Rachunkowość finansowa ZASADY RACHUNKOWOŚCI I POLITYKA RACHUNKOWOŚCI

Rachunkowość według Ustawy o rachunkowości Zgodnie z ustawą o rachunkowości, zakres przedmiotowy rachunkowości finansowej obejmuje: opis stosowanych zasad rachunkowości, na który składa się zakładowy plan kont, wykaz prowadzonych ksiąg rachunkowych oraz dokumentację systemu przetwarzania danych przy użyciu komputera i jej zmiany, prowadzenie ksiąg rachunkowych, do których zalicza się dziennik, konta księgi głównej, w której obowiązuje ujęcie każdej operacji zgodnie z zasadą podwójnego zapisu, konta ksiąg pomocniczych służące uszczegółowieniu i uzupełnieniu zapisów kont ksiąg pomocniczych, okresowe ustalenie i sprawdzenie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów, wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego, sporządzanie sprawozdań finansowych i innych, których dane wynikają z ksiąg rachunkowych, gromadzenie i przechowywanie opisu przyjętych zasad rachunkowości, ksiąg rachunkowych, dokumentów inwentaryzacyjnych i sprawozdań finansowych, poddanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych.

Zapotrzebowanie użytkowników na informacje z rachunkowości Użytkownicy informacji Przykładowe potrzeby informacyjne użytkowników Inwestorzy i ich doradcy Podmioty inwestujące kapitał obarczony ryzykiem są zainteresowane rozmiarami tego ryzyka i stopą zwrotu z tych inwestycji. Informacje są im potrzebne w celu ustalenia nabycia lub sprzedaży albo utrzymania określonych inwestycji. Są ponadto zainteresowani oceną zdolności jednostki do wypłacenia dywidend. Kredytodawcy Zainteresowani są informacjami umożliwiającymi ocenę spłaty kredytów wraz z odsetkami w ustalonym terminie. Dostawcy i inni wierzyciele Koncentrują swoją uwagę na terminowym pozyskaniu należnych im kwot. Rządy i agendy rządowe Ważne dla nich informacje o alokacji zasobów i osiąganych wynikach działalności jednostki w celu określania polityki podatkowej, obliczania dochodu narodowego i innych opracowań statystycznych. Klienci   Ważne są dla nich informacje o kontynuacji działalności jednostki, szczególnie gdy są oni od niej zależni. Społeczeństwo lokalne Jednostki gospodarcze mogą mieć wpływ na gospodarkę lokalną poprzez liczbę zatrudnionych pracowników i wspieranie lokalnych dostawców. Ponadto mogą pomagać społeczeństwu w pozyskiwaniu informacji o zakresie działalności jednostki lub o zmianach jej zasobności. Pracownicy Potrzebują informacji o stabilności i rentowności pracodawców. Są oni dodatkowo zainteresowani informacjami o ocenie zdolności jednostki do wypłacania wynagrodzeń, świadczeń emerytalnych i tworzenia miejsc pracy. Zarząd, dyrekcja i kierownicy różnych szczebli Wykorzystują informacje dotyczące sytuacji finansowej, wyników działalności i zmian sytuacji finansowej jednostki. Pozyskują inne informacje umożliwiające im wypełnienie obowiązków w zakresie planowania, podejmowania decyzji i nadzoru. Zarząd ma możliwość określania formy i treści takich informacji.

Rachunkowość finansowa System rachunkowości finansowej – „zewnętrznie zorientowanej” - stanowi podstawę do badania i weryfikacji przez biegłych rewidentów. Udokumentowana rachunkowość finansowa ma moc dowodową. Rachunkowość finansowa jest ściśle regulowana przepisami prawnymi obowiązującymi w danym kraju. W Polsce regulacje te zawiera Ustawa o rachunkowości, Krajowe Standardy Rachunkowości, Dyrektywy Komisji Europejskiej, Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej i inne

Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza nie podlega regulacjom prawnym, a jedynie wewnętrznym, jej kształt zależy od potrzeb kadry zarządzającej przedsiębiorstwem.

Polityka rachunkowości wg UoR Ustawa o rachunkowości definiuje przyjętą politykę rachunkowości jako wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w MSR, zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych.

