Zajęcia nr 1 - Terminologia Makroekonomia 2018 Zajęcia nr 1 - Terminologia

Makroekonomia Makroekonomia jest nauką o gospodarce jako całości*. * D. Begg, S. Fisher, R. Dournbusch (2003) Makroekonomia, PWE, Warszawa, rozdział 20, s. 19 Wzrost gospodarczy Bezrobocie Inflacja dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Zasoby vs strumienie (1) Zasoby charakteryzują się tym, że przedstawiają wartości pewnych wielkości ekonomicznych (np. dana ilość pieniądza lub dobra) w danym momencie Strumienie wyrażają wartość pewnych wielkości ekonomicznych w danym okresie. dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Zasoby vs strumienie (2) Zapasy surowców, materiałów, wyrobów gotowych Produkcja, sprzedaż Bogactwo konsumenta Dochody i wydatki konsumenta Pieniądz Wydatki Oszczędności Oszczędzanie Dług publiczny Deficyt budżetowy Liczba bezrobotnych Liczba osób tracących pracę (np. w danym roku) Skumulowany napływ kapitału (stock) Napływ kapitału (flow)

dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Rachunek narodowy dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Systemy rachunków narodowych SNA – System of National Accounts System stosowany do obliczania dochodu narodowego w krajach gospodarki rynkowej, w których zarówno sfera materialna jak i niematerialna tworzy dochód narodowy MPS – Material Product System System MPS wykorzystywany jest przy obliczaniu dochodu narodowego w krajach o gospodarce centralnie planowanej i opiera się na klasyfikacji gospodarki narodowej, w której wyróżnia się dwie sfery*: Produkcyjną – wytwarza DN Nieprodukcyjną – wpływa na sferę produkcyjną * Zalega T., Makroekonomia, Wyd. WSPiZ im. L. Koźmińskiego w Warszawie, Warszawa,2001, s.22 dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Dobra pośrednie a dobra finalne Dobra pośrednie służą do produkcji dóbr finalnych, czyli takich, które są sprzedawane odbiorcy końcowemu. Przykład: Mleko sprzedawane w osiedlowym sklepie osobie fizycznej jest dobrem finalnym. Mleko sprzedawane do zakładów produkujących sery jest dobrem pośrednim. Ostatnia fala globalizacji pokazała znaczący wzrost handlu dobrami pośrednimi – w ramach tzw. Globalnych Łańcuchów Dostaw dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Metody ustalania PKB Metoda sumowania produktów – polega na sumowaniu wartości produkcji dóbr i usług wytwarzanych w gospodarce w ciągu roku. Metoda sumowania dochodów – polega na zsumowaniu płac i zysków, jakie uzyskiwane są przez różne podmioty gospodarcze wytwarzające PKB Metoda sumowania wydatków – polega na sumowaniu wartości pieniężnej wszystkich produktów finalnych PKB = C + I + G + NX dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Case: zalecenia Troiki wobec Grecji Zmniejszyć wydatki publiczne, dług i deficyt budżetowy Ograniczyć przywileje, w tym podatkowe Nałożyć nowe podatki Obniżyć płace i ceny dla podniesienia konkurencyjności eksportu

PKB a PNB CASE: PKB, PNB, bilans płatniczy, Irlandia Produkt Krajowy Brutto (Gross Domestic Product - GDP) – stanowi miarę produkcji wytworzonej w ciągu roku przez czynniki wytwórcze znajdujące się na terenie danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Produkt Narodowy Brutto (Gross National Product – GNP) – stanowi miarę produkcji wytworzonej w ciągu roku przez rezydentów danego kraju (niezależnie od lokalizacji produkcji) CASE: PKB, PNB, bilans płatniczy, Irlandia dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

PNB PNB = C + I + G + NX + DN gdzie, DN – dochód netto z tytułu własności za granicą DN = DU – DZ DU – dochody z tytułu własności lub pracy za granicą rezydentów DZ – dochody z tytułu własności lub pracy w kraju nierezydentów dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

PNN = PNB – A gdzie, A - amortyzacja (zużycie kapitału trwałego) dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Inwestycje IN = IB – A gdzie, IN – Inwestycje netto IB – Inwestycje brutto A – Amortyzacja (zużycie kapitału trwałego) dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

