Środki nadzorcze i środki o charakterze nadzorczym Ad personam w administracji publicznej środki nadzorcze ad meritum w administracji publicznej

Nadzór prawny Badanie działalności danego podmiotu administracyjnego (kontrola) połączone z możliwością pomocy, wpływu, a także modyfikacji tej działalności, dokonywane przez organ zwierzchni organizacyjnie bądź funkcjonalnie, w celu zapewnienia zgodności tej działalności z prawem, a w określonych przypadkach zgodności z prawnymi wartościami szczegółowymi (także określonymi w prawie)

Podstawowe uregulowania prawne dotyczące nadzoru znajdują się w Konstytucji: Artykuł 171 1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. 2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy. Kryteria nadzoru: przede wszystkim legalność, ale też celowość, rzetelność i gospodarność. Kryterium legalności odnosi się zawsze do konstytucyjnych źródeł prawa (art. 87 K) i nie ogranicza się tylko do ustaw.

Wyróżniamy: Nadzór nad administracją rządową - organ sprawujący nadzór jest nadrzędny organizacyjnie w stosunku do nadzorowanego Nadzór nad działalnością jdn. samorządu terytorialnego Nadzór policyjny - uzależniony od kategorii podmiotów kontrolowanych, oparty na kryterium przedmiotu jakim może być ochrona bezpieczeństwa, porządku, zdrowotności publicznej oraz innych wartości objętych policją administracyjną. Polega on na kontrolowaniu i stosowaniu środków o charakterze organizacyjnym, a nawet środków mających charakter bezpośredniego przymusu, aby przywrócić naruszone bezpieczeństwo lub porządek prawny

Konstytucja, Europejska Karta Samorządu Terytorialnego gwarantuje jst samodzielność i udział w sprawowaniu władzy publicznej. Nadzór nad samorządem terytorialnym jest tą instytucją prawną, która w sposób bezpośredni decyduje o rzeczywistym zakresie swobody działania tego samorządu

W zakresie samorządu terytorialnego występuje nadzór weryfikacyjny W zakresie samorządu terytorialnego występuje nadzór weryfikacyjny. Kompetencje nadzorcze są tu określone ustawowo co do ich zakresu podmiotowego, przedmiotowego, kryteriów, form oraz skutków prawnych ingerencji. Organy nadzoru nie mają generalnej kompetencji do wkraczania w działalność sam. ter., mogą wkraczać w działalność jst tylko w przypadkach określonych ustawami. Zasada ta dot. zadań własnych i zleconych. Środki nadzoru nad działalnoscią sam. teryt. są wtedy prawnie zdefiniowane i brak jest wśród nich polecenia służbowego. Cechą szczególną nadzoru nad samorządem terytorialnym jest to, że nie ma on charakteru podmiotowego w tym sensie, że nadzorowi nie podlegają ani jdn. sam. teryt., ani też ich organy.

Środki nadzorcze Zatwierdzenie - gdy dla ważności danego aktu wymagana jest zgoda dwóch podmiotów - organu jst oraz organu zatwierdzającego; najpierw zgodę na dany akt wyraża organ jst, a następnie przedstawia go organowi nadzorczemu, który taki akt zatwierdza lub nie; akt niezatwierdzony lub nieprzedstawiony do zatwierdzenia jest nieważny

Uzgodnienie - organ jednostki samorządu terytorialnego przedstawia organowi nadzorczemu projekt rozstrzygnięcia. Po uzyskaniu pozytywnego stanowiska organ jednostki samorządu terytorialnego wydaje rozstrzygnięcie. Uzgodnienie ma charakter wewnątrz administracyjny, nie wywołuje bezpośrednich skutków prawnych wobec osób trzecich.

Zaopiniowanie - organ jednostki samorządu terytorialnego przedstawia projekt rozstrzygnięcia organowi nadzorczemu, który wyraża swe stanowisko o charakterze nie wiążącym. Jednak brak opinii oznacza nieważność aktu.

Jeśli zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie nie nastąpi w 14-dniowym terminie ustawowo określonym, wówczas przyjmuje się, że rozstrzygnięcie lub jego projekt zostały przez organ nadzorczy zaakceptowane w kształcie przedstawionym przez organ jednostki samorządu terytorialnego. Najpoważniejszym skutkiem rozstrzygnięcia nadzorczego względem jst, jest stwierdzenie nieważności aktu – środek ad meritum

Stwierdzenie nieważności, uregulowane w ustawach samorządowych jest środkiem nadzoru represyjnego nad sprzecznymi z prawem uchwałami organów jednostek samorządu terytorialnego. Zakresem nadzoru są objęte wszystkie uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego. Orzeczenie o stwierdzeniu nieważności uchwały organu jednostki samorządu terytorialnego ma charakter deklaratoryjny i działa ex tunc („z mocą wsteczną”)

Organ nadzoru może stwierdzić nieważność w terminie nie dłuższym niż 30 dni od daty doręczenia mu uchwały. Wszczęcie postępowania nieważności następuje zawsze z urzędu. Po upływie 30-dniowego terminu, jakim dysponuje organ nadzoru do stwierdzenia nieważności może on tylko zaskarżyć uchwałę organu jednostki samorządu terytorialnego do sądu administracyjnego.

Ustawy ustrojowe również przewidują środki nadzorcze ad personam - rozwiązanie rad i sejmiku, rozwiązanie organów wykonawczych => wtedy Premier wyznacza osobę pełniącą funkcję rozwiązanego podmiotu albo tez wprowadza zarząd komisaryczny na okres do 2 lat, PRM powołuje komisarza rządowego. Na każde rozstrzygnięcie nadzorcze jst służy skarga do sądu administracyjnego, tylko wyrok takiego sądu może rozstrzygnięcie nadzorcze uchylić, zmienić.

Bibliografia Jan Boć „Prawo administracyjne” Jan Zimmermann „ Prawo administracyjne”