System wyborczy a wyniki wyborów w Polsce Maciej Jacyno-Onuszkiewicz, Urszula Kukołowicz, Martyna Mileszyk, Rafał Miśta, Elżbieta Spalitabaka

Plan prezentacji System wyborczy - ujęcie teoretyczne Pułapki proporcjonalności wyborów Metoda proporcjonalna a Wybory Samorządowe 2006 blokowanie progi wyborcze wielkość okręgów Podsumowanie

System wyborczy - ujęcie teoretyczne

System wyborczy System wyborczy – to procedura ustalania wyników wyborów poprzez przeliczanie liczby oddanych głosów na poszczególne partie (lub kandydatów) w uzyskane przez nie mandaty. Wyróżnia się dwa podstawowe systemy wyborcze: większościowy proporcjonalny

System proporcjonalny Stosowany w okręgach wielomandatowych Podział mandatów między partie jest dokonywany odpowiednio (proporcjonalnie) do liczby głosów zebranych przez każdą z nich Podział mandatów ustalany jest według różnorodnych metod matematycznych (np. d’Hondta, Sainte-Lague)

System większościowy System większościowy – mandaty otrzymuje ten, kto uzyskał większość głosów w danym okręgu W systemie tym okręgi wyborcze są najczęściej jednomandatowe System większościowy występuje w dwóch postaciach: system wyborczy większości bezwzględnej - warunkiem wyboru jest otrzymanie przez kandydata ponad połowy głosów w okręgu wyborczym. system wyborczy większości względnej - mandat otrzymuje ten kandydat, który uzyskał większą liczbę głosów niż inni.

Metody liczenia głosów Metoda d'Hondta Metoda polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez kolejne liczby naturalne, a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia W Polsce stosowano ją m.in. w wyborach parlamentarnych (z wyłączeniem wyborów w 1991 r. oraz wyborów w 2001 r.) oraz przy podziale mandatów do Sejmu oraz w wyborach samorządowych (do rad gmin liczących powyżej 20 tys. mieszkańców, rad powiatów oraz sejmików województw)

Metoda Sainte-Lague Metoda polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów z liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się, dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi wyborczemu przez kolejne liczby nieparzyste: 1, 3, 5, 7, itd., a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów wybieranych jest tyle największych, ile jest mandatów do obsadzenia Zastosowano ją w wersji zmodyfikowanej w Polsce podczas wyborów parlamentarnych w 2001 roku oraz w wyborach do rad gmin (w gminach liczących powyżej 20 tys. mieszkańców) w 1990 i 1994 r.

Pułapki proporcjonalności wyborów

Metoda proporcjonalna a Wybory Samorządowe 2006

Blokowanie list

System wyborczy w wyborach do sejmików wojewódzkich w 2006 roku proporcjonalność blokowanie list Podobna instytucja w ordynacji do Sejmu zastosowanej w 1991 roku.

Blokowanie – na czym polega? Przydział dla partii/komitetów: Progi: 5% dla partii, 15% dla bloków Rozdział mandatów metodą d’Hondta W obrębie bloków rozdział metodą Sainte-Lague dla partii z ponad 5% głosów Porządek preferencji: głos najpierw na blok/koalicje, potem na partie, na końcu na kandydata

Kto na tym zyskał?

Rozdział głosów Wariant Mandaty dla bloków i partii (obow. ordynacja) Mandaty koalicji powyborczej wg starej reguły PiS+SO+LPR 218 193 PO+PSL 269 271 LiD 66 87 Inne 8 10

Rozdział głosów Partia Głosy % Nowa reguła Stara reguła M PO 3 306 667 27,3 186 33,33 192 34,22 PiS 3 038 002 25,10 170 30,30 180 32,09 KKW LiD 1 736 608 14,35 66 11,76 87 15,51 PSL 1 582 831 13,08 83 14,62 79 14,08 SO 670 745 5,54 37 6,60 11 1,96 LPR 568 935 4,70 2 0,36

Problemy Wyrażanie preferencji Racjonalność Monotoniczność Proporcjonalność

Progi wyborcze jeden z głównych elementów systemu wyborczego minimalny procent poparcia wyborców uprawniający komitet wyborczy do uczestniczenia w rozdziale mandatów stosowane w celu uniknięcia dużego rozdrobnienia sceny politycznej w kraju, gdzie ordynacja wyborcza wprowadza proporcjonalny system wyborczy w Polsce na poziomie 5% dla samodzielnych list wyborczych

Znaczenie progów wyborczych w wyborach Tabela porównująca zestawienie wyników wyborów dla obowiązującej w 2006 r. ordynacji wyborczej oraz dla dwóch wariantów ordynacji związanych z progiem 5% (I wariant: wyniki partii podprogowych nie są w ogóle uwzględniane; II wariant: bez progu 5%) Omówienie skutków dla poszczególnych partii

Wnioski duże znaczenie progów wyborczych przy zastosowaniu klauzul zaporowych wybory stają się bardziej partyjne; mniejsze szanse lokalnych list progi wyborcze obniżają proporcjonalność rozdziału mandatów

Funkcje wyborów, które mają wpływ na wielkość okręgów wyborczych Odzwierciedlenia poglądów wyborczych Wyłonienia stabilnej większości Legitymizująca Stabilna większość a odzwierciedlenie preferencji wyborczych  Zmiana ordynacji wyborczej w celu wyłonienia bardziej stabilnej większości łączy się z pogorszeniem odzwierciedlenia preferencji wyborczych. Większe okręgi wyborcze oznaczają większą ilość mandatów do podziału w danym okręgu. „Próg nadziei”

Przykład: wybory do sejmików województw w 2006r. (J. Raciborski) Tabela porównująca podział mandatów w sytuacji zastosowanych wielkości okręgów w wyborach 2006r i w sytuacji mniejszej ilości większych okręgów. Omówienie skutków dla poszczególnych partii

Wnioski podsumowujące kwestię wpływu wielkości okręgów wyborczych Kto korzysta na powiększeniu/zmniejszeniu okręgów wyborczych (też zależy od metody przeliczania głosów na mandaty)?

Zniesienie progów wyborczych i zwiększenie okręgów wyborczych – skutki na przykładzie wyborów do sejmików województw 2006r (J. Raciborski) Tabela z danymi podsumowującymi te dwie zmiany Wnioski

Podsumowanie (podsumowanie całej tematyki omawianej w prezentacji)