DN = PNN – TE gdzie, TE – podatki pośrednie DN – Dochód narodowy DN = PNN – TE gdzie, TE – podatki pośrednie dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Rachunek dochodu narodowego PNB (w cenach rynkowych) Dochód netto z własności za granicą Dochód netto z własności za granicą Amortyzacja NX PKB (w cenach rynkowych) PNN (w cenach rynkowych) TE G I DN = PNN (w cenach bazowych) Nz, Tp, Us, minus OD, BG, BP C DO TD, ZO DDO Dochody osobiste: Plus: Nz - nierozdzielone zyski, Tp –podatki przedsiębiorstw, Us – składki na ubezpieczenie społeczne Minus: Od –płatności transferowe, Bg zasiłki, Bp płatności transferowe przedsiębiorstw na rzecz osób prywatnych Dochody Dyspozycyjne DDO – Td –podatki bezpośrednie od ludności od dochodów, Zo zobowiązania ludności (grzywny, kary

Deflator nominalny PNB Deflator PNB = realny PNB X 100 Deflator PNB wyraża koszt nabycia dóbr i usług finalnych uwzględnionych w PNB w danym roku w stosunku do kosztu nabycia tych samych pozycji w tym samym roku lecz skalkulowanych wg cen bazowych (cen stałych z danego roku). dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

CASE: Nominalne a realne stopy procentowe w strefie euro (2001;2011) Identyczna stopa procentowa dla wszystkich ustalana przez EBC – 2% Irlandia – szybki wzrost gospodarczy i wysoka inflacja na początku lat 2000. – „tygrys EU” - inflacja 5% Niemcy – rachityczny wzrost gospodarczy i niska inflacja - „chory człowiek EU” - inflacja 1 % Realne stopy procentowe IR – (-3%); DE – 1% Skutek: asymetryczne oddziaływanie wspólnej polityki pieniężnej na gospodarkę

Mierniki zmian cen Mierniki zmian cen są to wskaźniki zmian cen obliczane na podstawie zmiany wartości wybranego koszyka dóbr np.: CPI – Consumer Price Index – wskaźnik zmian cen dóbr konsumpcyjnych (wskaźnik cen detalicznych towarów i usług) PPI – Producer Price Index – wskaźnik cen produkcji (cen hurtowych) dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Inflacja dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Inflacja – terminologia* Inflacja – wzrost ogólnego poziomu cen w warunkach wzrostu gospodarczego; utrata wartości pieniądza w czasie Stagflacja – wzrost ogólnego poziomu cen w warunkach stagnacji gospodarczej Slumpflacja – wzrost ogólnego poziomu cen w warunkach recesji gospodarczej Dezinflacja – spadek tempa inflacji Deflacja- spadek ogólnego poziomu cen Dodać dezinflację * Na podstawie: Górski M., Materiały do studiowania polityki pieniężnej, Wydział Zarządzania UW, Warszawa 2009 dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Wartości inflacji a terminologia Hiperinflacja – występuje, gdy roczna stopa inflacji przekracza 10 000% Megainflacja – występuje, gdy roczna stopa inflacji znajduje się w przedziale 100% - 10 000% Inflacja dwucyfrowa – występuje, gdy roczna stopa inflacji znajduje się w przedziale 10% - 100% Dezinflacja – malejąca stopa inflacji (nie mylić z deflacją!!!) * Na podstawie: Górski M., Materiały do studiowania polityki pieniężnej, Wydział Zarządzania UW, Warszawa 2009

Oczekiwania inflacyjne Są to przewidywania przyszłej stopy inflacji przez uczestników życia gospodarczego; wysokie oczekiwania inflacyjne, przy braku reakcji ze strony banku centralnego, najprawdopodobniej przełożą się na wzrost stopy inflacji w przyszłości „Ceny są stabilne kiedy nie uwzględniamy ich zmian w naszych oczekiwaniach„ M. Friedman „Ceny są stabilne wówczas, gdy oczekiwania co do ich zmian nie są głównym czynnikiem kluczowych decyzji ekonomicznych” Alan Greenspan

Inflacja - skutki Pozytywne: Negatywne: Zapewnia elastyczność cen przy zmieniającym się wyniku wzrostu gospodarczego w strukturze popytu i podaży Negatywne: Wzrasta niepewność i ryzyko, co burzy podstawy racjonalnych decyzji ekonomicznych Zyski realizuje się dzięki szybkiemu wzrostowi cen, a nie dzięki wzrostowi wydajności czynników produkcji Spadek skłonności do oszczędzania dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Inflacja w Polsce po 1989r. (dane z grudnia każdego roku) Miesięczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 1989-2010 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Bezrobocie