Podstawowe funkcje rachunkowości

Polityka rachunkowości według MSR/MSSF Zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości nr 8 zasady (polityka) rachunkowości są to konkretne prawidła, metody, konwencje, reguły i praktyki przyjęte przez jednostkę przy sporządzaniu i prezentacji sprawozdań finansowych.

Wymiary rachunkowości Współcześnie wyróżnia się trzy główne wymiary rachunkowości: 1) naukę, 2) praktykę, 3) politykę.

Teoria rachunkowości Teoria rachunkowości to dziedzina naukowa, która zajmuje się badaniem i formułowaniem zasad rachunkowości, dostarczając polityce i praktyce gotowych rozwiązań.

Nauka rachunkowości Nauka rachunkowości to dziedzina naukowa, to zasady i szczegółowe rozwiązania, które to są porządkowane i normowane przez politykę rachunkowości.

Polityka rachunkowości Sama polityka rachunkowości stara się dopasować zasady rachunkowości do wymagań i oczekiwań użytkowników. Polityka rachunkowości to zakres czynności normalizujący, znajdujący się pomiędzy nauką (teorią) rachunkowości a praktyką.

Nauka, praktyka i polityka rachunkowości Nauka rachunkowości Praktyka rachunkowości Polityka rachunkowości Wytwory: systematyzacja wiedzy, generalizacje historyczne i epistemologiczne, teorie, modele opisowe, wyjaśniające projektowanie systemów rachunkowych doskonalenie systemów rachunkowości „produkcja” informacji do celów zarządzania Wytwory: kodyfikacja i opracowanie norm z zakresu rachunkowości o zasięgu krajowym i międzynarodowym Źródło: W. Brzezin „Ogólna teoria rachunkowości”, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 1998, s. 23

Polityka rachunkowości W gospodarce rynkowej polityka rachunkowości jest ważnym narzędziem zarządzania, dlatego też kierownik jednostki w sposób indywidualny określa rozwiązania przyjęte przez rachunkowość. Warunkiem osiągnięcia postawionych przez firmę celów jest umiejętne wykorzystanie instrumentów polityki rachunkowości w celu ograniczenia ryzyka i niepewności wywołanego dużą zmiennością otoczenia

Zasięg polityki rachunkowości Polityka rachunkowości swym zasięgiem obejmuje w szczególności: definicje kategorii finansowych, grupowanie kategorii ekonomicznych, zasady wyceny wstępnej, sposób ustalenia wyniku finansowego, zasady wyceny na dzień bilansowy, zasady ujmowania i prezentacji pozycji w sprawozdaniu finansowym oraz w informacji dodatkowej.

Zasada jasnego i rzetelnego obrazu Jednostki obowiązane są stosować określone ustawą zasady rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy.

Zasada jasnego i rzetelnego obrazu Rzetelna i jasna prezentacja rzeczywistości gospodarczej jednostki jest w ustawie zasadą nadrzędną. Stanowi jednocześnie podstawowy obowiązek kierownika jednostki w zakresie rachunkowości.

Zasada przewagi treści nad formą Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną.

Zasada przewagi treści nad formą W razie niezgodności między istotą ekonomiczną transakcji i zdarzeń gospodarczych (przede wszystkim ich skutkami ekonomicznymi) a ich formą prawną, ustawa (podobnie jak MSR) wyraźnie przesądza o wyższości treści ekonomicznej.

Zasada istotności Jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizację obowiązku przedstawiania jasnego i rzetelnego obrazu jednostki. .

Zasada istotności Ważne jest zatem dozwolone w ustawie dokonywanie uproszczeń w ramach przyjętej polityki rachunkowości, o ile nie wpłynie to negatywnie na realizację podstawowego obowiązku przedstawiania jasnego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej, tj. nie zmniejszy rzetelności obrazu sytuacji finansowej i majątkowej oraz wyniku finansowego jednostki.

Zasad ciągłości i kontynuacji działania ZASADA CIĄGŁOŚCI Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych tak, aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne.

Zasad ciągłości i kontynuacji działania Wskazane w księgach rachunkowych na dzień ich zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości, w otwartych na następny rok obrotowy księgach rachunkowych.

Zasad ciągłości i kontynuacji działania Użytkownicy sprawozdań finansowych muszą mieć możliwość porównania sprawozdań finansowych tego samego przedsiębiorstwa za kolejne okresy sprawozdawcze po to, by zidentyfikować trendy zmian pozycji finansowej i dokonań finansowych.

