MAKROEKONOMIA Dr Monika Wyrzykowska-Antkiewicz Kierunek ZARZĄDZANIE - Wykład Studia II stopnia Dr Monika Wyrzykowska-Antkiewicz MAKROEKONOMIA

ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE

USTROJE GOSPODARCZE USTRÓJ GOSPODARCZY - stanowią go reguły prawne, które przesądzają o tym, komu oraz jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bądź musi wykonywać czynności gospodarcze. Ustroje gosp. różnią się między sobą głównie ilością zakazów posiadania dóbr i wykonywania czynności, a także ilością nakazów wykonywania czynności.

USTRÓJ LIBERALNY I ETATYSTYCZNY Liberalizm to pogląd w myśl, którego gospodarka funkcjonuje lepiej im mniej czynności gospodarczych zastrzeżonych jest dla instytucji lub przedsiębiorstw państwowych oraz im mniej czynności nakazanych jest przez państwo. Ustrój etatystyczny - występuje, gdy dużo czynności gosp. jest zastrzeżonych wyłącznie dla instytucji i przedsiębiorstw państwowych oraz im więcej czynności jest nakazanych przez państwo. Np. w PRL obrót dewizami był zarezerwowany dla instytucji państwowych. Podobnie eksport i import - tylko p. państwowe. Tak samo produkcja na dużą skalę i handel hurtowy.

Gospodarka centralnie zarządzana Gospodarka centralnie zarządzana jest wysoko zetatyzowana. Dla państwa zarezerwowana jest działalność banków, handel zagr., handel hurtowy i w dużej części detaliczny, produkcja przemysłowa i rolna na dużą skalę. W niektórych krajach nawet użytkowanie małych obszarów ziemi, rzemiosło i drobny handel.

Gospodarka rynkowa Gospodarka rynkowa istnieje, gdy podstawowym motywem działania przedsiębiorstw jest max. zysku, a podstawowym sposobem kontaktów między przedsiębiorstwami są transakcje kupna - sprzedaży zawierane w oparciu o swobodne negocjowanie ceny.

Kapitalizm a socjalizm Ustrój jest kapitalistyczny wówczas, gdy większość dóbr gospodarczych jest własnością prywatną. Ustrój jest socjalistyczny, gdy większość dóbr gospodarczych jest własnością kolektywną.

USTRÓJ DEMOKRATYCZNY I DYKTATORSKI Demokratyczny ustrój gospodarczy występuje, gdy całe społeczeństwo lub przynajmniej stan uprzywilejowany wyposażony jest w mechanizmy wyborcze, za pomocą których może wpływać na charakter prawa gospodarczego, może zmieniać obowiązujące nakazy i zakazy, a także rozszerzać lub ograniczać uprawnienia właścicieli. Dyktatorski ustrój gospodarczy - jeżeli możliwości te nie istnieją i stanowienie prawa odbywa się z pominięciem wspomnianych mechanizmów.

FUNKCJE PAŃSTWA W GOSPODARCE

Pojęcie państwa Państwo - złożona, zróżnicowana wewnętrznie, wieloszczeblowa struktura administracyjna społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium, dysponująca władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Państwo - centralne oraz lokalne instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno-gospodarczego. Funkcje państwa: ekonomiczne, społeczne, polityczne.

Ekonomiczne funkcje państwa: alokacyjna, stabilizacyjna, redystrybucyjna. Tworzenie ładu instytucjonalno – prawnego Jest to jedna z najważniejszych funkcji współczesnego państwa. Warunkach gospodarki rynkowej polega głównie na: tworzeniu norm prawnych oraz instytucji chroniących własność prywatną i prawa poszczególnych jednostek, a także prawa większych zbiorowości i społeczeństwa jako całości,

organizowaniu sprawnego systemu obiegu informacji ekonomicznej, ustanawianiu zasad funkcjonowania instytucji obsługujących rynek (np. giełdy), zasad prowadzenia działalności gospodarczej, warunków konkurencji między podmiotami krajowymi i zagranicznymi, stosunków między producentami i konsumentami oraz przedsiębiorcami i pracownikami.

Funkcja alokacyjna Polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Dominacja własności prywatnej i rynkowego mechanizmu regulowania procesów gospodarczych to dwa główne filary gospodarki rynkowej i zarazem podstawowe warunki efektywnego gospodarowania. Zasadniczym zadaniem państwa w gospodarce jest rozszerzanie prywatnej przedsiębiorczości i rynku, a nie ich ograniczanie (np. przez stosowanie administracyjnych (nierynkowych) metod regulowania gospodarki).

Do istotnych zadań państwa należą m.in.: określanie niezbędnego zakresu własności publicznej, wprowadzanie rozwiązań instytucjonalno-prawnych sprzyjających nieustannej wymianie praw własności, która stwarza szanse na to, że zasoby gospodarcze trafiają do tych, którzy potrafią je najlepiej wykorzystać, wspieranie konkurencji przez działania zbliżające rzeczywiste warunki, w jakich funkcjonują podmioty gospodarcze , do warunków odpowiadającym założeniom konkurencji doskonałej, rozwiązywanie problemów związanych z występowaniem negatywnych efektów zewnętrznych, chodzi o zanieczyszczenie środowiska.

Funkcja stabilizacyjna Polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących gospodarkę przez realizację takich celów jak: osiągnięcie i utrzymanie w dłuższym okresie czasu wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie inflacji i bezrobocia, zmniejszenie amplitudy wahań poziomu aktywności gospodarczej (wahań koniunkturalnych), możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji. Są to najważniejsze cele makroekonomicznej polityki państwa.

Funkcja redystrybucyjna Polega na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie poradzić sobie sami. Głównymi instrumentami są: system podatkowy, wydatki budżetowe, składki na ubezpieczenia społeczne, system różnego typu opłat i cen.

Główne formy pomocy ze strony państwa: świadczenia pieniężne (płatności transferowe): emerytury, renty, zasiłki), świadczenia w naturze: np. powszechna służba zdrowia, oświata.