Reformy Administracji Publicznej Dr Dominika Cendrowicz Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

Reforma Reforma – zmiana ulepszająca dotychczasowy stan rzeczy, wprowadzenie takiej zmiany; przekształcenie jakiegoś systemu instytucji państwowych, społecznych bez naruszenia ich podstaw. Co do zasady znaczenie pozytywne. Rzeczowe Czynnościowe Wynik określonych przeobrażeń, różnica między starym a nowym stanem rzeczy. Proces dokonywania się zmian.

Reforma administracyjna Wg J. Bocia: Planowy i konieczny do efektywnej realizacji zmian zasięg przekształceń organizacyjnych i funkcjonalnych, w których nowych struktur nie da się pogodzić z dotychczasowym rozdziałem zadań i funkcjonowaniem, a nowego funkcjonowania nie da się powierzyć dotychczasowym strukturom.

Przedmiot reform Obiektem reform jest administracja publiczna, w szczególności: jej struktury, formy i metody działania, wykonywane przez nią zadania.

Administracja publiczna jest to: przejęte przez państwo, realizowane przez jego zawisłe organy oraz organy samorządu terytorialnego, zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikających ze współżycia ludzi w społeczeństwie, funkcja wykonawcza państwa i JST polegająca na realizacji zadań publicznych określonych przepisami prawa powszechnie obowiązującego, polega na wykonywaniu prawa, sama nie stanowi dla siebie celów (zadań). Funkcjonowanie administracji publicznej związane jest z dwoma aspektami: trwałością działania oraz koniecznością zmian wynikających z dostosowywania się do otoczenia.

Ewolucyjność administracji publicznej administracja państw starożytnych, administracja państw europejskich w wiekach średnich, administracja państwa policyjnego, administracja państwa prawnego, administracja w dobie globalizacji.

Administracja publiczna administracja państwowa administracja rządowa administracja samorządowa administracja wykonywana przez podmioty administrujące samorząd terytorialny samorząd zawodowy Prezydent RP NIK KRRiT RPO GIODO IPN KRS centralne organy podległe Sejmowi administracja sądownictwa i prokuratury PIP PRM RM ministrowie kierownicy urzędów centralnych terenowe organy administracji rządowej: wojewodowie wojewódzcy kierownicy organów administracji zespolonej i niezespolonej powiatowi kierownicy organów administracji zespolonej i niezespolonej samorząd województwa (organy województwa) samorząd powiatowy (organy powiatu) samorząd gminny (organy gminy) izby aptekarskie izby lekarskie izby lekarsko-weterynaryjne izby pielęgniarek i położonych samorząd adwokacki samorząd architektów inżynierów budownictwa samorząd doradców podatkowych samorząd komorniczy samorząd kuratorski samorząd notarialny samorząd psychologów samorząd radców prawnych samorząd rzeczników patentowych samorząd gospodarczy rzemiosła izby gospodarcze kościoły kościelne osoby prawne związki wyznaniowe stowarzyszenia fundacje agencje rządowe osoby prawne osoby fizyczne

Główne zasady reformowania administracji publicznej w Polsce Związanie administracji prawem Trójpodział władzy Unitarność państwa Pomocniczość (subsydiarność) Dualizm władzy państwowej Centralizacja i decentralizacja Zespolenie Koordynacja Celowość Kolegialność i jednoosobowość Resortowość Terytorialność Kierownictwo Nadzór i kontrola

reforma administracji publicznej dokonanie na drodze prawnej istotnej zmiany w strukturze lub funkcjonowaniu administracji publicznej reforma administracji publicznej

Rodzaje reform administracji publicznej Podział ze względu na zasięg reform: makroreformy, zmieniające cały system administracji publicznej, mediareformy, dotyczące wybranych jednostek lub sektorów administracji publicznej, oraz mikroreformy, wprowadzające zmiany do poszczególnych jednostkowych zadań realizowanych na poszczególnych stanowiskach pracy.

Podział ze względu na charakter reformy: Reforma strukturalna – obejmuje dwa elementy kształtujące organizację administracji publicznej, czyli podział resortowy oraz terytorialny. Reforma terytorialna – obejmuje podział terytorialny państwa, który jest elementem konstrukcyjnym aparatu państwowego wcześniejszym od resortowego. Reforma funkcjonalna – może obejmować zmiany funkcji jednostek i organów administrujących, tzn. dokonanie podziału zadań i kompetencji w ramach istniejącej struktury administracji publicznej. Reforma przepisów prawa – jej przedmiotem jest obowiązujące prawo.

Granice reform administracji: granice możliwości koncepcyjnych, granice podziałów politycznych, granice możliwości finansowych, granice możliwości prawnych.

koszty materialne reform koszty nakładów inwestycyjnych (budowle, urządzenia, inne np. koszty oprogramowania) koszty osobowe koszty związane z zatrudnieniem (zatrudnianie i zwalnianie, przeniesienia na inne stanowiska itp.) koszty związane z kwalifikacjami (szkolenia, doskonalenie, przekwalifikowanie) koszty strat koszty strat spowodowane zakłóceniem procesu pracy koszty strat spowodowane likwidacją infrastruktury (budowle, urządzenia, inne)

koszty niematerialne reform społeczne osobowe

Główne etapy reform administracji Reaktywacja samorządu terytorialnego Samorząd terytorialny wg T. Rabskiej: wyodrębniona grupa społeczna, określona przez prawo, w której członkostwo powstaje z mocy prawa, powołana do wykonywania zadań administracji państwowej, w granicach określonych przez prawo, w sposób samodzielny, w formach właściwych dla administracji państwowej, posiadająca własną strukturę organizacyjną, określoną w przepisach prawa, o charakterze przedstawicielskim, pozostająca pod kontrolą grupy społecznej, która ją wybrała, organizacja jest zbudowana na zasadzie decentralizacji, działa na podstawie prawa i pozostaje pod nadzorem organów państwa, organy samorządowe, nie będąc organami administracji państwowej, wchodzą w skład jednolitego aparatu administracji państwa jako całości.