Zasad ciągłości i kontynuacji działania Warunkiem porównywalności informacji za kolejne okresy sprawozdawcze jest ciągłość stosowanych zasad (polityki) rachunkowości.

Zasad ciągłości i kontynuacji działania ZASADA KONTYNUACJI DZIAŁANIA Przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w nie zmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym.

Zasad ciągłości i kontynuacji działania Ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności kierownik jednostki uwzględnia wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego.

Zasada memoriału i współmierności W księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.

Zasada memoriału i współmierności Koncepcja memoriałowa oznacza, że efekty transakcji i innych zdarzeń uznawane są w momencie ich wystąpienia, a nie w momencie wpływu bądź wydatku gotówki lub jej ekwiwalentów i są wykazywane w sprawozdaniach finansowych okresu, którego dotyczą.

Zasada kasowa i zasada memoriałowa Lp. Treść zdarzenia gospodarczego Zasada kasowa Zasada memoriałowa 1. Wysłanie towarów do odbiorcy Nie księguje się Księguje się 2. Wysłanie faktury za sprzedane towary do odbiorcy 3. Otrzymanie zapłaty za sprzedane towary

Zasada memoriału i współmierności ZASADA WSPÓŁMIERNOŚCI Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego kresu sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione.

Zasada współmierności a wynik finansowy Lp. Treść operacji gospodarczej Brak zasady współmierności Zasada współmierności 1. Cena wyrobów sprzedanych w danym okresie 1.000 Przychód danego okresu 2. Otrzymana zaliczka na poczet sprzedaży wyrobów w następnym okresie Przychody przyszłych okresów 3. Koszty wytworzenia wyrobów w danym okresie 780 Koszty danego okresu Przyrost aktywów w danym okresie 4. Opłacony z góry za następny rok czynsz dzierżawny 20 5. Koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów

Zasada ostrożnej wyceny Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić:

Zasada ostrożnej wyceny a) zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,

b) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne, c) wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne, d) rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

Zasada ostrożnej wyceny Zdarzenia, o których mowa w ust.1, należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych.

Zasada indywidualnej wyceny Wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych.

Polityka rachunkowości Dokonując wyboru rozwiązań dopuszczonych ustawą i dostosowując je do potrzeb jednostki, należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności.

Ogólne zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych Każdy podmiot w swej polityce rachunkowości powinien określić rok obrotowy oraz wchodzące w jego skład okresy sprawozdawcze. Za rok obrotowy zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 9 należy rozumieć rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Określenie roku obrotowego lub jego zmianę określa statut lub umowa, na podstawie której powstała jednostka gospodarcza

Ogólne zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych Rok obrotowy dzieli się na krótsze okresy sprawozdawcze, przez które należy rozumieć okresy, za który sporządza się sprawozdanie finansowe przewidziane w ustawie lub inne sprawozdanie finansowe sporządzone na postawie ksiąg up. deklaracje podatkowe. Za okresy sprawozdawcze najczęściej przyjmuje się rok, kwartał czy również miesiąc

Ogólne zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych Zgodnie z ustawą o rachunkowości art. 11 ust. 1 księgi rachunkowe co do zasady prowadzi się w siedzibie jednostki, na terenie Polski. Natomiast przez siedzibę osoby prawnej należy rozumieć miejscowość, w której ma siedzibę organ zarządzający. Jeżeli siedziba podmiotu i jej organu zarządzającego jest różna, to księgi rachunkowe prowadzi się w jej siedzibie

Ogólne zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych W przypadku gdy księgi rachunkowe są prowadzone poza siedzibą jednostki lub miejscem sprawowania zarządu, kierownik jednostki jest obowiązany: powiadomić właściwy urząd skarbowy o miejscu prowadzenia ksiąg rachunkowych w terminie 15 dni od dnia ich wydania, zapewnić dostępność ksiąg rachunkowych wraz z dowodami księgowymi uprawnionym organom zewnętrznej kontroli lub nadzoru w siedzibie jednostki lub w miejscu sprawowania zarządu albo w innym miejscu za zgodą organu kontroli lub nadzoru.

