Prawo gospodarcze Unii Europejskiej Wykład 3

Swoboda przepływu towarów Swobodny przepływ towarów obejmuje: A) Unię celną (art. 28 ust. 1 TFUE) a) zakaz ceł i opłat o skutku równorzędnym do ceł (art. 30 TFUE) b) Wspólną Taryfę Celną (jako instrument wspólnej polityki handlowej) (art. 28 ust. 1, art. 31-32 oraz tytuł II części V TFUE) B) Współpracę celną (art. 33 TFUE) C) Zakaz ograniczeń ilościowych (art. 34-37 TFUE); D) Zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego – ustanowiony poza tytułem II części III TFUE (art. 110 TFUE) E) swobodny przepływ towarów wynika z aktów prawa wtórnego i orzecznictwa ETS

Swoboda przepływu towarów „towary pochodzące z któregokolwiek Państwa Członkowskiego Unii Europejskiej lub legalnie wprowadzone na rynek Wspólnoty mogą swobodnie (bez przeszkód administracyjnych, prawnych, technicznych i fiskalnych) przemieszczać się po terytorium (celnym) UE”. istotę swobody przepływu towarów stanowią: unia celna, zakaz nakładania nowych ceł i opłat o skutku równoważnym do ceł, zakaz stosowania wszelkich ograniczeń ilościowych (zwanych kontyngentami), zarówno w przywozie, jak i wywozie oraz środków o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych, jak również zakaz dyskryminacyjnego i protekcjonistycznego opodatkowania wewnętrznego, a także nakaz reorganizacji monopoli państwowych o charakterze handlowym. Powyższe oznacza, że swobodny przepływ towarów ma być wynikiem eliminacji wszelkich występujących w obrocie barier – tzw. taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych.

Swoboda przepływu towarów A) Brak definicji normatywnej towaru B) Rozumienie orzecznicze i przykłady : a) wszelkie produkty posiadające wartość wymierną w pieniądzu i mogące jako takie stanowić przedmiot transakcji handlowych (sprawa 7/68 Komisja v. Włochy) b) za towary w orzecznictwie uznane zostały m.in. energia elektryczna, gaz, śmieci (nawet jeśli wartość negatywna) c) rozróżnienie miedzy „towarami” a „usługami czy „kapitałem” (sygnał telewizyjny a nagranie na kasecie wideo; monety wycofane z obiegu i będące środkiem płatniczym; towar stanowiący element usługi)

Swoboda przepływu towarów Produkt pochodzący z państwa członkowskiego jak również produkt pochodzący z państwa trzeciego, który został wprowadzony na terytorium jednego z państw członkowskich w sposób legalny, tj. po wypełnieniu wszelkich formalności.

Swoboda przepływu towarów Towar w ujęciu pozytywnym w orzecznictwie ETS/TSUE dzieła sztuki, w tym artykuły o wartości artystycznej, kulturowej, historycznej lub etnograficznej (por. wyrok ETS z 10.12.1968 r. w sprawie C-7/68 KE przeciwko Włochom oraz wyrok ETS z 23.11.1978 r. w sprawie C- 7/78 Thompson); pieniądze – monety, które wyszły z obiegu jako środki płatnicze; banknoty i czeki na okaziciela (por. wyrok ETS z 23.2.1995 r. w sprawie C-358/93, Bordessa i in.); energię elektryczną i nośniki energii elektrycznej (por. wyrok ETS z 27.8.1994 r. w sprawie C-393/92, Almelo przeciwko NV Energiebedrijf Ijsselmij); gaz (por. wyrok ETS z 23.10.1997 r. w sprawie C-159/94, Komisja przeciwko Francji); program telewizyjny nagrany na kasetę video lub płytę CD/DVD podlegający obrotowi – tzw. materialne nośniki informacji (ale już nie przesłany drogą satelitarną lub kablową, gdyż wówczas odnosić się do niego będą przepisy dotyczące przepływu usług (por. wyrok ETS z 30.4.1974 r. w sprawie C-155/73, G. Sacchi).

Swoboda przepływu towarów Definicja towaru jest ściśle powiązana z pojęciem „pochodzenie towaru” wynikającym, podlegającym wykładni według tzw. reguł pochodzenia określonych w Kodeksie Celnym Unii Europejskiej. Przepisy Kodeksu Celnego Unii Europejskiej określają w sposób szczegółowy, czym są towary unijne (art. 5 ust. 23), a czym towary nieunijne (art. 5 ust. 24). Przy czym wskazać należy, że w odniesieniu do pojęcia towarów unijnych nie ma znaczenia sposób ich wprowadzenia na obszar celny Unii Europejskiej.