Możliwe periodyzacje reform Periodyzacja w kontekście ewolucji ustaw zasadniczych: Konstytucja z 22 lipca 1952 r. Tzw. Mała Konstytucja – ustawa konstytucyjna z 17 października o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą a wykonawczą w RP oraz o samorządzie terytorialnym. Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r. Okres od podpisania układu stowarzyszeniowego z UE do momentu akcesji Polski w UE.

Lata 1989-1997 – początek transformacji ustrojowej Ustawa z 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji PRL: nadała nowe brzmienie art. 1 Konstytucji + wprowadziła zasadę demokratycznego państwa prawnego. Ustawa z 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej i ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym: likwidacja systemu rad narodowych + wprowadzenie dualizmu władzy publicznej. Ustawa z 8 marca 1990 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin. Ustawa z 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw.

Lata 1989-1997 – początek transformacji ustrojowej Ustawa z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych. Ustawa z 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i pracownikach samorządowych. Utworzenie w 1993 r. Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Ustawa z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej. Kompleksowa reforma centrum administracyjnego rządu – 1996-1997: Program Reforma Centrum Gospodarczego Rządu (1996-1997). Ustawa konstytucyjna z 21 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy konstytucyjnej o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą RP oraz o samorządzie terytorialnym. Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r. Ustawa z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej. Ustawa z 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa – w dniu 1 stycznia 1999 r. zlikwidowano 49 województw i wprowadzono w ich miejsce 16 nowych.

Lata 1998-2003 – reforma samorządu terytorialnego i podziału administracyjnego kraju Ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa + zmiana ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym na ustawę o samorządzie gminnym. Nowelizacja ustawy o pracownikach samorządowych z 1990 r. i o gospodarce komunalnej z 1996 r. Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie. Ustawa z 16 lipca 1998 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Ustawa z 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reformą ustrojową państwa.

Reforma podziału terytorialnego państwa (województwa) - 1 stycznia 1999 r. 308 powiatów ziemskich (od stycznia 2003 - 314) i 65 powiatów grodzkich 2489 gmin (od stycznia 2003 - 2478), w tym: 306 miejskich; 591 miejsko-wiejskich oraz 1 581 wiejskich.

Lata 1998-2003 – reforma samorządu terytorialnego i podziału administracyjnego kraju Ustawa z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym Ustawa z 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta W tym okresie reformy objęły również prawo urzędnicze: wpływ Europejskiego Kodeksu Dobrej Administracji i zawartych w nim standardów, zarządzenie Prezesa RM nr 70 w sprawie wytycznych w zakresie przestrzegania zasad służby cywilnej oraz w sprawie zasad etyki korpusu służby cywilnej, art. 153 Konstytucji RP.

Lata 2004-2009 – reformy w związku z członkostwem Polski w UE Uchwała Nr 13 Rady Ministrów z 22 stycznia 2008 r. w sprawie dokończenia reformy administracji publicznej oraz zasad prowadzenia prac w tym zakresie. Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (+ z tej samej daty o służbie cywilnej). Ustawa z 21 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie. Lata 2010 – okres dalszych reform Ustawa z 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy.

Dobra administracja i good governance Art. 41 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej 1. Każdy ma prawo do bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrzenia swojej sprawy w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii. 2. Prawo to obejmuje: a) prawo każdego do bycia wysłuchanym, zanim zostaną podjęte indywidualne środki mogące negatywnie wpłynąć na jego sytuację; b) prawo każdego do dostępu do akt jego sprawy, przy poszanowaniu uprawnionych interesów poufności oraz tajemnicy zawodowej i handlowej; c) obowiązek administracji uzasadniania swoich decyzji. 3. Każdy ma prawo domagania się od Unii naprawienia, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkody wyrządzonej przez instytucje lub ich pracowników przy wykonywaniu ich funkcji. 4. Każdy może zwrócić się pisemnie do instytucji Unii w jednym z języków Traktatów i musi otrzymać odpowiedź w tym samym języku.

Dziękuję za uwagę! Literatura do prezentacji: Nauka administracji, J. Boć (red.), Kolonia Limited 2013. J. Regulski, M. Kulesza, Droga do samorządu. Od pierwszych koncepcji do inicjatywy senatu (1981-1989), Warszawa 2009. J. Malarski, Regiony i euroregiony. Zagadnienia organizacyjno-prawne, Opole 2003. J. Korczak, Jerzy Korczak, Kierunki zmian w regulacjach prawnych stanowiących podstawy funkcjonowania gminy – z perspektywy 25-lecia samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 2016, 1-2. I. Lipowicz, Odrodzenie samorządu terytorialnego w Polsce w latach 1990-1998 - perspektywa administracyjna: naprawa transformacji ustrojowej, „Samorząd Terytorialny” 2015, 3. I. Lipowicz, Prawo obywatela do dobrej administracji <https://www.nik.gov.pl/plik/id,1555.pdf>. M. Stefaniuk, J. Szreniawski, Główne reformy administracyjne w Polsce w latach 1989-2009, [w:] Między tradycją a przyszłością w nauce prawa administracyjnego. Księga pamiątkowa dedykowana Prof. Janowi Bociowi, J. Supernat (red.), Wrocław 2009.