Elementy składowe ksiąg rachunkowych Na elementy składowe ksiąg rachunkowych składa się: dziennik, księga główna, księgi pomocnicze, zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej, zestawienie sald kont księgi pomocniczej, wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).

Dziennik Dziennik to chronologiczny zapis zdarzeń, jakie miały miejsce w danym okresie sprawozdawczym. Prawidłowo prowadzony dziennik, bez znaczenia na technikę jego prowadzenia powinien umożliwić szybko i łatwo uzgodnić jego obroty z obrotami zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej.

Księga główna Księga główna to podstawowa księga rachunkowa lub inaczej konta syntetyczne, funkcjonujące zgodnie z zasadą podwójnego zapisu. Wykaz kont księgi głównej ujęty jest w planie kont, który za zadanie ma usystematyzowanie i klasyfikację ewidencji zdarzeń gospodarczych

Konta ksiąg pomocniczych Konta ksiąg pomocniczych są uzupełnieniem i uszczegółowieniem kont księgi głównej, są to tak zwane konta analityczne, które funkcjonują zgodnie z zasadą powtórzonego zapisu.

Zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej Zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej sporządza się na koniec każdego okresu sprawozdawczego, ale nie rzadziej niż na koniec miesiąca. Zestawienie powinno zawierać: nazwy kont i ich symbole, salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty za okres sprawozdawczy i narastająco od początku roku obrotowego oraz salda na koniec okresu sprawozdawczego, sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów oraz sald na koniec okresu sprawozdawczego.

Zestawienie sald kont księgi pomocniczej Zestawienie sald kont księgi pomocniczej sporządza się co najmniej na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych.

Wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz) Wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz), potwierdzony poprzez ich inwentaryzację, zobligowane są sporządzić podmioty, które wcześniej nie prowadziły ksiąg handlowych zgodnie z wymogami Ustawy o rachunkowości. Natomiast rolę inwentarza w pozostałych podmiotach spełnia zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienie sald kont sald księgi pomocniczej sporządzone na dzień bilansowy jednostki.

Wybór roku obrotowego Wybory jakimi jednostka dysponuje w zakresie ustalenia roku obrotowego są następujące: przyjęcie za rok obrotowy roku kalendarzowego, przyjęcie za rok obrotowy okresu innego niż rok kalendarzowy, jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego, to może księgi rachunkowe za ten okres połączyć z księgami za rok następny, w przypadku zmiany roku obrotowego, pierwszy po zmianie rok obrotowy powinien być dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy.

Główne modele rachunkowości - różnice (kredytowo-podatkowy) Obszary różnic Model kontynentalny (kredytowo-podatkowy) Model anglosaski (rynku kapitałowego) Kraje należące do danej grupy Francja, Belgia, Niemcy, Grecja, Włochy, Hiszpania, Szwajcaria, Japonia, także Polska, Węgry, Czechy Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Australia, Kanada, Irlandia, Nowa Zelandia, Południowa Afryka, Holandia Struktura własności Duże znaczenie kredytodawców, małe inwestorów prywatnych Dominacja akcjonariuszy indywidualnych, rozproszenie kapitału Orientacja Stabilny rozwój, bezpieczeństwo obrotu gospodarczego , postawa konserwatywna, unikanie ryzyka Otwarcie na rynek kapitałowy, postawa otwarta na ryzyko, podejście ekonomiczne Unormowania prawne Zasady rachunkowości zawarte w kodeksach, ustawach, standardowych planach kont i zasadach ewidencji Zasady rachunkowości zawarte w standardach, nie ma wzorca planów kont, zasad ewidencji czy dokumentów księgowych Cele sprawozdań Ochrona interesów wierzycieli i inwestorów, potrzeby informacyjne rządu Dostarczanie informacji posiadaczom akcji i rynkom giełdowym System fiskalny Prawo bilansowe i podatkowe ściśle ze sobą powiązane, znacząca rola urzędów skarbowych Oddzielenie prawa podatkowego od przepisów rachunkowości Zakres ujawnień Dążenie do zmniejszania zakresu ujawniania Dążenie do zwiększania zakresu ujawniania Najważniejsze zasady rachunkowości Zasada ostrożności, wycena według kosztu historycznego Rzetelna prezentacja, przewaga treści nad formą, wycena według wartości godziwej