Swoboda przepływu towarów Reguły pochodzenia a) „produkty pochodzące z państw członkowskich” + „produkty pochodzące z państw trzecich znajdujące się w swobodnym obrocie w państwach członkowskich” (art. 28 ust. 2 i art. 29 TFUE), tj. produkty, wobec których dopełniono formalności przywozowych, pobrano wszystkie wymagane cła i opłaty o skutku równoważnym, jeśli nie skorzystały z całkowitego lub częściowego zwrotu tych ceł lub opłat (art. 29 TFUE) b) proste pochodzenie z kraju wytworzenia a pochodzenie w przypadku przetworzenia; reguły pochodzenia określone wg rozporządzenia Rady nr 2913/92 (Kodeks Celny UE) c) nowe pochodzenie – reguła 2 x < 50%: - wartości produktu po przetworzeniu w stosunku do produktów wyjściowych albo - nowych części pochodzących z państwa przetworzenia

Swoboda przepływu towarów Zgodnie z art. 28 TFUE, Unia Europejska „obejmuje unię celną, która rozciąga się na całą wymianę towarową i obejmuje zakaz ceł przywozowych i wywozowych między Państwami Członkowskimi oraz wszelkich opłat o skutku równoważnym, jak również przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi”, przy czym postanowienia te stosuje się także do produktów pochodzących z państw członkowskich oraz do produktów pochodzących z państw trzecich, jeżeli znajdują się one w swobodnym obrocie w państwach członkowskich (patrz: art. 29 TFUE). unia celna polega na zniesieniu granic (barier) celnych pomiędzy państwami członkowskimi i przyjęciu przez nie wspólnej, zewnętrznej taryfy celnej oraz polityki handlowej w stosunkach z państwami trzecimi. Unia celna (w tym pojęcie „wspólnej taryfy celnej”) została utworzona 1.7.1968 r. na mocy postanowień rozporządzenia Rady (EWG) Nr 2658/87 z 23.7.1987 r. w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej, w celu zniesienia barier faktycznych i prawnych w wewnątrzwspólnotowym obrocie towarami.

Swoboda przepływu towarów art. 29 TFUE stanowi, że „Produkty pochodzące z państw trzecich są uważane za będące w swobodnym obrocie w jednym z Państw Członkowskich, jeżeli dopełniono wobec nich formalności przywozowych oraz pobrano wszystkie wymagane cła i opłaty o skutku równoważnym w tym Państwie Członkowskim i jeżeli nie skorzystały z całkowitego lub częściowego zwrotu tych ceł lub opłat”. Wskazane powyżej regulacje (art. 28–29 TFUE) wskazują na wspólnotowe pojęcie towaru (jako produktu albo pochodzącego z danego państwa członkowskiego, albo produktu, który po spełnieniu wszelkich formalności znalazł się w obrocie wewnątrzwspólnotowym),

Swoboda przepływu towarów Zgodnie z art. 30 TFUE, „Cła przywozowe i wywozowe lub opłaty o skutku równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi. Zakaz ten stosuje się również do ceł o charakterze fiskalnym”. Oznacza to, że wewnątrzwspólnotowy obrót towarami jest wolny od wszelkich ceł importowych i eksportowych oraz opłat o skutku równoważnym do ceł, stanowiących opłaty o charakterze danin publicznoprawnych, gdyż są one zakazane. Zgodnie z orzeczeniem ETS w sprawie dotyczącej opłaty pobieranej z tytułu przywozu diamentów do Belgii z innych państw członkowskich wszelkie jednostronnie nałożone przez państwa członkowskie obciążenia pieniężne, bez względu na ich nazwę czy metodę a dotyczące towarów, w związku z faktem przekroczenia przez nie granicy, nie będące jednocześnie cłem w ścisłym tego słowa znaczeniu (a więc na podstawie przepisów innych niż dotyczące taryfy celnej lub podatków), stanowią opłatę o skutku równoważnym do cła, nawet wówczas, gdy takie obciążenie pieniężne nie zostało pobrane na rzecz państwa członkowskiego, nawet jeśli obciążenie to nie wywiera skutków protekcjonistycznych lub dyskryminacyjnych, a produkt na który zostało nałożone nie konkuruje z towarami krajowymi. Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdził w tejże sprawie, że wyżej wymieniona opłata pobierana od przywozu diamentów jest „opłatą o skutku równoważnym do ceł” i stanowi przeszkodę dla swobodnego przepływu towarów, w związku z czym jest zakazana”.

Swoboda przepływu towarów rozdział 3 TFUE wprowadza zakaz stosowania ograniczeń ilościowych między państwami członkowskimi, zgodnie z którym „Ograniczenia ilościowe w przywozie oraz wszelkie środki o skutku równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi” (art. 34 TFUE) oraz „Ograniczenia ilościowe w wywozie oraz wszelkie środki o skutku równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi” (art. 35 TFUE). kierując się ogólnym gospodarczym interesem unijnym, „Państwa Członkowskie dostosowują monopole państwowe o charakterze handlowym w taki sposób, aby wykluczona była wszelka dyskryminacja między obywatelami Państw Członkowskich w stosunku do warunków zaopatrzenia i zbytu” (art. 37 TFUE).

