Adolescencja

Wczesna Adolescencja KRYSTALIZOWANIE SIĘ WŁASNEJ TOŻSAMOŚCI. AKCEPTACJA WŁASNEJ PŁCI. W okresie dorastania człowiek intensywnie próbuje określić własną tożsamość. Jej poszukiwanie jest procesem długotrwałym, a jego początek wiąże się z poczuciem własnej odrębności w niemowlęctwie. Dorastający człowiek szuka wiedzy o sobie poprzez refleksję. Często towarzyszy mu niepokój, wrażenie zagubienia, ale jednocześnie radość i poczucie autonomii (ambiwalencja uczuć).

Jak kształtuje się własna tożsamość? Należy podkreślić na początku, że proces ten cechuje się różnym nasileniem i różne mogą być drogi poszukiwań. I. Obuchowska uważa, że poszukujemy własnej tożsamości w: Ciągłości istnienia (np. sprawdzamy niezawodność miłości rodziców) Próbach zmieniania siebie (eksperymentujemy ze sobą) Sprawdzaniu siebie (podejmowanie i realizowanie postanowień)

Wg koncepcji Eriksona we wczesnej adolescencji mamy do czynienia z wyraźnym kryzysem tożsamości. Jak go pokonać? Należy dokonać scalenia wiedzy o sobie w oparciu o doświadczenie i swoje role w społeczeństwie (matki, syna, ucznia, przyjaciela), a także zintegrować swoją przeszłość i plany na przyszłość z teraźniejszością.

Jednak często przeszkodą w tym jest otoczenie: Brak wzorów identyfikacyjnych Brak stabilności w rodzinie i społeczeństwie Napływ ogromnej ilości informacji, co prowadzi do zmienności i niepewności SKUTEK: niemożność scalenia elementów siebie samego i wymieszanie ról. To, czy ktoś pokona kryzys zależy od dalszego rozwoju osobowości.

Tożsamość syntetyczna – sytuacja, w której młodzi ludzie przyjmują gotowe wzory tożsamości wypracowane np. przez rówieśników, i rezygnują z własnych poszukiwań. Negatywna tożsamość – jednostka nie zgadza się na zaakceptowanie i przyjęcie przypisanych jej ról. Jest to częsta sytuacja w przypadku dorastania w niekorzystnych warunkach wychowawczych. Prowadzi to do depersonalizacji, alienacji, poczucia pustki i wewnętrznej dezorganizacji. Erikson interpretuje tak niektóre przestępcze zachowania młodzieży.

Poszukiwanie własnej tożsamości związanej z poczuciem sensu życia - fazy wg K. Obuchowski Faza identyfikacji – utożsamianie się z zewnętrznymi wzorami Faza kosmiczna – oderwanie od rzeczywistości, rozmach, chaos w poszukiwaniach celu i sensu życia Faza dojrzałego sensu życia (późna adolescencja i lata dalsze) – umiejętność określenia siebie i sensu swojego życia

Rozwój tożsamości w okresie dorastania z punktu widzenia trzech dymensji wzrastająca dyferencjacja - spostrzeganie siebie jako złożonej z wielu elementów (przyzwyczajenia, zainteresowania, właściwości)całości „Wraz z rozwojem młodzież poznaje, że ma w różnych dziedzinach życia inne motywacje i inaczej postępuje, że zależnie od sytuacji kieruje się różnymi wartościami.”

wzrastająca stabilizacja wzrastająca realistyczna postawa w samoocenie i tworzeniu koncepcji własnej osoby „W porównaniu z dziećmi, które oceniają siebie całkowicie nierealistycznie, dorastający są wobec siebie coraz bardziej krytyczni.” Nie jest to jednak cecha wzrastająca prostoliniowo, ponieważ np. w późnej adolescencji może nastąpić wzrost nierealistycznej oceny siebie. Ciekawostka: Dziewczęta oceniają się bardziej adekwatnie do rzeczywistości niż chłopcy   

Identyfikacja z własną płcią W ustaleniu własnej tożsamości istotną rolę odgrywa płeć. Większe trudności w zaakceptowaniu własnej płci maja dziewczęta. Wpływają na to np. dolegliwości związane z menstruacją. Prowadzić to może do niechęci pożegnania się z dzieciństwem i psychicznego infantylizmu. Czasami występuje też tzw. kompleks Diany - dziewczynka nie chce być kobietą i strojem oraz zachowaniem naśladuje chłopców. Zazwyczaj są to zjawiska przejściowe.

