Konstytucja dr Ryszard Balicki

Rem publicam constituere Pojęcie konstytucji ustanawiać, urządzać, uporządkować Constituere (łac.) działalność prawotwórcza mająca na celu zorganizowanie państwa Rem publicam constituere

W znaczeniu materialnym: Konstytucja: akt normatywny uchwalony w szczególnym trybie, posiadający szczególną treść i formę oraz szczególną nazwę. W znaczeniu formalnym: obejmuje normy (także zwyczajowe) dotyczące zasad ustroju państwa, statusu jednostki w państwie, ale nie zawarte w jednym akcie prawnym o najwyższej mocy obowiązywania. W znaczeniu materialnym:

W znaczeniu materialnym: Konstytucja: pisana W znaczeniu formalnym: niepisana W znaczeniu materialnym:

Konstytucja: Niepisana Pisana lub kilka aktów: Szwecja, Wielka Brytania, (ale także Nowa Zelandia) Pisana jeden akt: Polska lub kilka aktów: Szwecja, ale także Dania, Finlandia)

Konstytucja: Rzeczywista Fikcyjna Oddająca aktualny układ sił politycznych istniejących w każdym państwie Rzeczywista nie oddającej aktualnego układu sił politycz­nych i wobec tego pozbawionej praktycznego znaczenia Fikcyjna

Konstytucja: Elastyczne Sztywne Zmieniane w trybie analogicznym jak inne normy prawne (w praktyce nie występuje) Elastyczne Jednolicie Określone artykuły Postanowienia niezmienne Sztywne

Konstytucja: Pełne Niepełne (małe) regulują zasady ustroju, określają su­werena i sposoby sprawowania władzy, określają podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki oraz zawierają postanowienia dotyczące trybu zmiany swoich norm Pełne nie obejmują swoją regulacją wszystkich tych materii. Wydawane są zwykle w szczególnych okresach historycznych, kiedy istnieje pilna potrzeba regulacji Niepełne (małe)

Treść konstytucji Podmiot władzy suwerennej – kto sprawuje władzę w państwie. Ustrój społeczno-gospodarczy państwa. Status jednostki w państwie System organów państwa (państwa złożone – określenie relacji pomiędzy związkiem i podmiotami składowymi) Procedura zmiany konstytucji

Konstytucjonalizm jako model ustrojowy, a nie jedynie odwołanie do tekstu konstytucji!

Ważna jest treść a nie forma! Deklaracja Praw Virginii z 1776 r. Konstytucja USA z 1787 Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1798 Ważna jest treść a nie forma!

Rozumienie konstytucji rozstrzygnięcia dotyczące organizacji rządu Carl Schmitt Prawny system integracji Rudolf Smend Podstawowa norma Hans Kelsen

Konstytucja jako proces Ochrona członków wspólnoty przed ingerencją w ich Podział władzy

Konstytucjonalizm starożytny Grecki (i rzymski) konstytucjonalizm był bardziej praktyczny niż teoretyczny Ale jednak nauka Arystotelesa o politei to pierwsza teoria…

Nomos (prawo) – jako kryterium odróżnienia ustrojów dobrych od złych Przestrzeganie nomos może być zapewnione tylko poprze skupienie władzy w rękach ludzi mądrych nomos może być odkryte poprzez obserwacje zachownia ludzi Platon

pojęcie politei jako: ARYSTOTELES Określenie porządku politycznego konkretnego państwa Pojęcie ogólne (system ustrojowy) pojęcie politei jako: ARYSTOTELES

Konstytucja (ustrój) mieszany Arystoteles Monarchia Arystokracja Demokracja Konstytucja (ustrój) mieszany

Rzymski model ustrojowy System skomplikowanych i wzajemnie powiązanych zabezpieczeń Wszystkie urzędy podlegały zasadom prawnym (opartym na wierzeniach religijnych) Krytyka Polibiusza Dlaczego upadek?

Konstytucjonalizm średniowieczny Prawomocny rząd – to rząd działający zgodnie z prawem Anglia Ruch soborowy Magna Charta Suwerenność Podział władzy

Zaufanie do instytucji Ameryka Federalizm Sądowa kontrola prawa Poprawki do konstytucji Zaufanie do instytucji Hamilton Madison Jay The Federalist

Europa Konstytucjonalizm jako hasło Wiosna Ludów Legitymizacja władcy poprzez nadanie ludowi konstytucji

Geneza konstytucji pisanej Koncepcja umowy społecznej Szkoła prawa natury Koncepcja trójpodziału władzy Wojny napoleońskie Wiosna Ludów

Uchwalanie konstytucji Oktrojowana Referendum Konstytuanta Parlament („zwykły”)

