Odpowiedzialność podatnika a oszustwo popełnione przez jego kontrahenta prof. Włodzimierz Nykiel Toruń, 9 marca 2018 r.

Uwagi wprowadzające uchylanie się od opodatkowania, przestępstwa podatkowe i luka w VAT – jedno z największych wyzwań współczesnego państwa ofiarami: Skarb Państwa (utrata wpływów budżetowych) oraz uczciwi podatnicy VAT (naruszenie zasad konkurencji oraz utrata prawa do odliczenia podatku naliczonego i prawa do stawki 0% - “wciągnięcie w karuzelę podatkową”)

Uwagi wprowadzające pytanie: na jakich zasadach i w jakim zakresie można przenieść odpowiedzialność za przestępstwo podatkowe na inny podmiot?  koncepcja należytej staranności

Prawo do odliczenia jako element konstrukcji podatku PdO elementem konstrukcji podatku od wartości dodanej fundamentem zasady neutralności ograniczenia: mają wyjątkowy charakter i tak powinny być interpretowane TSUE: wyłączenie PdO gdy podatnik wiedział o oszustwie bądź mógł o nim wiedzieć 

Obowiązki dowodowe organów podatkowych ”mógł wiedzieć”  okoliczność powinna być udowodniona przez organy podatkowe na podstawie obiektywnych przesłanek i ponad wszelką wątpliwość niedopuszczalne zakładanie odpowiedzialności zbiorowej WSA we Wrocławiu w wyroku z 21.06.17 (I SA/Wr 1341/16): podstawowy obowiązek organów – kompleksowe ustalenie stanu faktycznego (nie można ograniczać się do przytoczenia okoliczności oszukańczej działalności kontrahenta bez zbadania zachowania podatnika!)

Obowiązki dowodowe organów podatkowych WSA we Wrocławiu: organ powinien skoncentrować się nie tyle na „globalnej ocenie celu i rezultatów poszczególnych łańcuchów transakcji”, co na „cechach każdej poszczególnej transakcji zawartej (…) z poszczególnymi dostawcami czy nabywcami”

Obowiązki dowodowe organów podatkowych organ podatkowy powinien wykazać, że: okoliczności transakcji powinny były wzbudzić podejrzenia podatnika co do zgodności z prawem danej dostawy oraz mimo to podatnik nie dokonał weryfikacji, która pozwalałaby stwierdzić, że dochował należytej staranności w uniknięciu „wplątania” w karuzelę podatkową.

Standardy prowadzenia działalności koncepcja „racjonalnego przedsiębiorcy”, konieczność ustalenia standardów prowadzenia działalności gospodarczej w danej branży w danym okresie gdy okoliczności zawarcia i przeprowadzenia transakcji typowe, to nie można postawić zarzutu „mógł wiedzieć o oszustwie” wówczas (WSA we Wrocławiu)  brak jest podstaw do badania, czy podatnik posiadał i stosował procedury weryfikacyjne! oszustów powinien ścigać aparat państwa  nie można w sposób generalny obciążać tym obowiązkiem podatników

Należyta staranność gdy okoliczności zawarcia transakcji odbiegają od standardów miejsce do badania należytej staranności – posiadania i stosowania procedur weryfikacyjnych staranność „normalna” – ”przeciętna” (nie najwyższa!)

Zbyt wysoka staranność? absrudy zarzutu „wysokie standardy weryfikacji kontrahentów to pozór należytej staranności”

„Mógł wiedzieć” - granice możliwości podatnika oszust podatkowy to profesjonalista zakładając, że podatnik powinien był sprawdzić kontrahenta – powstanie pytanie – „co by to zmieniło”? np. płatność przelewem, podpisanie umowy, poznanie prezesa zarządu, skserowanie dowodu osobistego, deklaracji VAT, potwierdzenia złożenia VAT-R, wizyta w siedzibie kontrahenta itp.  często nie budzi podejrzeń jeśli organy podatkowe nie nabierają podejrzeń co do działalności oszusta – jakie możliwości wykrycia przestępstwa podatkowego ma przedsiębiorca?

Wyrok WSA we Wrocławiu z 9.11.2017 (I SA/Wr 403/17) kontynuacja linii orzeczniczej obowiązek organu podatkowego udowodnienia, w jaki sposób podatnik uczestniczył w oszustwie podatkowym zasada sui generis „domniemania niewinności” poszlaki nie mogą zastępować dowodów działania organów nie mogą niweczyć wspólnego systemu VAT

prof. dr hab. Włodzimierz Nykiel Dziękuję za uwagę! prof. dr hab. Włodzimierz Nykiel wnykiel@uni.lodz.pl