Regulacja sektorowa w telekomunikacji

Działalność gospodarcza i swoboda (wolność) działalności gospodarczej Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej). Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny (art. 22 Konstytucji RP).

Reglamentacja Reglamentacja w najszerszym ujęciu oznacza ograniczanie dostępu do określonych dóbr lub do podejmowania określonej działalności ze względu na przyjęte z góry założenia (które mogą być różne, zależnie od np. ustroju państwa, momentu historycznego i koniunktury). Przykłady reglamentacji: kartki żywnościowe w Polsce Ludowej, pozwolenie na broń, pozwolenie na budowę.

Reglamentacja działalności gospodarczej Oznacza interwencję publiczną służącą zapewnieniu zgodnego z interesem publicznym funkcjonowania gospodarki rynkowej, realizowaną poprzez ograniczenie swobody podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej przy pomocy władczych instrumentów nakazu i zakazu o charakterze generalnym i indywidualnym (wg. J. Walulika). Inaczej mówiąc, chodzi o funkcję państwa polegającą na ograniczaniu swobody działalności gospodarczej w imię interesu publicznego.

Regulacja sektorowa Regulacja sektorowa stanowi szczególną postać reglamentacji gospodarczej. Regulacja sektorowa to funkcja państwa polegająca na ciągłym, interwencyjnym oddziaływaniu państwa na gospodarkę poprzez władcze, restrykcyjne wpływanie na strukturę rynku i zachowania jego uczestników (wg. J. Walulika). Regulacja jest odpowiedzią na niesprawności mechanizmu rynkowego (market failure) specyficzne dla danego sektora (występujące tylko w nim albo mające w nim cechy szczególne).

Dlaczego koncentracja siły rynkowej jest niekorzystna? Znaczna koncentracja siły rynkowej (w ekstremalnym przypadku – w postaci monopolu) prowadzi najczęściej do ograniczenia innowacji, przekładającego się na niską jakość usług, zbyt wysokich kosztów funkcjonowania oraz w konsekwencji tegoż zbyt wysokich cen oferowanych dóbr lub usług.

Regulacja ekonomiczna i społeczna Regulacja ekonomiczna wpływa na konkurencję na rynku: tworząc ją (np. poprzez ułatwienia w wejściu na rynek przez nowych graczy), substytuując (np. poprzez wpływanie na ceny lub jakość usług monopolisty) albo blokując (w tych rzadkich przypadkach, gdy nie jest pożądana – vide rynek lotniczy w USA od lat 50-ych do 70-ych). Regulacja społeczna zmierza do osiągnięcia celów niezwiązanych bezpośrednio z celami ekonomicznymi, a odnoszących się np. do ochrony bezpieczeństwa, praw konsumentów, praw pracowników czy środowiska naturalnego.

Regulacja o ochrona konkurencji Regulacja służy systematycznemu, ciągłemu korygowaniu mechanizmu rynkowego dotkniętego trwałą niesprawnością – z natury swej więc dotyczy tylko określonych sektorów gospodarki. Z reguły polega na ustanawianiu reguł i podejmowaniu działań skierowanych ku przyszłości (np. zobowiązanie przedsiębiorcy dominującego do udostępniania infrastruktury konkurentom na równych zasadach; zobowiązanie przedsiębiorcy do przejrzystości w umowach z konsumentami). Ochrona konkurencji służy reagowaniu na incydentalne naruszenia konkurencji, które mogą wystąpić w dowolnych sektorach gospodarki. Z reguły polega na podejmowaniu działań związanych ze stanami przeszyłymi lub aktualnymi – stosowanie prawa ochrony konkurencji polega głównie na karaniu za stwierdzone nadużywanie pozycji dominującej, kartele lub praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów.

Charakterystyka regulacji sektora telekomunikacyjnego Rynek telekomunikacyjny jest przykładem rynku, na którym - przed zastosowaniem instrumentów regulacji - konkurencja jest pożądana, ale nie jest możliwa (ze względu na historycznie monopolistyczną strukturę rynku oraz jego infrastrukturalny charakter). Rynek ten wymaga więc stosowania tzw. asymetrycznych instrumentów regulacji, ułatwiających wejście na rynek nowych podmiotów i polepszających ich sytuację w relacji z dawnym monopolistą (operatorem zasiedziałym) – stąd asymetria: pewne obowiązki nakłada się wyłącznie na operatora zasiedziałego, a nie jego konkurentów o mniejszych udziałach w rynku.

Polityka regulacyjna w Unii Europejskiej Trwała konkurencja może zostać osiągnięta jedynie w oparciu o zasoby infrastrukturalne (konkurencja infrastrukturalna - infrastructure based competition). Wymaga to poruszania się przez konkurentów operatora zasiedziałego w górę tzw. drabiny inwestycyjnej. Konkurentom zapewnia się dostęp do infrastruktury operatora zasiedziałego, tworząc warunki dla konkurencji usługowej (service-based competition). Dzięki temu konkurencji uzyskują klientów i przychody, które ostatecznie umożliwiają im budowę własnej infrastruktury.

Cele regulacji telekomunikacji Wspieranie skutecznej konkurencji w usługach telekomunikacyjnych. Rozwój i wykorzystanie nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej. Zapewnienie ładu w gospodarce numeracją, częstotliwościami oraz zasobami orbitalnymi. Zapewnienie użytkownikom maksymalnych korzyści w zakresie różnorodności, ceny i jakości usług telekomunikacyjnych. Zapewnienie neutralności technologicznej. Zapewnienie użytkownikom końcowym - osobom niepełnosprawnym dostępu do usług telekomunikacyjnych równoważnego dostępowi osób pełnosprawnych.

Regulacja a udziały w rynku – telefonia stacjonarna Udział monopolisty/ operatora zasiedziałego w rynku telefonii stacjonarnej (do 1991 r. przedsiębiorstwo państwowe Poczta Polska, Telegraf i Telefon, od 1991 r. TP SA, od 2012 r. Orange Polska SA) Rok Udział w rynku 1989 100% 2003 >90% 2014 56%

udziały w rynku - Internet Dostęp do Internetu – wszystkie technologie, zarówno stacjonarne jak i mobilne Dane za rok 2006 nie uwzględniają dostępu dial-up (wdzwanianego)

udziały w rynku – telefonia mobilna

Literatura M. Król, Czy w dyskusji o separacji funkcjonalnej telekomunikacja może skorzystać z doświadczeń kolei? iKAR nr 6 (4) 2015 R. Stankiewicz, Między ochroną konkurencji a regulacją sektorową. Ustrojowe granice rozdzielenia obszarów ingerencji państwa w gospodarce, Ekonomia i Prawo nr 1/2012 R. Śliwa, Zjawisko koncentracji rynkowej w sektorze telekomunikacyjnym w Polsce wobec potrzeby rozbudowy infrastruktury szerokopasmowej – zarys problemu, iKAR 8 (3) 2014 J. Walulik, Reforma regulacyjna. Przykład transportu lotniczego, Warszawa 2013