Rodzaje bezrobocia Bezrobocie frykcyjne – wynikające z potrzeby czasu jaki potrzebują osoby bezrobotne na znalezienie pracy odpowiadającej im preferencjom i kwalifikacjom Bezrobocie strukturalne – wynikające z niedopasowania kwalifikacji siły roboczej do oferowanych stanowisk lub w wyniku niewystarczającej liczby oferowanych miejsc pracy na danym rynku Bezrobocie cykliczne – obserwowane rok do roku wahania stopy bezrobocia wokół jego naturalnego poziomu Naturalne Ukryte dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Płaca minimalna a bezrobocie Oznaczenia: LD – (Labour demand) popyt na pracę (generowany przez przedsiębiorstwa) LS – (Labour supply) podaż pracy generowany przez mieszkańców danego kraju LS A B w1 E Płaca realna w* LD NE Zasób siły roboczej Wnioski: W sytuacji, gdy płaca minimalna jest w1 powstaje bezrobocie |AB| wynikające z niedopasowania rynku pracy (przy danej płacy w1 mniej przedsiębiorstw jest w stanie zatrudnić pracowników) dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Kluczowe problemy rynku pracy Długotrwałe bezrobocie Struktura wiekowa bezrobocia Bezrobocie a geografia (raz jest naturalne raz b. wysokie – duży problem do zbilansowania, aktywizacji obszarów wykluczonych) Niski współczynnik aktywności zawodowej Niski wiek przechodzenia na emeryturę dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Wzrost gospodarczy mgr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Wzrost a rozwój gospodarczy Wzrost gospodarczy – stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi, (kategoria ilościowa) Rozwój gospodarczy – długofalowy proces wewnętrznej ekonomicznej i społecznej zmiany kraju, która doprowadza do powstania społeczeństwa poszukującego dróg poprawy swojej sytuacji gospodarczej i zorganizowanego w sposób umożliwiający i zachęcający obywateli do inwestowania w kapitał materialny, ludzki i intelektualny (kategoria jakościowa).* Źródło: E. Skawińska, K.G. Sobiech-Grabka, K. A. Nawrot, Makroekonomia, PWE, Warszawa 2010 dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Wskaźniki ilościowe PKB PKB per capita PNB PNB per capia PNN DEN PKB w cenach czynników produkcji = PKB w cenach rynkowych – podatki pośrednie + subwencje = ∑ dochodów czynników produkcji PKB per capita PNB PNB w cenach czynników produkcji = PKB w cenach czynników produkcji + dochody netto z tytułu własności za granicą PNB per capia PNN PNN cenach czynników produkcji = PNB w cenach czynników produkcji – Amortyzacja DEN DEN = PNB + wartość nierynkowej i nierejestrowanej działalności + wartość czasu wolnego – wartość ubocznych efektów wzrostu mgr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Wzrost gospodarczy (1) INDEKSY ABSOLUTNE – ukazują zmiany w kształtowaniu się danego zjawiska z okresu na okres INDEKSY WZGLĘDNE – ukazują szybkość zmian w kształtowaniu się danego zjawiska w odniesieniu do okresu bazowego dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Stopa wzrostu gospodarczego Informuje o stosunku zmiany realnego PKB w danym roku do poziomu realnego PKB w roku bazowym dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Wzrost gospodarczy w Polsce dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Bankier. pl 2012. 12. 13 artykuł Kolany K Bankier.pl 2012.12.13 artykuł Kolany K., Jaruzelski zafundował Polsce straconą dekadę dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Cykl koniunkturalny mgr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych

Rodzaje wahań: Trend (tendencja rozwojowa) Wahania koniunkturalne (cykliczne) Przypadkowe (nieregularne, niecykliczne) Sezonowe

Klasyczny cykl koniunkturalny Fazy: Kryzys Depresja Ożywienie Rozkwit

Cechy wahań koniunkturalnych Mają charakter ogólnogospodarczy i przyczynowo- skutkowy Przyczyny mogą być wewnętrzne lub zewnętrzne Punkty zwrotne w cyklu pojawiają się ze względną regularnością Okresy wzrostu i spadku aktywności gospodarczej mają charakter naprzemienny

Rodzaje cykli koniunkturalnych Krótkie (Kitchina) Średnie (Juglara) Długie (Kondratiewa, tzw. długa fala) Klasyczny Współczesny (zdeformowany)