Fot. Adam Kozak/AG, Malwina Wrotniak, Bankier.pl Osiedla strzeżone, metody CPTED, Secured by Design i Safer Places a bezpieczeństwo zbiorowości terytorialnej – ćw. 5 P_U04: …student potrafi zaproponować rozwiązanie związane z organizacją przestrzeni publicznej i służące zwiększeniu bezpieczeństwa społeczności lokalnej Fot. Adam Kozak/AG, Malwina Wrotniak, Bankier.pl

Organizacja przestrzeni – sposoby, plusy, minusy Jakie są sposoby organizacji przestrzeni służące zapewnieniu bezpieczeństwa (jakiego bezpieczeństwa)? Z jakich względów można polecić jeden sposób organizacji/zabezpieczania przestrzeni? Dlaczego należy/można rozważać drugi sposób organizacji przestrzeni (co to za sposób?) Jakie są elementy każdego z tych sposobów?

Czym jest osiedle otwarte? „…osiedlem jest zespół budowli mieszkalnych, których wspólny obszar jest wydzielony od otoczenia, a jego zagospodarowanie i ukształtowanie sprzyja rozwojowi życia społecznego w osiedlu, zwłaszcza dzięki własnym ośrodkom usługowym.” Optymalna liczba mieszkańców osiedla - od kilku do kilkunastu tysięcy Aleksander Wallis, Socjologia i kształtowanie przestrzeni, PIW , Warszawa 1971

Reklama jednego z budowanych osiedli w Polsce: „Do mieszkań dostać się będą mogli tylko mieszkańcy i ich goście. Osoba niepożądana nie będzie mogła wejść na teren osiedla. Projektant przewidział jeden wjazd dla zmotoryzowanych i jedno wejście dla mieszkańców - będą one pod stałą opieką recepcjonisty. Zastosowanie takiego rozwiązania gwarantuje bezpieczeństwo lokatorom. Zespół budynków jest tak zaprojektowany, aby osiedle stanowiło zamkniętą całość. Nad bezpieczeństwem mieszkańców dodatkowo czuwać będzie firma ochroniarska. Recepcjonista będzie miał do dyspozycji system monitoringu” Dlaczego ludzie się grodzą???

Dlaczego ludzie żyją za ogrodzeniem? Dla bezpieczeństwa (ludzie czują się zagrożeni fizycznie; poza tym osiedla grodzone są wyrazem kryzysu społecznego, zaniku wspólnot, upadku wartości i norm ze wspólnotowością związanych) Dla komfortu (szeroko rozumianego, także estetyki, mającej zresztą związek z bezpieczeństwem) Dla prywatności (bo wtedy mniej jest intruzów) Dla prestiżu (na takich osiedlach mieszkają zamożni) Dla stylu życia (w USA to częste zjawisko) Dla zysku (to inwestycja) UWAGA! Bo im to wszystko wmawiają… deweloperzy, dla których takie osiedla to biznes!!!

Typy osiedli strzeżonych/grodzonych Kryterium genealogiczne (wspólnoty stylu życia; wspólnoty prestiżowe; wspólnoty bezpieczeństwa) Kryterium urbanistyczno-architektoniczne (zamknięte apartamentowce, kondominia oraz zamknięte zespoły budynków mieszkalnych)

Typy osiedli strzeżonych/grodzonych Apartamentowce (same także odwzorowują zróżnicowanie społeczne – poprzez zróżnicowaną ofertę na różnych kondygnacjach) Kondominia (obejmują nie tylko przestrzeń prywatną, mieszkalną, ale także przestrzenie użytkowe – przestrzeń półpubliczną)

Typy osiedli strzeżonych/ /grodzonych Osiedle na warszawskich Kabatach Właściwe osiedla grodzone (plus typy mieszane): zespoły oddzielnie stojących domów jednorodzinnych domy w zabudowie szeregowej zespoły wielopiętrowych budynków mieszkalnych /Anna Gąsior-Niemiec, Georg Glasze, Robert Putz, Dorothea Sinz, Grodzenie miasta: casus Warszawy, „Studia Regionalne i Lokalne” 2007, nr 4/

