekst, który docelowo usłyszy osoba niewidoma.

Dziękuję za mile spędzony czas Koniec Dziękuję za mile spędzony czas jaroslaw.krolewski@agh.edu.pl