SEKSUALNOŚĆ KOBIET W OKRESIE PIERWSZEGO ROKU PO PORODZIE PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) SEKSUALNOŚĆ KOBIET W OKRESIE PIERWSZEGO ROKU PO PORODZIE opracowali: Kinga Więznowska-Mączyńska Katedra i Klinika Zdrowia Matki i Dziecka UM w Poznaniu kiniawm@wp.pl Jerzy Więznowski Wielkopolskie Centrum Seksuologii seksuologia@post.pl

Seksualność to możliwość odpowiadania na bodźce seksualne; PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Seksualność to możliwość odpowiadania na bodźce seksualne; jest kształtowana przez wartości wyznawane przez danego człowieka, jego zachowania, emocje, osobowość, sposób wychowania, a nawet wygląd zewnętrzny.

Libido (łac. żądza) – popęd seksualny PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Libido (łac. żądza) – popęd seksualny wybiórczy stan gotowości do przyjęcia partnera w zakresie jego płciowości

Podniecenie seksualne PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Podniecenie seksualne

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Orgazm osiągnięcie szczytu podniecenia, napięcia i przyjemności seksualnej przyspieszenie HR, RR, zawężenie pola świadomości KOBIETA skurcze macicy, pochwy, odbytu i mięśni dna miednicy MĘŻCZYZNA skurcze cewki moczowej, odbytu i mięśni dna miednicy, wytrysk nasienia (ejakulacja)

Czynniki o udowodnionym wpływie na seksualność kobiet PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Czynniki o udowodnionym wpływie na seksualność kobiet Ponadto : narządy płciowe strefy erogenne zmysły: ● dotyk ● wzrok ● węch ● słuch ● smak

Neurotransmitery DOPAMINA libido SERTONINA libido PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Neurotransmitery DOPAMINA libido SERTONINA libido TLENEK AZOTU – przekrwienie sromu i łechtaczki, lubrykacja ACETYLOCHOLINA pobudzenie seksualne

Największe znaczenie w seksualności kobiet mają: PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Hormony Największe znaczenie w seksualności kobiet mają: estrogeny androgeny progestageny prolaktyna kortyzol ACTH

ESTROGENY poprawiają wrażliwość na bodźce seksualne PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) ESTROGENY poprawiają wrażliwość na bodźce seksualne wpływają na podniecenie seksualne – powodują pojawienie się na ścianach pochwy substancji zwilżającej (lubrykacja) przekrwienie narządów płciowych

libido i aktywność seksualną PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) TESTOSTERON libido i aktywność seksualną

podobnie jak występujące w nadmiernych stężeniach kortyzol i ACTH PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) PROGESTAGENY libido, podobnie jak występujące w nadmiernych stężeniach kortyzol i ACTH

pożądanie seksualne (przez hamowanie receptorów dla DOPAMINY) PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) PROLAKTYNA pożądanie seksualne (przez hamowanie receptorów dla DOPAMINY)

Czynniki psycho-społeczne PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Czynniki psycho-społeczne

Seksualność kobiet po porodzie PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Seksualność kobiet po porodzie 40-60% kobiet ponownie podejmuje współżycie w ciągu pierwszych 6 tygodni po porodzie, a 80-93% w ciągu pierwszych 3 miesięcy (Abraham S; Med J Aust 1990; 152:387; Ryding E; Acta Obst Gynecol Scand 1984;63:679-82) <> U 2/3 kobiet w ciągu pierwszego roku po porodzie występuje przynajmniej jeden problem związany z funkcjonowaniem seksualnym, zazwyczaj problemy te rozwiązują się w ciągu roku (Abraham S; Med J Aust 1990; 152:387; Fischman S.H et al.; J bst Gyn Nurs;1986; 15:58-63)

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Czynniki związane ze zmniejszonym pożądaniem seksualnym, zmniejszoną częstością współżycia i poziomem satysfakcji seksualnej w okresie poporodowym

Zmiany fizyczne związane z porodem PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Zmiany fizyczne związane z porodem Nacięcie i ból krocza Dyspareunia 41-67% kobiet w 2-3 miesiące po porodzie (Signorello et al.; Am J Obstet Gynecol 2001 (184)) PSN a CC ? 3 miesiące po porodzie różnica w dyspareunii była jedyną wartością znaczącą statystycznie 6 miesięcy po porodzie nie było już różnicy (Barnett G et al; Birth 2005; 32(4):306-11

Nastrój Nie spełniają one jednak kryteriów koniecznych do rozpoznania PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Nastrój Nie spełniają one jednak kryteriów koniecznych do rozpoznania depresji poporodowej

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Zmęczenie Jedna z najczęściej podawanych przyczyn spadku pożądania, rzadkiej aktywności seksualnej i spadku zadowolenia ze współżycia