Badania Nielsena w latach 90 Badania Nielsena w latach 90. „ …wybitnie uzdolnione dziewczęta mają problem z tym, jak pozostać atrakcyjnymi dla chłopców, bez ukrywania swoich intelektualnych uzdolnień.” Wynika to z faktu, że rola kobieca mniej określona i mniej stabilna w społeczeństwie niż rola męska. „Jednak u wielu dorastających dziewcząt stwierdzono skłonność do tradycyjnych atrybutów kobiecości, takich jak emocjonalne ciepło, ładny ubiór, modny wygląd, ustępliwość, bierność, jak i pewną uległość wobec mężczyzn - dzięki czemu uzyskują one (zdaniem Oertera) wiele społecznych sukcesów.”

3 typy planów życiowych dziewcząt: tradycyjno-konserwatywny (zajmowanie się domem i rodziną) progresywno-modny (najważniejsza jest praca zawodowa i małżeństwo) progresywno-rygorystyczny (w centrum jest praca zawdowa)

Na identyfikację z własną płcią i rolą społeczną duży wpływ mają także rodzice. „Szczególnie silna jest identyfikacja dziewcząt z matkami, jakkolwiek zarówno matka, jak ojciec, pełnią ważne funkcje w rozwoju tożsamości młodzieży obojga płci.” Koncepcja androgyniczna - kombinacja męskich i żeńskich cech osobowościowych prowadząca do rozwoju osobowości androgynicznej.

Późna Adolescencja Postkonwencjonalny poziom rozwoju moralnego Na okres młodzieńczości przypada, wg koncepcji L. Kohlberga, trzeci poziom rozwoju moralnego, nazwany postkonwencjonalnym na którym moralność nie jest oparta na cudzych standardach. Zasady moralne są ujmowane autonomicznie, niezależnie od autorytetu osób czy grup.

Dwa stadia: prawa społeczne przeciw prawom indywidualnym - jednostka ujmuje zasady moralne w terminach umowy społecznej: wartości i prawa są względne, standardy są zróżnicowane. Przyjęte reguły są ważne dla danego społeczeństwa, mogą jednak być zmienione, a niektóre wartości są ważniejsze od innych.

stadium uniwersalnych praw etycznych Człowiek poszukuje reguł zgodnych z logicznym rozumieniem. Jest to stadium uniwersalnych zasad sumienia,stadium najwyższe, które nie zawsze jest osiągane, nie może jednak wystąpić bez przejścia przez niższe stadia rozwoju moralnego. Dojrzałość moralna jest wypadkową poziomu inteligencji oraz doświadczenia społecznego jednostki w kolejnych okresach jej życia.

Badania wskazują na to, że tylko około 10% ludzi uzyskuje dwa najwyższe stadia przed 20 rokiem życia.

Raporty prezentujące wyniki badań nad młodzieżą wskazują na coraz większe jej zróżnicowanie. W jednych raportach jest podkreślana samodzielność i przedsiębiorczość, w innych konformistyczna i konsumpcyjna mentalność młodzieży. Natomiast z obserwacji osób z nią pracujących wynika, że u części młodzieży refleksyjność występuje w nikłym stopniu i żyje ona z dnia na dzień.

W późnej adolescencji młodzież jest coraz bardziej autonomiczna w myśleniu, cechuje ją twórcze podejście do problemów, wzrastające przekonanie o relatywizmie zjawisk. W coraz większym stopniu przemawiają do młodzieży takie wartości, jak wolność jednostki, jej godność, otwartość i tolerancja wobec inności.

Według Eriksona pomyślne zakończenie kryzysu związanego z tożsamością pozwala młodemu człowiekowi wejść w dorosłość jako osoba autonomiczna i wewnętrznie silna.

Tempo zachodzących przemian cywilizacyjnych przyczynia się u części młodzieży do poczucia zagubienia i odrzucenia dorosłości jako pożądanego statusu. W szczególnie trudnej sytuacji jest młodzież krajów globalnej transformacji, do której zaliczyć należy młodzież polską. Zanim w nowych czasach sprawdzą się dawne wartości oraz wytworzą nowe, trwa okres anomii(chaos moralny), w którym młodzi ludzie są pozbawieni wyraźnych drogowskazów. Przyczynia się to do poczucia bezradności i opuszczenia, z którego trudno wyjść o własnych siłach.