Obszary zagrożone trwałą marginalizacją jako obszary strategicznej interwencji Departament Rozwoju Regionalnego Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego

Uwarunkowania krajowe 14 lutego 2017 r. została przyjęta Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) [SOR] - podstawowy dokument strategiczny określający cele rozwojowe kraju (średniookresowa strategia rozwoju kraju); na poziomie krajowym trwa proces aktualizacji 9 krajowych strategii rozwoju w celu dostosowania ich do zapisów SOR. Szczególnie istotne znaczenie dla treści strategii rozwoju województwa będzie miała Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego, która jest jedną z 9 aktualizowanych zintegrowanych strategii krajowych; W okresie pomiędzy 17 grudnia 2018 r. a 23 stycznia 2019 r. trwały konsultacje społeczne projektu KSRR, w ramach których 10 stycznia 2019 r. odbyło się spotkanie konsultacyjne w Białymstoku. Obecnie Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju analizuje uwagi z konsultacji.

Projekt KSRR – obligatoryjne Obszary Strategicznej Interwencji Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) oraz projekt Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego wskazują obligatoryjne Obszary Strategicznej Interwencji (OSI), które należy ująć w krajowych, regionalnych i lokalnych strategiach rozwoju. Są nimi: obszary zmarginalizowane (obejmujące małe miasta i obszary wiejskie) miasta średnie tracące funkcje społeczno-gospodarcze Obszary zagrożone trwałą marginalizacją to zróżnicowane przestrzennie pod względem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego, jak i funkcji gospodarczych skupiska gmin wiejskich i powiązanych z nimi funkcjonalnie małych miast*, w których nastąpiła kumulacja negatywnych zjawisk społecznych i ekonomicznych. Obszary te zostały wyznaczone na podstawie wielowskaźnikowej metodyki opracowanej na potrzeby SOR. W województwie podlaskim występuje kilkadziesiąt obszarów zagrożonych trwałą marginalizacją. *Miasta poniżej 20 tys. mieszkańców, z wyłączeniem miast 15 tys.–20 tys. będących stolicami powiatów (które zostały zaliczone do miast średnich).

Delimitacja obszarów zagrożonych trwałą marginalizacją Wskaźniki dotyczące nasilenia problemów społeczno – gospodarczych: Udział ludności w wieku poprodukcyjnym – 60/65+ (2014); Saldo zameldowań i wymeldowani na pobyt stały na 100 mieszkań (2005-14); Udział ludności w wieku 13 i więcej lat z wykształceniem wyższym (2011); Średnie wyniki sprawdzianu w szkołach podstawowych (2010-14); Udział ludności korzystających z pomocy społecznej według kryterium dochodowego (2014); Najwyższa frekwencja w ogólnopolskich wyborach powszechnych (2005-15); Syntetyczny wskaźnik dostępności czasowej do ośrodków usługowych różnego rzędu (IGiPZ PAN, 2013); PKB na 1 mieszkańca (w stosunku do średniej krajowej) na poziomie podregionów (2013); Liczba podmiotów gospodarczych w usługach wyższego rzędu na 1000 mieszkańców (2014); Dochody własne budżetu gmin na 1 mieszkańca (2012-14); Powierzchnia użytkowa mieszkań oddana do użytku na 1 mieszkańca (2010-14); Liczba bezrobotnych na 100 osób w wieku produkcyjnym (2014); Wskaźnik towarowej dostępności potencjałowej (IGiPZ PAN, 2014); Udział terenów zabudowanych i zurbanizowanych (2013).

Obszary zagrożone trwałą marginalizacją

Obszary zagrożone trwałą marginalizacją Kumulacja problemów społeczno-ekonomicznych Kumulacja problemów ekonomicznych Kumulacja problemów społecznych Jasionówka Jaświły Nowy Dwór Suchowola Przerośl Krasnopol Bargłów Kościelny Lipsk Sztabin Grajewo Radziłów Rajgród Szczuczyn Wąsosz Grabowo Kolno Turośl Zbójna Trzcianne Rutki Dziadkowice Grodzisk Milejczyce Nurzec-Stacja Klukowo Knyszyn Giby Augustów Mały Płock Stawiski Jedwabne Przytuły Wizna Poświętne Dąbrowa Białostocka Janów Korycin Sidra Filipów Puńsk Sejny Rutka-Tartak Szypliszki Goniądz Miastkowo Boćki Brańsk Rudka Wyszki Drohiczyn Perlejewo Siemiatycze Dubicze Cerkiewne Narew

