Człowiek i jego chemiczne otoczenie. Chemia zapachu, czyli w świecie estrów, aldehydów i terpenów.

1. Zapach, barwa i rozwój rośliny jest uzależniony od związków chemicznych. Róże w oczach wielu ludzi są najpiękniejszymi kwiatami jakie stworzyła natura. Na drodze analizy chemicznej stwierdzono, że głównymi składnikami olejku różanego są dwa związki o bardzo podobnej budowie: geraniol i cytronelol geraniol cytronelol

Krzew cynamonowy Eugenol zawarty jest w liściach , olejek o zapachu goździków

Zastosowanie Cynamon to popularna przyprawa kuchenna o właściwościach afrodyzjakalnych, którą otrzymuje się przede wszystkim z wysuszonej kory cynamonowca cejlońskiego (najbardziej ceniony) oraz wielu innych gatunków tego rodzaju (które rzadko są importowane do Europy, a mają znaczenie tylko dla kuchni regionalnej), a nawet innego rodzaju ("cynamon z Batawii" Cassia vera oraz "cynamon biały" Persea). Występuje w dwóch postaciach, utarty na proszek lub w niewielkich, zwiniętych w rulonik kawałkach, ma kolor rdzawy i dzięki zawartemu w niej olejkowi cynamonowemu charakterystyczny słodkawo-korzenny, lekko piekący smak i silny aromat. Cynamon używany jest do przyprawiania potraw słodkich z ryżu, pieczonych jabłek, wina grzanego i ponczu. Niewielkie ilości cynamonu służą do aromatyzowania gulaszu, baraniny, gotowanych ryb i szynki.

Krzew cynamonowy - kora Aldehyd cynamonowy przyprawa kuchenna stosowana jako dodatek do jabłek, szarlotki, jabłecznika

Korzeń - krzewu cynamonowego Kamfora - związek chemiczny otrzymywany z cynamonowca kamforowego,w postaci - białych, silnie aromatycznych kryształów. W temperaturze pokojowej kamfora sublimuje, stąd powiedzenie "znika jak kamfora". Kamforę obecnie wytwarza się także syntetycznie. Używana do plastyfikacji celuloidu, w produkcji lakierów, środków przeciwmolowych ("kulki na mole"). W roztworach spirytusowych i olejowych (maść) stosowana w medycynie jako lek rozgrzewający do użytku zewnętrznego.

Lawenda lekarska, l. wąskolistna (Lavandula angustifolia), zwana też czasami l. wonną, bławatką, czyszczeczem (nazwy ludowe) - gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych. Pochodzi z basenu Morza Śródziemnego, u nas jest uprawiana jako roślina zielarska i ozdobna. 2. Kwiat lawendy zawdzięcza swoją woń substancji o nazwie linalol, stosowany między innymi do nadawania aromatu różnym tkaninom.

Zastosowanie lawendy * Roślina lecznicza Surowiec zielarski: Kwiat lawendy - Flos Lavandulae, Przetwór: olejek lawendowy - Oleum Lavandulae. Skład chemiczny: Kwiaty zawierają przede wszystkim olejek eteryczny (w jego skład wchodzą: linanol, gerianiol, furfurol, pinen, cyneol, borneol) oraz barwniki (antocyjany), garbniki, cukry, związki mineralne. Działanie: Zarówno surowiec jak i olejek mają działanie przeciwskurczowe, uspokajające i antyseptyczne. Jako środek żołądkowy działa wiatropędnie i uspokajająco , jednocześnie poprawiający trawienie.

3. Kłącza tataraku zawierają olejek, posiadający właściwości odkażające, z którego głównymi składnikami są :

W Polsce jest dość pospolity. Tatarak zwyczajny Tatarak zwyczajny (Acorus calamus L.) - polimorficzny gatunek byliny, należący do rodziny tatarakowatych (Acoraceae). Znany jest także pod ludowymi nazwami jako ajer, tatarskie ziele. Pochodzi prawdopodobnie z Indii i Chin, bo tylko tam występują owady zdolne do zapylania tataraku. Obecnie rozpowszechniony przez człowieka na całym świecie od strefy subtropikalnej do umiarkowanej. W Polsce jest dość pospolity.

Tatarak - kłącze Roślina lecznicza: Surowiec zielarski: kłącze (Rhizoma calami), ma silny, aromatyczny zapach oraz gorzki smak. Zawiera m.in. olejek eteryczny o swoistym, bardzo miłym zapachu (a w nim: azaron i geraniol), ponadto gorycze (akoryna i akoretyna) i garbniki. Działanie: Kłącza należy używać po ususzeniu, w przeciwnym wypadku powoduje wymioty. Tatarak wzmaga wydzielanie soków żołądkowych, przeciwdziała niestrawności, zwiększa apetyt, ułatwia przyswajanie pokarmów, działa ogólnie wzmacniająco. Stosuje się go w niestrawności, ale także w zapaleniu górnych dróg oddechowych, zapaleniu zatok i zaburzeniach krążenia. Pobudza szpik kostny do zwiększonego tworzenia czerwonych krwinek.