Tworzenie konstytucji Organ przedstawicielski (Referendum) Rola ekspertów

Konstytucja RP Uchwalona 2 kwietnia 1997 r. Zgromadzenie Narodowe Sejm RP i Senat RP działające razem Zgromadzenie Narodowe Zatwierdzona w ogólnonarodowym referendum w dniu 25 maja 1997 roku po 3 miesiącach od daty jej ogłoszenia Weszła w życie 17 października 1997 roku

Systematyka konstytucji Układ części konstytucji (rozdziały) Systematyka ogólna Podział rozdziałów na poszczególne artykuły Wewnętrzna struktura artykułów Systematyka szczegółowa

Kategorie norm Zasady konstytucji Normy kompetencyjne Normy organizacyjne Normy proceduralne Normy programowe

Typy zmiany konstytucji Zmiana całkowita Formalna – zastąpienie jednej konstytucji inną Materialna: zmiana zasad naczelnych konstytucji

Typy zmiany konstytucji: Zmiana częściowa: Korekcyjna – poprawienie błędów w treści konstytucji. Innowacyjna – wprowadzenie nowych rozwiązań, nowych instytucji itp.

Funkcje konstytucji Prawna Programowa Stabilizacyjna Integracyjna Organizacyjna Wychowawcza Pojęcie funkcji konstytucji. Funkcja konstytucji oznacza zespół różnorakich skutków społecznych, jakie stale (w danej społeczności), w odniesieniu do określonej sfery rzeczywistości wywoływane są istnieniem konstytucji. Inny­mi słowy, funkcja konstytucji to nic innego, jak rola jaką konstytucja może pełnić w rzeczywistości społeczno-politycznej określonego państwa. Prawna funkcja konstytucji. Funkcja prawna to możliwość pełnienia, przez konstytucję roli aktu prawnego w zakresie stosunków politycznych, społecznych, gospodarczych, które są w niej regulowane. Stwierdzenie o jurydyczności konstytucji sprowadza się zazwyczaj do: a) uznania jej roli jako podstawowego źródła prawa i płynących stąd konsekwencji dla systemu źródeł b) założenia bezpośredniego obowiązywania norm konstytucji, ich stosowania c) przyjęcia pozaparlamentarnego systemu kontroli konstytucyjności ustaw i innych aktów prawnych d)ustanowienia instytucjonalnych gwarancji zgodnego z konstytucją funkcjonowania organów państwowych. Organizatorska funkcja konstytucji: Wiele postanowień konstytucji określa zasady organizacji i funkcjonowania państwa oraz jego strukturę wewnętrzną. Spełniają one rolę statutu organizacyjnego państwa. Funkcja ta nabiera coraz większego znaczenia w państwach współ­czesnych w związku z rozszerzaniem się zakresu ich zadań i dyferencjacją orga­nizacyjnych form ich działalności.   Integracyjna funkcja konstytucji : Konstytucja przekształca byty społeczne i polityczne byty prawne. Służy integracji całego społeczeństwa, gdyż zwykle stanowi wyraz szerokiego konsensusu społecznego. Konstytucja, wypełniając funkcję integracyjną a) określa formy udziału obywa­teli w kształtowaniu woli państwa b) służy w ten sposób zespoleniu jednostki z państwem c) stwarza również prawne mechanizmy służące rozwiązywaniu konfliktów społecznych Programowa funkcja konstytucji - określenie kierunków rozwoju państwa i poszczególnych instytucji charakteryzujących ustrój polityczny (także społeczno-gospodarczy) Konstytucją ma, zatem stać się programem opartym na powszechnie aprobowanych, wartościach, zarazem stymulatorem dalszego rozwoju społecznego. Stabilizacyjna funkcja konstytucji zabezpieczanie i ochrona panującego układu stosunków ekonomicznych, społecznych i politycznych w państwie Wychowawcza funkcja konstytucji. Każda konstytucja jest odzwierciedleniem pewnego systemu wartości i przekonań społecznych, z drugiej zaś strony ucieleśnia określone idee i dąży do ich realizacji. Oddziałuje w ten sposób zarówno na świadomość całego społeczeństwa, jak i pojedynczych jego członków. Upowszechnia jedne wartości, idee, zasady i równocześnie stymuluje przyjmowanie innych (stymulator wartości, idei).

