Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka KODOWANIE RAS BYDŁA MLECZNEGO Wersja 11_2016 Kuźnia Napoleońska, Paprotnia Elżbieta Gandecka Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka

11_2016 JEST AKTUALNIE OBOWIĄZUJĄCĄ SPRAWDŹ NAJPIERW CZY WERSJA Jeżeli chcesz korzystać z tej prezentacji SPRAWDŹ NAJPIERW CZY WERSJA 11_2016 JEST AKTUALNIE OBOWIĄZUJĄCĄ W przeciwnym razie zdobędziesz nieaktualną wiedzę Wszelkie uwagi proszę przesyłać na adres e.gandecka@pfhb.pl dziękuję Elżbieta Gandecka

RASA populacja zwierząt gospodarskich w obrębie gatunku o wspólnym pochodzeniu, charakteryzujących się przekazywaniem potomstwu określonego zespołu cech

Na dokumentach hodowlanych oraz w systemie informatycznym stosuje się dwuliterowe kody ras

NN – rasa tymczasowa (używana tylko w PFHBiPM) Aktualizacje wykazu kodów ras bydła zamieszczane są na stronie: http://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/IRZ/inne/kodyRasBydla_2013-02-06.pdf HO RW RP SM BS JE MO BG ZR ZB NR SR NN – rasa tymczasowa (używana tylko w PFHBiPM)

KODOWANIE RAS W SYSTEMIE: Zakodować można maksymalnie 16 ras DLACZEGO AŻ TYLE Wpis do księgi głównej = co najmniej 93,75 % rasy podstawowej 100,00 % - 93,75 % = 6,25 % Od takiego udziału procentowego (6,25) musimy rasę udokumentować 100,00 % : 6,25 % = 16 ras

KODOWANIE RAS W SYSTEMIE cd: + 3 znaki na dolew H F + 1 znak na maść Rasa zwierzęcia zapisywana jest w systemie poprzez podanie: dwuliterowego kodu każdej z ras występujących w genotypie, % jej udziału w genotypie zwierzęcia, z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku 1 2 3 4 5 6 7 X 16 Dodatkowo podajemy: Dolew HF, maść 7 znaków x 16 ras = 112 znaków + 3 znaki na dolew H F + 1 znak na maść Σ = 116 znaków

KODOWANIE RAS W SYSTEMIE cd: przykład: „R” - w przypadku umaszczenia czerwonego lub czerwono-białego Zaokrąglany do wartości całkowitych

KODOWANIE RAS W SYSTEMIE cd: MAŚĆ R Maść - należy wpisać literę „R” wszystkim jałówkom/krowom umaszczonym czerwono lub czerwono-biało bez względu na rasę.

PREZENTACJA RASY: Do prezentacji używane są 4 rasy Udział procentowy rasy jest zaokrąglany do wartości całkowitych. Począwszy od 7 maja 2012 roku informacja o poziomie udziału HF nie jest prezentowana na karcie jałówki – krowy i pozostałych dokumentach hodowlanych. Wyjątek stanowią jałówki i krowy ras ZR i ZB, dla których % HF prezentowany jest na wszystkich dokumentach hodowlanych. przykład 1: przykład 2:

Jeżeli ilość ras przekroczy: Udział wszystkich ras daje sumę 100 %. PREZENTACJA RASY cd: Jeżeli ilość ras przekroczy: 16 - przy kodowaniu w systemie, 4 - przy prezentacji rasy, to dalsze rasy o najmniejszym udziale genotypu są sumowane i przedstawiane razem jako kod „MM” tj. mieszaniec międzyrasowy. Udział wszystkich ras daje sumę 100 %.

Przykład: 1. Zakodowane w systemie: 2. Prezentacja rasy

W prezentacji rasy zrobiono wyjątek: PREZENTACJA RASY cd: W prezentacji rasy zrobiono wyjątek: W przypadku kiedy w zapisie genotypowym rasy (prezentacja w systemie Symlek) występują kody HO i RW - na dokumentach (rodowód, KJK) prezentowany będzie tylko jeden z kodów w zależności od umaszczenia: HO lub RW

Przykład 1

Przykład 1

Przykład 2

Przykład 2

prezentacja na dokumentach Ta sama sztuka i dwa przypadki: 1 – zootechnik zaznaczył maść R 2 - zootechnik nie zaznaczył maści rasy   maść suma 1 2 3 4 5 kod % Przykład 1 zapis genotypu HO 50 RW 25 SM 12 JE 7 BS 6 R 100 prezentacja w Symlek MM 13 prezentacja na dokumentach 75 rasa podstawowa Przykład 2