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Karmienie piersią

Karmienie piersią – mechanizm endokrynologiczny PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Karmienie piersią – mechanizm endokrynologiczny PROLAKTYNA  supresja produkcji ESTROGENÓW w jajnikach ESTROGENY  ścieńczenie ścian pochwy i lubrykacja DYSPAREUNIA PROLAKTYNA hamuje receptory dla DOPAMINY

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) A co z mężczyznami? Poporodowa utrata libido i zaburzenia erekcji związane są często z urazem psychicznym po porodzie

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Cel badania Poznanie seksualności i jej zaburzeń u kobiet w okresie pierwszego roku po porodzie Cel realizowany był poprzez: Analizę zmian w funkcjonowaniu seksualnym kobiet do roku po porodzie w porównaniu z okresem 3 miesięcy przed zajściem w ciążę. Analizę czynników wpływających na funkcjonowanie seksualne kobiet po porodach (psychicznych, hormonalnych, środowiskowych, drogi porodu i innych). Próbę zdefiniowania najbardziej istotnych czynników, mogących mieć wpływ na funkcjonowanie seksualne kobiet.

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Materiał i metody Badaniami objęto 105 losowo wybranych pacjentek po porodach fizjologicznych i operacyjnych, hospitalizowanych w Ginekologiczno – Położniczym Szpitalu Klinicznym Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu w okresie październik 2005 – październik 2006

Hospitalizacja po porodzie PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Materiał i metody Hospitalizacja po porodzie 1. Ankieta zawierająca pytania, za pomocą których zbierany był wywiad lekarski, położniczo-ginekologiczny oraz dotyczący parametrów biologicznych i pożycia intymnego; 2. FSFI (Female Sexual Function Index) dotyczący okresu 3 miesięcy przed ciążą oraz I, II, III trymestru ciąży; 3. Ocena stanu psychicznego pacjentek.

Materiał i metody 6 tygodni po porodzie 6 miesięcy po porodzie PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Materiał i metody 6 tygodni po porodzie 6 miesięcy po porodzie wywiad laktacyjny i dotyczący stanu ogólnego i aktywności seksualnej; FSFI; 3. Ocena stanu psychicznego pacjentek.

3. Ocena stanu psychicznego pacjentek PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Materiał i metody 3 miesiące po porodzie 12 miesięcy po porodzie  Estradiol  Prolaktyna  Testosteron  Progesteron  SHBG  Indeks wolnych androgenów (FAI) + 1. wywiad laktacyjny i dotyczący stanu ogólnego i aktywności seksualnej 2. FSFI 3. Ocena stanu psychicznego pacjentek

Na badanie uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Na badanie uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Na wykorzystanie ankiety FSFI uzyskano zgodę Wszystkie pacjentki wyraziły pisemną świadomą zgodę na udział w badaniu

Wyniki Czas rozpoczęcia współżycia po porodzie PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Wyniki Czas rozpoczęcia współżycia po porodzie Do 6 tygodnia po porodzie 7-12 tydzień po porodzie 13-24 tydzień po porodzie

Pożądanie przed ciążą i po porodzie PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Pożądanie przed ciążą i po porodzie 3 miesiące przed ciążą 6 tygodni po porodzie 3 miesiące po porodzie 6 miesięcy po porodzie 12 miesięcy po porodzie

Satysfakcja seksualna przed ciążą i po porodzie PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Satysfakcja seksualna przed ciążą i po porodzie 3 miesiące przed ciążą 6 tygodni po porodzie 3 miesiące po porodzie 6 miesięcy po porodzie 12 miesięcy po porodzie

Istotność statystyczna PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Zależności między badanymi parametrami funkcji seksualnych 3 miesiące przed ciążą i 6 tygodni po porodzie 3 MIESIĄCE PRZED CIĄŻĄ Me Min-max 6 TYGODNI PO PORODZIE Istotność statystyczna p POŻĄDANIE 4,8 2,4-6,0 3,0 1,2-6,0 0,0000 PODNIECENIE 5,7 3,3-6,0 1,8-6,0 0,0001 LUBRYKACJA 6,0 4,2-6,0 5,4 ORGAZM 2,8-6,0 5,2 SATYSFAKCJA 3,6-5,2 4,0 0,8-6,0 BÓL 0,4-6,0 0,6-6,0

Istotność statystyczna PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Zależności między badanymi parametrami funkcji seksualnych 3 miesiące przed ciążą i 3 miesiące po porodzie 3 MIESIĄCE PRZED CIĄŻĄ Me Min-max 3 MIESIĄCE PO PORODZIE Istotność statystyczna p POŻĄDANIE 4,8 2,4-6,0 3,6 1,2-6,0 0,0000 PODNIECENIE 5,7 3,3-6,0 LUBRYKACJA 6,0 4,2-6,0 0,0001 ORGAZM 2,8-6,0 0,4-6,0 SATYSFAKCJA 5,2 3,6-5,2 0,8-6,0 NS BÓL