Projekt KSRR – Obligatoryjne OSI Miasta średnie tracące funkcje społeczno-gospodarcze to 122 miasta wybrane spośród miast średnich na podstawie wielowskaźnikowej metodyki opracowanej na potrzeby SOR. Są to miasta powyżej 20 tys. mieszkańców z wyłączeniem miast wojewódzkich oraz mniejsze, z liczbą ludności pomiędzy 15-20 tys. mieszkańców będące stolicami powiatów. Kategoria miast średnich obejmuje miasta różnej wielkości, w których występuje tracenie funkcji w następujących obszarach: gospodarczych funkcji kontrolnych, przemysłowych, turystycznych, handlowych, kultury, dostępności do szkolnictwa wyższego oraz zagrożenia depopulacją. W województwie podlaskim jest 7 miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze: Hajnówka, Zambrów, Augustów, Łomża, Grajewo, Sokółka i Bielsk Podlaski.

Miasta średnie tracące funkcje społeczno-gospodarcze

Wsparcie OSI wg projektu KSRR Zgodnie z projektem KSRR, obligatoryjne OSI będą wspierane na każdym szczeblu zarządzania: krajowego, regionalnego i lokalnego. Projekt KSRR wskazuje projekty strategiczne, które są istotne do realizacji jej celów. Dla wskazanych obligatoryjnych OSI szczególnie dedykowane są np. następujące projekty: Projekty strategiczne wynikające z SOR, takie jak: Pakiet działań dla obszarów zagrożonych trwałą marginalizacją, Program ponadregionalny skierowany do najsłabszych gospodarczo obszarów (Program 2020+), Centrum Wsparcia Doradczego, Pakiet dla średnich miast. Nowe inicjatywy projektowe: Lider +.

Terytorialny zasięg Programu 2020+ (wg projektu KSRR)

Projekt KSRR 2030 – rola samorządu lokalnego KSRR wskazuje na potrzebę zwiększenia roli i odpowiedzialności samorządów lokalnych, jako koordynatora działań rozwojowych na swoim obszarze, realizuje zadania w zakresie identyfikacji priorytetów rozwojowych, w konsultacjach z lokalnymi partnerami społeczno-gospodarczymi i sąsiednimi samorządami (pojedyncza gmina może przygotować strategię rozwoju lokalnego lub gminy/powiaty sąsiadujące powiązane ze sobą funkcjonalnie charakteryzujące się wspólnymi uwarunkowaniami społecznymi i gospodarczymi - mogą opracować wspólną strategię zwaną strategią rozwoju ponadlokalnego, które to strategie są spójne z celami strategicznymi określonymi w strategii rozwoju województwa), uczestniczy w procesie przygotowywania i zawierania porozumień terytorialnych i w zakresie przedsięwzięć realizowanych przez samorząd lokalny, kontraktów sektorowych, animuje i wspiera współpracę między samorządami, partnerami społecznymi, mieszkańcami, przedsiębiorcami w zakresie działań opartych o kapitał społeczny (np. usługi o charakterze publicznym).

Planowane efekty wsparcia obszarów zagrożonych trwałą marginalizacją - projekt KSRR 2030 Na obszarach zagrożonych trwałą marginalizacją zaplanowane działania mają na celu osiągnięcie wymiernych korzyści do których zaliczyć należy: rozwój lokalnych firm, wzrost liczby lokalnych miejsc pracy, wzrost dochodów mieszkańców, wzrost bazy dochodowej samorządów terytorialnych, wzmocnienie powiazań funkcjonalnych obszarów wiejskich z miastami, stanowiącymi lokalne ośrodki wzrostu w celu lepszego dostępu mieszkańców do rynku pracy oraz integracja usług, a przez to bardziej efektywne nimi zarządzanie, poprawę jakości funkcjonowania instytucji publicznych w zakresie zarządzania rozwojem i zdolności do partnerstwa, dialogu oraz współpracy administracji lokalnej z innymi instytucjami publicznymi, ze społeczeństwem i partnerami gospodarczymi, w przypadku działań dotyczących obszarów położonych wzdłuż granicy zewnętrznej UE skoncentrują się one z jednej strony na zmniejszeniu ich peryferyjności - poprzez poprawę dostępności do lokalnych i regionalnych ośrodków rozwoju, a z drugiej - na wykorzystaniu możliwości, jakie oferuje współpraca transgraniczna.