HO 100 % maść czerwono-biała Taki przypadek: Sztuka czerwono-biała, po rodzicach czarno-białych: Na KJK i rodowodzie będzie miała wyłącznie: rasa: RW ALE !!!! W dokumentach wcześniej wystawianych, zanim wprowadzono zasadę jednego kodu w przypadkach HO i RW (zależnego od umaszczenia), możemy spotkać taki zapis: To też jest prawidłowe HO 100 % maść czerwono-biała

PREZENTACJA RASY cd: Wszystkie pozostałe kombinacje genotypowego zapisu ras drukowane są na rodowodach/karta J-K zgodnie z zasadami prezentacji rasy

MM 50,01% RASA PODSTAWOWA Za rasę podstawową należy przyjąć rasę, której procentowy udział w genotypie zwierzęcia stanowi minimum 50,01% W przypadku kiedy żadna z ras nie stanowi udziału co najmniej 50,01 % zwierzę otrzymuje kod: MM

DZIEDZICZENIE UMASZCZENIA w rasie polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej: Gen czarno-białego umaszczenia jest dominujący nad czerwono-białym = Homozygota dominująca o czarno-białym umaszczeniu A A = Heterozygota o czarno-białym umaszczeniu A a = Homozygota recesywna o czerwono-białym umaszczeniu a a

DZIEDZICZENIE UMASZCZENIA w rasie polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej cd: Kojarzenie dwóch czarno-biało umaszczonych homozygot dominujących x A A A A A A

DZIEDZICZENIE UMASZCZENIA w rasie polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej cd: Kojarzenie dwóch czarno-biało umaszczonych heterozygot x A a A a A A a A a a

DZIEDZICZENIE UMASZCZENIA w rasie polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej cd: Kojarzenie dwóch czerwono-biało umaszczonych homozygot recesywnych x a a a a a a Dlatego po dwojgu czerwono-biało umaszczonych rodzicach NIGDY nie urodzi się czarno-biało umaszczone cielę

Ale czy rzeczywiście nigdy ??? VRC – kaprys natury który daje nowe możliwości Gdy urodziła się Surinam Sheik Rosabel-Red, to ogólne założenie dotyczące dziedziczenia koloru zostało wywrócone do góry nogami. Cielę było czerwone, ale miało dwa czarno-białe dominujące geny. Dzisiaj wiadomo, że gen VRC położony jest na chromosomie 3 genomu bydła, a stamtąd, wpływa na ujawnienie się barwników czerwonych w inny – dominujący sposób.

DZIEDZICZENIE UMASZCZENIA w rasie polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej cd: Kojarzenie dwóch czerwono-biało umaszczonych osobników ale jeden z nich jest posiadaczem genu VRC x A a a A a A a A a A A - gen VRC

AKTUALNIE Jesteśmy w trakcie zmiany oprogramowania w Symleku, tak aby system akceptował czarno-biało umaszczone cielę po czerwono-białych rodzicach ale tylko w przypadkach gdy którekolwiek z rodziców ma oznaczony gen VRC.

Zgłosić sprawę do Działu Hodowli Bydła i wystawić „Załącznik Rasa” KJK Co nas jeszcze może spotkać w związku z umaszczeniem czerwono lub czarno-białym ? Zwierzę może z wiekiem przybarwić się i zmienić umaszczenie z czerwono-białego na brunatne, i docelowo, czarno-białe Co wtedy zrobić ? Zgłosić sprawę do Działu Hodowli Bydła i wystawić „Załącznik Rasa” KJK

USTALANIE RASY

I z tym mamy największe problemy !!! DLACZEGO ? Najpierw przedstawię jak powinno być, a później jakie są najczęściej popełniane błędy

W STADZIE OBJĘTYM OCENĄ RODZI SIĘ CIELICZKA PO ZNANYCH RODZICACH (lub przynajmniej znanej matce) ZOOTECHNIK OCENIA RASĘ ZWIERZĘCIA NA PODSTAWIE JEGO WYGLĄDU BEZ ANALIZOWANIA RODOWODU !!! W przypadku mieszańców zootechnik NIE ANALIZUJE !!!! po przodkach jakich ras to zwierzę pochodzi tylko na WZ pisze rasę MM Na tym etapie nie ma potrzeby stosowania kodu NN, chociaż nie jest to błędem. Gdy zootechnik podejrzewa, że zwierzę może być czystorasowe, nieznanej mu rasy, może taki kod zastosować. Nie należy go jednak nadużywać. Większość przypadków kwalifikuje się do określonej, znanej nam rasy lub MM