Istotność statystyczna PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Zależności między badanymi parametrami funkcji seksualnych 3 miesiące przed ciążą i 6 miesięcy po porodzie 3 MIESIĄCE PRZED CIĄŻĄ Me Min-max 6 MIESIĘCY PO PORODZIE Istotność statystyczna p POŻĄDANIE 4,8 2,4-6,0 3,6 1,2-6,0 0,0000 PODNIECENIE 5,7 3,3-6,0 1,5-6,0 LUBRYKACJA 6,0 4,2-6,0 5,4 0,0001 ORGAZM 2,8-6,0 1,6-6,0 SATYSFAKCJA 5,2 3,6-5,2 NS BÓL 0,4-6,0 5,6

Istotność statystyczna PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Zależności między badanymi parametrami funkcji seksualnych 3 miesiące przed ciążą i 12 miesięcy po porodzie 3 MIESIĄCE PRZED CIĄŻĄ Me Min-max 12 MIESIĘCY PO PORODZIE Istotność statystyczna p POŻĄDANIE 4,8 2,4-6,0 4,2 1,2-6,0 0,0000 PODNIECENIE 5,7 3,3-6,0 5,1 LUBRYKACJA 6,0 4,2-6,0 3,0-6,0 0,0001 ORGAZM 2,8-6,0 5,2 1,6-6,0 SATYSFAKCJA 3,6-5,2 NS BÓL 0,4-6,0 0,0045

Częstość współżycia przed ciążą i po porodzie PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Częstość współżycia przed ciążą i po porodzie

Częstość stosowania antykoncepcji hormonalnej po porodzie PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Częstość stosowania antykoncepcji hormonalnej po porodzie

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Zależności między stosowaniem antykoncepcji hormonalnej a parametrami funkcji seksualnych po 12 miesiącach od porodu AH Me Min-max Bez AH Istotność statystyczna p POŻĄDANIE 12 miesięcy po porodzie 4,8 2,4-6,0 4,2 1,2-6,0 NS PODNIECENIE 5,1 3,0-6,0 2,1-6,0 LUBRYKACJA 5,7 ORGAZM 5,2 2,0-6,0 1,6-6,0 SATYSFAKCJA 3,6-6,0 BÓL 12 miesiące po porodzie 6,0 3,2-6,0

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Porównanie średnich wyników badań hormonalnych u kobiet stosujących i nie stosujących antykoncepcji hormonalnej po 3 i 12 miesiącach po porodzie. 3 MIESIĄCE 12 MIESIĘCY AH BEZ AH p E2 26,77±20,74 55,97±55,71 0,0012 22,21±20,09 131,44±174,86 0,0000 T całk. 0,27±0,22 0,37±0,18 0,0098 0,26±0,21 0,42±0,21 0,0009 SHBG 107,07±84,64 53,31±23,47 154,56±79,58 50,19±25,04 FAI 0,39±0,41 0,85±0,80 0,23±0,24 1,11±0,98 PRL 39,62±79,62 37,00±37,71 NS 8,91±4,48 12,50±9,76 0,0474 PROG 0,45±0,36 0,82±1,20 0,39±0,25 1,15±3,05 0,0206

Zależność między drogą porodu a bólem podczas współżycia PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Zależność między drogą porodu a bólem podczas współżycia BÓL PORÓD DROGAMI NATURY Me Min-max CIĘCIE CESARSKIE ISTOTNOŚĆ STATYSTYCZNA p 6 tygodni po porodzie 5,2 1,2-6,0 NS 3 miesiące po porodzie 3,0-6,0 5,8 2,1-6,0 6 miesięcy po porodzie 5,6 1,6-6,0 12 miesięcy po porodzie 6,0 3,2-6,0

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Wnioski Częstość współżycia oraz wszystkie badane parametry funkcji seksualnych, takie jak: pożądanie, podniecenie, lubrykacja, orgazm, ból podczas współżycia za wyjątkiem satysfakcji seksualnej są niższe w badanych okresach, nawet rok po porodzie, w porównaniu do okresu przed ciążą. Satysfakcja seksualna wraca do poziomu przed zajściem w ciążę już po 3 miesiącach po porodzie; Ludzka odpowiedź seksualna jest zbyt złożona, by wpływ na nią miał pojedynczy czynnik. Jednoznaczne określenie, które z badanych czynników mają najistotniejsze znaczenie w funkcjonowaniu seksualnym kobiet nie jest możliwe. Funkcjonowanie w tej sferze jest wypadkową działania wszystkich z nich; Zarówno w grupie pacjentek stosujących i niestosujących antykoncepcji hormonalnej nie stwierdzono istotnej statystycznie zależności między stężeniem testosteronu całkowitego i indeksem wolnych androgenów a siłą pożądania; Droga porodu nie ma wpływu ani na poziom bólu podczas współżycia podczas pierwszego roku po porodzie ani na moment ponownego podjęcia współżycia.