Konstytucja – cechy szczególne szczególna nazwa nadrzędną jej pozycję w systemie źródeł prawa, szczególną procedurę uchwalanie i zmiany konstytucji najwyższa moc prawna treść konstytucji

system parlamentarny poza- Kontrola konstytucyjności prawa system parlamentarny poza- dr Ryszard Balicki

System parlamentarny kontrola sprawowana przez parlament in pleno przez organy wewnątrz- parlamentarne dr Ryszard Balicki

System pozaparlamantarny Kontrola sprawowana przez głowę państwa organy jurysdykcyjne Rozwiązania szczególne (Francja, Szwajcaria Wielka Brytania, Ameryka Łacińska) dr Ryszard Balicki

System jurysdykcyjny Model amerykański Model kontynentalny dr Ryszard Balicki

Cechy modelu amerykańskiego Kontrola zdecentralizowana Kontrola konkretna Kontrola następcza Charakter względny dr Ryszard Balicki

Cechy modelu kontynentalnego Kontrola scentralizowana Kontrola abstrakcyjna oraz konkretna Kontrola prewencyjna oraz następcza Charakter bezwzględny (eliminacja z systemu prawnego normy niekonstytucyjnej) dr Ryszard Balicki

Rozwiązania szczególne Francja, Wielka Brytania, Szwajcaria Ameryka Łacińska dr Ryszard Balicki

Akty prawa miejscowego Źródła prawa w Polsce Ustawa Ratyfikowane umowy międzynarodowe Rozporządzenie z mocą ustawy Konstytucja RP Ustawa o zmianie konstytucji Akty prawa miejscowego

Akty prawa międzynarodowego jako źródło prawa w RP Art. 9 Konstytucji RP określa generalne stanowisko RP wobec prawa międzynarodowego „Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego” Konstytucja odróżnia umowy międzynarodowe ratyfikowane samodzielnie przez Prezydenta od umów międzynarodowych ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie

Ratyfikacji za uprzednia zgodą Sejmu RP wymagają umowy dotyczące: pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych; wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji; członkostwa RP w organizacji międzynarodowej; znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym; spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy

Problem prawa europejskiego Zgodnie z postanowieniami Konstytucji RP (art. 91 ust. 3) prawo organizacji międzynarodowej, takiej jak UE, ma pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami. Prawo to tworzy część krajowego porządku prawnego i jest stosowane bezpośrednio (art. 91 ust. 1 Konstytucji RP).

Ustawa

Inicjatywa ustawodawcza Posłom grupie co najmniej 15 posłów komisji sejmowej Senatowi Prezydentowi RP Radzie Ministrów Grupie co najmniej 100 000 obywateli

Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach W toku prac nad projektem poprawki mogą wnosić: wnioskodawca posłowie Rada Ministrów Aż do zakończenia drugiego czytania wnioskodawcy mogą wycofać swój projekt

Głosowanie Ustawy uchwala się zwykłą większością głosów W głosowaniu musi uczestniczyć co najmniej połowa ustawowej liczby posłów /230/

Senat Senat w ciągu 30 dni podejmuje uchwałę: o przyjęciu ustawy o jej odrzuceniu wniesieniu do ustawy poprawek W przypadku odrzucenia ustawy, bądź wniesieniu poprawek, ustawa ponownie jest przekazana Sejmowi

Sejm (ponownie) Do odrzucenia uchwały Senatu wymagana jest bezwzględna większość głosów /więcej niż połowa posłów uczestniczących w głosowaniu jest za odrzuceniem uchwały Senatu/ Jeżeli Sejm odrzucił uchwałę Senatu, ustawa zostaje uchwalona w wersji zaproponowanej przez Sejm Jeżeli Sejm przyjął uchwałę Senatu, wówczas ustawa zostaje uchwalona w wersji zaproponowanej przez Senat

Prezydent Prezydent ma 21 dni na podjęcie decyzji o podpisaniu ustawy i zarządzeniu jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej

Uprawnienia Prezydenta Wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją Przekazać ustawę z umotywowanym wnioskiem Sejmowi do ponownego rozpatrzenia /zgłasza weto/ Odrzucenie weta Prezydenta następuje, jeżeli za uchwaleniem ustawy opowie się 3/5 posłów /wówczas Prezydent w ciągu 7 dni ustawę podpisuje i zarządza jej ogłoszenie/.

Rozporządzenie Rozporządzenie jest powszechnie obowiązującym aktem normatywnym wydawanym przez organy władzy wykonawczej w celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upoważnień (upoważnienie do wydawania aktów wykonawczych)

Upoważnienie ustawowe szczegółowe podmiotowo winno wyraźnie wskazywać organ (jednie spośród wymienionych w konstytucji), który może lub ma obowiązek wydać rozporządzenie szczegółowe przedmiotowo związek merytoryczny pomiędzy ustawą a rozporządzeniem szczegółowe treściowo upoważnienie winno zawierać wytyczne dotyczące treści rozporządzenia