Dalsze działania należą do dokumentacji Procedura P-6 Jeżeli wygląd zwierzęcia w istotny sposób odbiega od jego zapisu genotypowego istnieje podstawa do wykluczenia pochodzenia ze strony ojca Jeżeli wygląd zwierzęcia jednoznacznie wskazuje na innego buhaja kryjącego istnieje podstawa do uznania tego buhaja jako ojca

DLACZEGO WIĘC TAK SIĘ DZIEJE:

rasa zootechnika: RW ?!!! Fot: Rafał Sieradzki

rasa zootechnika: HO ?!!! Fot: Rafał Sieradzki

Z czego takie przypadki wynikają ? Zootechnicy oceny: nie oglądają zwierząt tylko wpisują cokolwiek, starają się „dopasować” rasę urodzonej cieliczki do ras rodziców, nie potrafią odróżnić podstawowych ras, próbują ocenić, której rasy mieszaniec ma najwięcej, ulegają sugestiom hodowcy, sugerują się rasą z paszportu, ???

kto sprawia nam najwięcej problemów

PRZYJMUJEMY POD OCENĘ NOWE STADO, bez pochodzenia ZOOTECHNIK OCENIA RASĘ ZWIERZĘCIA NA PODSTAWIE JEGO WYGLĄDU WYKORZYSTUJĄC WSZELKIE DOSTĘPNE ŹRÓDŁA INFORMACJI. Może się zdarzyć, że mieszaniec posiada umaszczenie typowe dla danej rasy. Kodując to zwierzę jako czystorasowe ryzykujemy, że w kolejnych pokoleniach ujawnią się fenotypowe cechy niepożądane. Dlatego trzeba korzystać z wszystkich możliwości sprawdzenia pochodzenia przyjmowanego pod ocenę zwierzęcia, rozmowy z hodowcą, dokumentów, nawet nieoficjalnych, analizy pokryć itp. W razie JAKICHKOLWIEK wątpliwości, zwierzęciu bez pochodzenia dajemy rasę MM Jeżeli zootechnik podejrzewa, że zwierzę może być czystorasowe, nieznanej mu rasy, lub nie ma pewności wpisuje kod NN

Rasa wprowadzona do systemu przez selekcjonera jest niepodważalna ! NN Oczywiście tylko przypadki nie rozwiązane przez ocenę (inspektora nadzoru) SELEKCJONER Fenotypowe określenie rasy . Rasa wprowadzona do systemu przez selekcjonera jest niepodważalna !

Kodowana przez system automatycznie dla: RASA NN !!!! tymczasowo Wprowadzana dla: Zwierząt spoza oceny, którym nie możemy ustalić rasy Zwierząt z importu, które mają w rodowodzie oznaczoną rasę NN (np. w Holandii ONB) docelowo Kodowana przez system automatycznie dla: Zwierząt, którym wykreślono pochodzenie Zwierząt rejestrowanych z urodzenia o niepełnym pochodzeniu tymczasowo Tymczasowo Docelowo - dla cieliczek urodzonych po nieznanym ojcu, które ubyły z oceny przed przybyciem zootechnika oceny (50 % rasy NN po ojcu)

Przykład automatycznego nadawania rasy NN przez system SYMLEK: RASA NN cd Przykład automatycznego nadawania rasy NN przez system SYMLEK: Matka: HO 100 % z systemu potomek badanie pochodzenia + HO 100 % SYMLEK wykluczenie ojca Ojciec: HO 100 % Nie może tak zostać HO 50 % NN 50 % HO 100 % lub Fenotypowa ocena rasy HO 50 % MM 50 %

Pracownik dokumentacji i przetwarzania w okresie nie dłuższym niż 6 m-cy od przybycia/urodzenia jałówki/krowy zobowiązany jest do dopilnowania ustalenia (przez zootechnika oceny, inspektora nadzoru lub selekcjonera) i prawidłowego zakodowania rasy wszystkich zwierząt również tych z kodem „NN”, nadanym przez zootechnika oceny lub wynikającym z ustalenia rasy przez system informatyczny. W przypadku trudności z jednoznacznym określeniem przez zootechnika oceny rasy na podstawie fenotypu zwierzęcia – należy (po zweryfikowaniu przez inspektora nadzoru) pisemnie przekazać informację o tym zwierzęciu odpowiedniemu selekcjonerowi PFHBiPM, który zajmuje się wpisem bydła do ksiąg na danym terenie, w celu ustalenia przez niego rasy zwierzęcia.