4. Lubczyk Ciekawostki * Przypisywano mu wielką moc. Wg dawnych wierzeń wykopany wraz z nacią 1 października o szóstej rano wielkie i znamienite skutki czyni w małżeństwie, roztyrki i niezgody w nim równa. Upięty we włosach lub przyczepiony do sukni ślubnej miał przynosić młodej parze szczęście. Dodany do pierwszej po urodzeniu dziecka kąpieli miał przynieść szczęście w miłości (ale tylko dziewczynkom!).[1] * Anonimowy autor w1614 r. tak pisze: Dziewki umiem porządnie do młodzieńców zwodzić. Uczynię, co nie będzie nigdy dzieci rodzić. Zamąż nigdy nie pójdzie, której ja chcę zgoła, Uczynię to a prędko, bo mam takie zioła. a-terpinol “Napój miłosny” z lubczyku zawiera substancję a-terpinol.

ALLEOPATIA- zjawisko polegające na wzajemnym oddziaływaniu na siebie roślin za pomocą wydzielanych związków chemicznych. Korzenie lub łodygi wielu roślin wydzielają do gleby substancje chemiczne, będące inhibitorami wzrostu innych roślin. amigdalina

Amigdalina (amygdalina, laetrile, letril, witamina B17) - organiczny związek chemiczny z grupy glikozydów (nitrylozyd) występujący w nasionach migdałowca zwyczajnego (Amygdalus communis), pigwy pospolitej (Cydonia oblonga), czeremchach (Padus) i niektórych drzew owocowych (np. moreli, wiśni, śliw, brzoskwiń). Występuje w pestkach tych owoców nadając im specyficzny gorzki smak i aromat. W niektórych źródłach określany jest jako witamina B17, choć jego klasyfikacja jako witaminy nie jest poprawna, ponieważ jej brak w pożywieniu nie powoduje stanów chorobowych. Amigdalina w organizmie rozkłada się na glukozę, aldehyd benzoesowy i cyjanowodór.

Brzoskwinia była uprawiana już 4000 lat temu Brzoskwinia była uprawiana już 4000 lat temu. W Chinach otaczano je czcią i traktowano jak relikwię. Rysunki tych owoców zdobiły ściany świątyń. Jednak samo drzewo nie cieszyło się dobrą sławą. Uważano je za przeklęte przez bogów. Nikt nie odważył się go ściąć, a spróchniały ze starości pień palono, a popioły wrzucano do morza.

Drzewo brzoskwiniowe wydziela do gleby amigdalinę, która rozkładając się tworzy między innymi aldehyd benzoesowy- silny inhibitor wzrostu. Aldehyd benzoesowy to organiczny związek chemiczny, najprostszy aromatyczny aldehyd o wzorze C6H5CHO. Występuje w migdałach i ma zapach migdałowy, ale w odróżnieniu od nitrobenzenu i cyjanowodoru, które pachną podobnie, nie jest toksyczny. Stosowany w przemyśle perfumeryjnym, w przyprawach i w produkcji barwników, a także ważnych produktów pośrednich - kwasu migdałowego i cynamonowego.

Roślina może również w miąższu wytwarzać inhibitor wzrostu własnych nasion. kumaryna- - związek organiczny grupy o przyjemnym zapachu świeżego siana. Wykryta w roślinach ponad 80 gatunków z rodzin: traw, storczykowatych, motylkowatych, jasnotowatych. Naturalny inhibitor kiełkowania nasion. Zastosowanie w przemysłach: perfumeryjnym, mydlarskim, tytoniowym, spirytusowym. Kumaryna powoduje marskość wątroby u zwierząt laboratoryjnych i dlatego została ona niemal całkowicie wycofana z produktów spożywczych w Europie i USA. Dawniej kumaryna była masowo stosowna w wielu kompozycjach zapachowych. Występuje w turówce wonnej (Hierochloe odorata) – gatunku trawy nazywanej potocznie żubrówką stosowaną jako przyprawa do wódki. W mitozie hamuje podział komórek.

7. Rośliny wytwarzają także substancje przyspieszające ich wzrost 7. Rośliny wytwarzają także substancje przyspieszające ich wzrost. Jedną z takich substancji jest heteroauksyna- stosowana w rolnictwie jako “przyspieszacz wzrostu” rozwoju korzeni przez sadzonki różnych roślin. Jedną z takich substancji jest heteroauksyna - stosowana w rolnictwie jako “przyspieszacz wzrostu” rozwoju korzeni przez sadzonki różnych roślin.

Dojrzewanie owoców Dojrzewające pomidory, gruszki, jabłka wydzielają etylen, który jest gazem, w ilości 1 mg z każdego kilograma owoców w ciągu jednej doby. W atmosferze zawierającej etylen owoce dojrzewają szybciej.

Kwas mrówkowy HCOOH + Ag2O ----- CO2 + 2Ag + H2O lub kwas formowy (z łac. formica - to najprostszy związek organiczny z grupy kwasów karboksylowych o wzorze HCOOH. Kwas ten znajduje się w liściach pokrzyw, dlatego ich zetknięcie z ludzką skórą powoduje jej oparzenie. Kwas mrówkowy znajduje się także w organizmach mrówek i pszczół, dlatego ich ukąszenie jest bolesne. Sole kwasu mrówkowego to mrówczany. Substancja o dużej lotności. Otrzymywanie przez utlenienie aldehydu mrówkowego, kwaśną hydrolizę estru (mrówczanu np. etylu). Charakterystyczną reakcją jest próba Tollensa: HCOOH + Ag2O ----- CO2 + 2Ag + H2O

Piękno natury Natura zadbała o swoje piękno nie tylko poprzez różnorodność organizmów zwierzęcych i roślinnych, ale także wykorzystała do tego celu bogaty zestaw kolorów i barw.