mgr Małgorzata J. Januszewska Polityka pieniężna mgr Małgorzata J. Januszewska

Ewolucja gospodarki a pieniądz Łowiectwo i zbieractwo Autarkia Barter Bimetalizm System fiducjarny Ewolucja gospodarki a pieniądz

Cechy pieniądza: Trwałość Rzadkość Podzielny Powszechnie akceptowany

Funkcje pieniądza Środek wymiany Środek płatniczy (realizacja odroczonej płatności) Miernik wartości Środek przechowywania oszczędności (tezauryzacji)

Miary pieniądza (agregaty pieniężne) M0 – baza monetarna, pieniądz wielkiej mocy, np. banknoty i monety w obiegu i kasach banków M1 = M0 + depozyty na żądanie (rachunki a vista) M2 = M1 + depozyty do 2 lat M3 = M2 + instrumenty finansowe, dłużne papiery wartościowe, instrumenty zbywalne

Polityka pieniężna - polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej. Podaż pieniądza – ilość pieniądza wprowadzonego do obiegu. Politykę pieniężną prowadzi bank centralny – w Polsce jest nim NBP. Funkcje BC: Emisja pieniądza Bank banków Bank państwa

Ogólne celów polityki gospodarczej: - wysoki wzrost gospodarczy - wysoki poziom zatrudnienia stabilność cen stabilność stóp procentowych stabilność kursu walutowego Hierarchia celów polityki gospodarczej!

Cele operacyjne (pośrednie) Podaż pieniądza Stopa procentowa Kurs walutowy Prognoza inflacji Projekcja inflacji (prognoza warunkowa)

Działania BC w ramach celów operacyjnych można podzielić na: Politykę restrykcyjną (twardą), której celem jest zmniejszanie podaży pieniądza poprzez sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku, podwyższanie stóp procentowych, zmiany poziomu rezerw obowiązkowych – jest to polityka antyinflacyjna. - Politykę ekspansywną (miękką), której celem jest zwiększanie podaży pieniądza poprzez zakup papierów wartościowych na otwartym rynku, obniżanie stóp procentowych, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych.

Narzędzia polityki pieniężnej administracyjne (instrumenty sterowania bezpośredniego) - regulują w sposób bezpośredni ceny instrumentów finansowych, wielkość depozytów i udzielanych kredytów poprzez nakładanie ograniczeń na instytucje finansowe w postaci dyrektyw i zarządzeń. rynkowe (instrumenty sterowania pośredniego) - wykorzystywane przez BC krajów rozwiniętych do kształtowania krótkoterminowej stopy procentowej rynku międzybankowego. Należą do nich: operacje otwartego rynku, operacje depozytowo-kredytowe, rezerwa obowiązkowa.

Operacje otwartego rynku (OOR) zespół transakcji kupna i sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych, odbywających się pomiędzy bankiem centralnym a bankami komercyjnymi. Zarówno transakcje kupna jak i sprzedaży są inicjowane przez bank centralny a przedmiotem tych operacji są głównie rządowe instrumenty dłużne

Operacje depozytowo-kredytowe powstają na skutek połączenia kredytów refinansowych, które są udzielane bankom komercyjnym przez BC oraz depozytów przyjmowanych od banków komercyjnych przez BC. Kredyt lombardowy: forma refinansowania się banków komercyjnych w BC. To forma krótkookresowej pożyczki udzielanej bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Jest on oprocentowany według obowiązującej stopy lombardowej. Operacje depozytowe: NBP może otwierać rachunki lokat terminowych, zwanych depozytami na koniec dnia. Lokata terminowa w formie depozytu na koniec dnia umożliwia bankom zdeponowanie w BC krótkookresowych, jednodniowych depozytów. Oprocentowane wg stopy depozytowej.

Stopa rezerwy obowiązkowej (SRO) minimalna wartość funduszy, jakie bank komercyjny zobowiązany jest utrzymać na rachunku bieżącym w BC, wyrażona w postaci procentu ogólnej sumy wkładów wniesionych w danym czasie przez klientów tego banku. Instrument ten kształtuje podaż pieniądza sektora bankowego oraz stabilizuje krótkoterminowe stopy procentowe rynku międzybankowego. Poprzez zmianę wymaganego poziomu rezerw obowiązkowych BC skłania banki komercyjne do zwiększenia lub zmniejszenia akcji kredytowej. Niewielka zmiana wskaźnika rezerw obowiązkowych prowadzi do relatywnie dużych zmian w podaży pieniądza, dlatego nie może być często stosowany.

Podaż pieniądza Baza monetarna (M0) x (1/SRO) = całkowita podaż pieniądza (M3) System uśrednionej rezerwy obowiązkowej – uśredniony poziom rezerwy z każdego dnia tak, aby ta średnia zgadzała się ta koniec miesiąca

Stopy procentowe: - Lombardowa (określa koszt kredytu) - referencyjna Depozytowa (określa koszt depozytu) Stopa depozytowa < WIBOR < stopa lombardowa

Równanie wymiany Fishera MV = PT M – ilość pieniądza w obiegu V – szybkość obiegu P – przeciętna cena T – wolumen transakcji

Polityka ekspansywna (luzująca) Polityka restrykcyjna (zacieśniająca) Porównanie Narzędzia Polityka ekspansywna (luzująca) Polityka restrykcyjna (zacieśniająca) Stopy procentowe ↓ ↑ SRO OOR skupowanie wyprzedaż

Problemy w koordynacji polityk pieniężnej i budżetowej W długim okresie polityka pieniężna wpływa na zmienne nominalne, a budżetowa – na zmienne realne Różny czas dostosowania do cyklu koniunkturalnego Słabe rozpoznanie wpływu polityki budżetowej na kurs walutowy i stopy procentowe

Formy koordynacji Dyscyplina budżetowa Dialog między Bankiem Centralnym a rządem Porozumienia międzynarodowe