Kryterium stopnia demarkacji i zamknięcia osiedla Osiedla otwarte (zwykłe) Osiedla półotwarte – bez widocznych grodzisk, ale usytuowane na peryferiach Osiedla grodzone – ogrodzone, ale często zamykane wyłącznie na noc ze względu na obecność placówek handlowo-usługowych na ich terenie Osiedla zamknięte – odgrodzone od otoczenia i dostępne wyłącznie dla mieszkańców Osiedla strzeżone – permanentnie, przez ochronę /Kamil Brzeziński, Łódzkie gated communities w perspektywie socjologicznej, w: Przemiany miast polskich po 1989/

Kryterium obszaru i skali zamknięcia (casus osiedli zamkniętych) „Plomba” (budynek wpisany w dawną tkankę miasta, fasada przy chodniku dostępna – część handlowo-usługowa – podwórze, mieszkania odseparowane) „Wyspa” (ogrodzony kompleks zamknięty, kilka budynków, wokół teren otwarty; „wyspa” może odcinać się od otoczenia nie tylko zabezpieczeniami, ale też estetyką, architekturą) „Archipelag” (kilka kompleksów zamkniętych w bezpośrednim sąsiedztwie) /Kamil Brzeziński, Łódzkie gated communities w perspektywie socjologicznej, w: Przemiany miast polskich po 1989/

Przykłady z lokalnego podwórka Rzeszów, ul. Strażacka…

Czy trzeba się odgradzać, by być bezpiecznym? Jakie skutki?

Skutki - plusy Większe bezpieczeństwo/mniej intruzów - chyba tak… Większa estetyka? Jeśli sami nie śmiecimy lub jeśli za nas sprzątają - na pewno… Co jeszcze (oprócz skutków tożsamych z motywami)?

Plusy - minusy Argument prywatyzacji i fragmentaryzacji przestrzeni publicznej traci sens, gdy mówimy o osiedlach, które powstały nie na terenie niegdyś publicznym, gdy nie dokonują wprost widocznej segregacji społecznej Problemem dla miasta, większej zbiorowości staje się przede wszystkim wyłączanie/przetwarzanie przestrzeni publicznej w prywatną/półprywatną (zubażanie tkanki miejskiej – zob. osiedle Księży Młyn w Łodzi) Od samej zbiorowości mieszkańców zamkniętych za ogrodzeniem zależy, w jakim stopniu będą jej dotyczyć problemy wynikające z „grodzenia osiedli”

Skutki - minusy „Badania prof. Marii Lewickiej pokazują, że w zamkniętych osiedlach trudniej o powstanie lokalnej społeczności, brak tam elementarnych sąsiedzkich więzi. Wynika to z faktu, że na mieszkanie za ogrodzeniem stać przeważnie osoby pracujące przez cały dzień, które przychodzą do domu tylko na noc.” Agata Szwedowicz, Agata Zbieg / slo, Osiedla za murem w oczach psychologów Zob. pomoc sąsiedzka na wypadek dłuższej nieobecności lokatora w mieszkaniu…

Skutki - minusy Zanik indywidualnego poczucia odpowiedzialności za to, jak lokatorzy zamkniętych zon mieszkają Nieraz większa anonimowość (bo to często sypialnie) Komplikacja życia codziennego (zabezpieczenia techniczne, które trzeba forsować, „przeszkody” w postaci ochrony itp.); problemy z komunikacją, z dojazdem karetek, straży, z placami zabaw, dla psów... Segregacja społeczna (niechęć między rezydentami osiedli i tymi spoza nich); zanik poczucia wspólnoty Niechęć to brak zaufania, a ten oznacza mniejszy kapitał społeczny

Komplikacja życia codziennego „Jedziemy do znajomych. Zaciągnęli kredyt i kupili upragnione M gdzieś na Białołęce, Ursynowie, w Ursusie, Józefosławiu. Drogi zakorkowane, często prowizoryczne. Kluczymy między płotami grodzonych osiedli. Parkowanie graniczy z cudem. W okolicy nie kupimy kwiatów, ciastek czy wina - tak zaczęliśmy kilkutygodniowy cykl tekstów "Nowa Warszawa - nowe blokowisko".