Projekt KSRR 2030 Zakres interwencji kierowany do grupy gmin, lub gmin i powiatów tworzących obszar powiązany funkcjonalnie, będzie dostosowany do indywidualnych potrzeb i obejmie wybrane działania, np.: organizacja systemu wsparcia dla firm działających lokalnie poprzez promowanie postaw przedsiębiorczych, inkubowanie przedsięwzięć wykorzystujących lokalny potencjał, sieciowanie przedsiębiorstw oraz wsparcie w eksporcie usług i produktów poza rodzimy region i środowisko lokalnych konsumentów; poprawa dostępności usług publicznych m.in. poprzez lepszą koordynację, a docelowo integrację ich świadczenia oraz określenie lokalnych standardów ich dostępności z uwzględnieniem aspektu depopulacji oraz procesu starzenia się społeczeństwa; racjonalne gospodarowanie przestrzenią i zapobieganie konfliktom rozwojowym dla osiągnięcia ładu przestrzennego i dostosowania przestrzeni lokalnej do potrzeb rozwoju gospodarczego i społecznego, a także działania na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska; uzupełnienie i dostosowanie infrastruktury technicznej (energetycznej, telekomunikacyjnej, wodno-kanalizacyjnej) i społecznej na potrzeby rozwoju gospodarczego i mieszkańców oraz modernizacja infrastruktury transportowej łączącej obszary zagrożone trwałą marginalizacją z lokalnymi, subregionalnymi i regionalnymi ośrodkami rozwoju; rozwój usług opartych o technologie telekomunikacyjne, a także szkolenia na rzecz włączenia cyfrowego osób wykluczonych cyfrowo i zagrożonych tym wykluczeniem; wsparcie kultury i rozwój kapitału społecznego, jako ważnych czynników rozwoju społeczno- gospodarczego danego obszaru, w tym integracji społeczności lokalnej na rzecz rozwoju lokalnego; ograniczenie skutków peryferyjnego położenia obszarów przygranicznych – poprzez wyrównanie oraz poprawę sytuacji społecznej i ekonomicznej oraz jakości życia i zwiększenie poziomu aktywności gospodarczej, działania na rzecz współpracy transgranicznej, a także otwartości granic przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa.

Dziedziny współpracy i współdziałania rządu i jst (wg projektu KSRR) - Poziom lokalny Identyfikacja priorytetów rozwojowych w partnerstwie z lokalnymi partnerami społeczno-gospodarczymi i sąsiednimi jst (m.in. w ramach powiązań funkcjonalnych). Przygotowanie zintegrowanych strategii rozwoju lokalnego lub zintegrowanych strategii rozwoju ponadlokalnego lub planu działań zawierającego wiązki uzupełniających się projektów (na potrzeby zawarcia porozumienia terytorialnego). Uczestniczenie w sieciach współpracy między samorządami, upowszechnianie dobrych praktyk (m.in. w ramach w ramach Interreg). Prowadzenie polityki rozwoju w sposób zintegrowany, na podstawie dostępnych (np. w ramach prac ESPON, OECD i innych) i własnych diagnoz, z wykorzystaniem narzędzi oferowanych przez programy krajowe i regionalne. Budowanie tożsamości społeczności obszaru powiązanego funkcjonalnie, z wykorzystaniem narzędzi partycypacji (na etapie prac nad strategią, jak też przy wyborze inwestycji do realizacji). Animowanie i wsparcie współpracy między samorządem, partnerami społecznymi, mieszkańcami, przedsiębiorcami w zakresie działań opartych o kapitał społeczny (np. usługi o charakterze publicznym).

Aktualizacja SRWP 2020 Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020 została przyjęta przez Sejmik Województwa Podlaskiego dnia 9 września 2013 r. Dnia 25 czerwca 2018 r. Sejmik Województwa Podlaskiego przyjął Zasady, tryb i harmonogram prac nad aktualizacją Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020, rozpoczynając tym samym proces aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego. 23 października 2018 r. Zarząd Województwa Podlaskiego przyjął Założenia procesu aktualizacji SRWP do 2020 roku. podpisano umowę na świadczenie usług eksperckich w procesie aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020. Zaktualizowano dane zawarte w diagnozie sytuacji społeczno-gospodarczej województwa, uwzględniając wnioski z dotychczasowej realizacji SRWP. 17 stycznia 2019 r. odbyło się posiedzenie Podlaskiego Forum Terytorialnego, podczas którego dyskutowano nad roboczą wersją diagnozy do aktualizowanej SRWP. Zgodnie z harmonogramem prace nad aktualizacją SRWP 2020 będą trwały do końca 2019 r.

Dziękuję za uwagę