KODOWANIE RAS ZR i ZB

100% ZB 100% ZR KODOWANIE RAS ZR i ZB cd: i W obu rasach zakwalifikowane zostały stada i występujące w nich zwierzęta do programu odtwarzania ras w typie dwustronnie użytkowym. W związku z tym powinniśmy mieć krowy o udziale w/w ras: 100% ZB 100% ZR i

KODOWANIE RAS ZR i ZB cd: Ponieważ hodowcy często nie zachowują zasad obowiązujących w programach odtwarzania ras ZR i ZB rodzą się cielęta będące krzyżówkami międzyrasowymi 50 % po i 50 % po HO RW ZB ZR lub lub Sztuki te – w zależności od dolewu HF - MUSZĄ mieć docelowo skorygowaną rasę na ZR (ZB) lub RW (HO)

KODOWANIE RAS ZR i ZB cd: Maksymalny dopuszczalny dolew krwi hf dla cieliczek i krów wpisywanych do ksiąg od roku 2013 i dalszych stanowi 37,5 %. Natomiast dla nowych krów kwalifikowanych do programu ochrony zasobów genetycznych – 25%

KODOWANIE RAS ZR i ZB cd: WYŁĄCZNIE SELEKCJONERZY Weryfikacji rasy zwierząt, które mają jakikolwiek udział ZB lub ZR dokonują: WYŁĄCZNIE SELEKCJONERZY

KODOWANIE RAS ZR i ZB cd: Jeżeli urodzona cieliczka od razu po urodzeniu ma zweryfikowana rasę przez selekcjonera – drukujemy KJK dla zwierzęcia czystorasowego: 100 % RW, ZR, HO lub ZB. W przeciwnym razie

KODOWANIE RAS ZR i ZB cd: W momencie zarejestrowania urodzenia zwierzęcia pochodzącego po rodzicach posiadających w zapisie rasy cząstkowy udział ZR lub ZB system SYMLEK ustala rasę zgodnie z obwiązującymi zasadami Drukowana jest Karta Jałówki- Krowy (np. 50 % RW I 50% ZR) Po ustaleniu właściwej rasy Selekcjoner powiadamia pracownika Działu Oceny Drukowany jest Załącznik do Karty Jałówki- Krowy z docelowo ustaloną rasą

NIE MA PODSTAW DO ZMIANY ZAPISU GENOTYPU RASY !!! Jeżeli fenotypowo zwierzę jest zgodne z zapisami o rasach przodków a jednocześnie nie jest zgodne z wzorcem rasy NIE MA PODSTAW DO ZMIANY ZAPISU GENOTYPU RASY !!!

PODSUMOWANIE cd: Matka 50% HO 50 % JE OjciecHO Matka HO OjciecHO przykład 1: przykład 2: Matka 50% HO 50 % JE OjciecHO Matka HO OjciecHO Potomek wykazuje cechy typowe dla innej rasy Potomek: 75% HO 25% JE i np. nie jest zgodny z wzorcem rasy HO Zgodnie z P6 Pozostaje zapis rasy: Badanie grup krwi lub markerów DNA Rasa potomka MM (przy wykluczeniu pochodzenia) lub wynikająca z ras (ustalonych badaniem krwi) rodziców NIE WOLNO GO ZMIENIAĆ jeżeli fenotypowo zwierzę odpowiada takiemu zapisowi genotypu, nawet jeżeli nie jest zgodne z wzorcem rasy HO

GENOTYP PODSUMOWANIE cd: O WPISIE DO KSIĄG DECYDUJE Zgodnie z aktualnie obowiązującym regulaminem wpisu krów do ksiąg O WPISIE DO KSIĄG DECYDUJE GENOTYP

CO ROBIMY DLA POPRAWY SYTUACJI? W 2016 roku Dział Hodowli Bydła opracował materiały szkoleniowe w zakresie: Wzorca rasy Konsekwencji błędnej oceny fenotypu rasy. W 2016 roku przeszkoleni zostali w w/w tematach wszyscy inspektorzy nadzoru. W 2017 roku przeprowadzone zostaną przez inspektorów nadzoru w/w szkolenia dla wszystkich zootechników oceny i pracowników dokumentacji i przetwarzania, w oparciu o otrzymane z DHB materiały. Równolegle, przeprowadzone zostaną dla wszystkich pracowników Oceny szkolenia z: Kodowania ras, Fenotypowej oceny rasy Uznawania pochodzenia na podstawie fenotypowej oceny rasy

CO ROBIMY DLA POPRAWY SYTUACJI? Zwiększony zostanie nadzór nad fenotypową oceną ras dokonywaną przez zootechników oceny !!!

Kuźnia Napoleońska, listopad 2016 r. DZIĘKUJĘ e.gandecka@pfhb.pl Kuźnia Napoleońska, listopad 2016 r.