Skutki - minusy Mieszkańcy osiedli grodzonych stanowią czasem silne lobby na rzecz obniżenia lokalnych podatków lub nie płacą tych podatków – to ogranicza możliwości społeczności samorządowej, ale… takie obiekty zyskują na wartości, wymagają niższych składek ubezpieczeniowych, bo są bezpieczniejsze… Miasto zamknięte w dużych fragmentach (zwłaszcza w centrum), a więc bez przestrzeni publicznej otwartej – sprawia wrażenie nieprzyjaznego dla turystów, inwestorów (to sygnał: środowisko jest nieprzyjazne); Tworzy się kultura strachu…

Co zamiast grodzenia CPTED (Crime Prevention through Environmental Design) – koncepcja z USA i Kanady Holandia: program certyfikowania obiektów Policyjnym Znakiem Jakości „Bezpieczne Mieszkanie” Secured by Design – koncepcja brytyjska Safer Places – koncepcja brytyjska Autor terminu CPTED: C. Ray Jeffrey główna myśl: należy eliminować czynniki zachęcające potencjalnego przestępcę do czynów zakazanych

Oscar Newman, George Rand, Defensible Space – Crime prevention through Urban Design koncentracja uwagi na mieszkańcach, umożliwieniu im obserwacji i motywowaniu do interwencji Modyfikacja Newmana: miejsce ma znaczenie - konieczność utrzymania porządku, eliminowania okazji do popełniania przestępstw, Korekta z lat 90. (II generacja CPTED): ważne jest także środowisko społeczne, relacje między ludźmi, relacje między sprawcą a ofiarą, zaangażowanie wielu lokalnych podmiotów (planistów, policji, samorządu, mieszkańców) Reasumując – liczą się: Naturalna lub wymuszona obserwacja; kontrola dostępu; wyodrębnienie dostępu; zarządzanie i konserwacja

Co zamiast grodzenia Można wykorzystać walory terenu, aby uczynić osiedle bezpieczniejszym

Co zamiast grodzenia Można zrezygnować z dróg tranzytowych, przelotowych Prof. Maria Lewicka: „Nie trzeba stawiać muru, żeby odgrodzić dane miejsce, zaznaczyć przestrzeń osiedla, zniechęcić obcych do penetrowania terenu. Prostym sposobem jest unikanie budowania dróg, którymi można przejechać przez całe osiedle <na wylot>. Obcy, który wjeżdża na drogę kończącą się placem na środku osiedla, czuje, że wniknął w <przestrzeń półprywatną>. Czuje, że jest na cudzym terenie.” /K. Surmiak-Domańska, Polsko otwórz się, rozmowa z Marią Lewicką i Katarzyną Zaborską/

Co zamiast grodzenia? Przestrzeń lepiej oświetlona, przejrzysta Bryły budynków proste, bez wnęk („ganków”) sprzyjających „podejrzanemu elementowi” Kwietniki zamiast murów, płotów Monitoring Imprezy integracyjne (by integrować)

Siechnice koło Wrocławia - przykład osiedla projektowanego wg zasad secure by design

Rzeszów, nowe Osiedle Panorama III, ul. Widokowa 4

Rzeszów, nowe Osiedle Wisłok, ul. L. Siemieńskiego

Rzeszów, nowe Osiedle Wisłok, ul. L. Siemieńskiego

Źródła Kamil Brzeziński, Łódzkie gated communities w perspektywie socjologicznej, w: Przemiany miast polskich po 1989 Anna Gąsior-Niemiec, Georg Glasze, Robert Putz, Dorothea Sinz, Grodzenie miasta: casus Warszawy, „Studia Regionalne i Lokalne” 2007, nr 4 Katarzyna Surmiak-Domańska, Polsko otwórz się, rozmowa z Marią Lewicką i Katarzyną Zaborską, Gazeta.pl Agata Szwedowicz, Agata Zbieg / slo, Osiedla za murem w oczach psychologów, Gazeta.pl Aleksander Wallis, Socjologia i kształtowanie przestrzeni, PIW , Warszawa 1971 Malwina Wrotniak, Zamknięte osiedla: bezpieczna, słodka rzeczywistość; rozmowa z Jackiem Gądeckim, Bankier.pl Marzena Żuchowicz, Płot daje mieszkańcom osiedli ułudę bezpieczeństwa, rozmowa z Jackiem Gądeckim, Gazeta.pl Jacek Gądecki, Za murami. Polskie osiedla grodzone – analiza dyskursu