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Bibliografia Bancroft, J. (1989). Human sexuality and its problems. Edinburgh, Scotland: Churchill Livingstone. wyd. II. Bancroft, J. (2002). The medicalization of female sexual dysfunction: the need for caution. Arch Sex Behav; 31(5), (451-5). Barnett, B. (1991). Coping with postnatal depresion. Melbourne. Australia: Lothian. Basson, R. (2003). Women’s desire differences and avoidance. W: Levine SB, Risen CB, Althof SB (red). Handbook of clinical sexuality for mental health professionals. (111-30). New York: Brunner Routledge. Basson, R., Brotto, L., Laan, E. et al. (2005). Assessment and management of women’s sexual dysfunctions: problematic desire and arousal. J Sex Med. 2, (291-300). Basson, R., Leiblum, S., Brotto, L. et al. (2004). Revision definitions of women’s sexual dysfunction. J Sex Med. 1, (40-9). Belsky, J., Rovine, M. (1990). Patterns of martial change across the transition to parenthood. Pregnancy to three years postpartum. J Mar Fam. 52, (5-19). Demyttenaere, M., Gheldof, M., Van Assche, FA. (1995). Sexuality in the postpartum period: a review. Current Obst Gyn. 5, (81-4). Fischman, S.H., Rankin, E.A., Socken, K.L. et al. (1986). Changes in sexual relationships in postpartum couples. J Obst Gynecol Nurs. 15, (58-63). Forster, C., Abraham, S., Taylor, A. et al. (1994). Psychological and sexual changes after the cessation of breast-feeding. Obst Gyn. 84, (872-3). Giuliano, F. (2001). Dopamine and male sexual function. Eur Urol. 40, (601-8) Giuliano, F., Rampin, O., Benoit, G. et al. (1995). Neural control of penile erection. Urol Clin North Am. 22, (747-66).

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) Bibliografia Glazener, C.M.A. (1997). Sexual function after childbirth: Women’s experiences, persistent morbidity and lack of professinal recognition. Br J Obst Gynaecol. 104, (330-5). Goldenson, R., Anderson, K. (1994). Dictionary of Sex. Ware: Wordsworth Reference. Hyde, J.S., DeLamater, J.D., Hewitt, E.C. (1998). Sexuality and the dual earner couple: Multiple role and sexual functioning. J Fam Psych. 12, (354-68) Krane, JR., Goldstein, I., De Tejada, IS. (1989). Impotence. N Eng J Med. 321, (1648-59). Levin, RJ. (1994). Human male sexuality: appetite and arousal, desire and drive. W: Legg, C., Boott, D. (red). Human appetite neural and behavioural bases. (127-64). New York: Oxford University Press. Laumann, EO., Paik, A., Rosen, RC. (1999). Sexual disfunction in the United States. Prevalence and predictors. JAMA. 281, (537-44). Levin, RJ. (1992). The mechanisms of human female sexual arousal. Ann Rev Sex Research. 3, (1-48). Levin, RJ. (2002). The physiology of sexual arousal in the human female: a recreatioal and procreational synthesis. Arch Sex Behaviour. 31(5), (405-11) Nappi, R., Salonia, A., Traish, A. et al. (2005). Clinical biologic pathophysiolgies of women’s sexual dysfunction. J Sex Med. 2, (4-25). Więznowski, J., Rzymski, P. (2003). Fizjologia i patologia seksualna kobiet. W: Opala, T. (red.) Ginekologia. Podręcznik dla położnych, pielęgniarek i fizjoterapeutów. (182-9). Warszawa:PZWL. Zdrojewicz, Z. (2005). Miłość, hormony i seks. Wrocław: Wydawnictwo Continuo. Zdrojewicz, Z. (2009). Tajemniczy świat kobiecego orgazmu. Wrocław: Wydawnictwo Continuo.

FEMALE SEXUALITY DURING THE FIRST YEAR AFTER DELIVERY PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) FEMALE SEXUALITY DURING THE FIRST YEAR AFTER DELIVERY Kinga Więznowska-Mączyńska Clinic of Mother’s and Child’s Health of Poznan University of Medical Sciences kiniawm@wp.pl Jerzy Więznowski Sexology Centre of Great Poland seksuologia@post.pl