Swoboda przepływu towarów Zakaz wprowadzania ograniczeń ilościowych i środków o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych (pozataryfowych) w przywozie (art. 34 TFUE) i w wywozie (art. 35 TFUE) A) brak definicji traktatowych, zarówno (właściwych) „ograniczeń ilościowych” jak i „środków o skutku równoważnym a. ograniczenia ilościowe: kontyngenty, kwoty, plafony itp. b. definicja „środków o skutku równoważnym” wg dyrektywy 70/50 z 1969 r.: „środki, które prowadzą do uniemożliwienia przywozu towarów…, a także takie, które przywóz utrudniają lub zwiększają jego koszty” c. „środki” – ustawy, rozporządzenia, przepisy administracyjne, zalecenia i inne działania praktyczne

Swoboda przepływu towarów Bariery w handlu: fizyczne (niefiskalne) Techniczne (niefiskalne) Podatkowe (fiskalne)

Swoboda przepływu towarów Pojęcie ograniczenia ilościowego: wszelkie środki państwowe całkowicie zakazujące importu lub eksportu towarów oraz środki, które wpływają na ograniczenie przywozu lub wywozu przez zastosowanie kryterium wagi, liczby, wartości, czasu – kontyngenty.

Swoboda przepływu towarów Rozwój orzecznictwa dot. „środków o skutku równoważnym”: a) podstawowa formuła Dassonville b) formuły Cassis de Dijon c) powrót do źródeł – sprawa Keck i Mithouard Podstawowa formuła Dassonville (sprawa 8/74) a. stan faktyczny b. Formuła: Wszystkie zasady handlowe wprowadzone przez PC, które są w stanie zakłócić bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie handel wewnątrzwspólnotowy muszą być uznane za środki o skutkach równoważnych do ograniczeń ilościowych.

Swoboda przepływu towarów Przykłady śor: Sprawa prostopadłej margaryny „made in UK” „buy Irish” Alarmy pożarowe Ustalanie cen książek Francuskie prawie-złoto Folia na szyby samochodowe

Swoboda przepływu towarów Formuły Cassis de Dijon (sprawa 120/78) a. Stan faktyczny b. Trzy formuły (trzecia najważniejsza) 1. Zasada wzajemnego uznania a. Towar legalnie wprowadzony na rynek jednego PC powinien być dopuszczony do obrotu także w innych PC b. „nowe podejście” do harmonizacji prawa w drodze tzw. dyrektyw ramowych 2. Zasada odwróconej dyskryminacji PC może stosować surowsze normy jakościowe tylko wobec towarów krajowych, nie zaś tych pochodzących z innych PC.

Swoboda przepływu towarów 3. Formuła wymogów imperatywnych a. W braku reguł wspólnych (harmonizacyjnych), przeszkody w przepływie towarów w ramach WE wynikające z różnic między przepisami krajowymi odnoszącymi się do składu produktów muszą być akceptowane o tyle, o ile te przepisy krajowe, stosowane bez dyskryminacji, są konieczne dla spełnienia obowiązkowych wymagań (wymogów imperatywnych) (tzw. reguła rozsądku/rule of reason/) b. wg orzeczenia w sprawie Cassis de Dijon wymogami tymi są: (1) efektywność nadzoru podatkowego; (2) ochrona zdrowia publicznego; (3) uczciwość transakcji handlowych; (4) ochrona konsumenta. c. W późniejszych orzeczeniach do tej listy dodane zostały przez ETS: (5) ochrona środowiska; (6) ochrona warunków pracy; (7) utrzymanie równowagi finansowej kas chorych; (8) ochrona praw podstawowych i inne. d. Przepisy krajowe muszą być proporcjonalne do zakładanych celów, a jeśli PC dysponuje mniej restryktywnymi środkami osiągnięcia tych samych celów, jest zobowiązane je użyć.

Swoboda przepływu towarów Powrót do źródeł – sprawa Keck i Mithouard (sprawy C-267/91 i 268/91) a. Stan faktyczny b. Formuła: Należy rozróżnić między środkami ograniczającymi dostęp do rynku krajowego towarów [zagranicznych] jako takich (ich składu kształtu, wymiarów, wagi, opakowania), i tym samym mających charakter dyskryminacyjny, a środkami dotyczącymi sposobów sprzedaży i reklamy, które w jednakowy sposób nakierowane są na wszystkie towary [krajowe i zagraniczne], a także wiążą wszystkich sprzedawców. c. Te drugie nie są objęte zakazem „środków o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych” d. Czy zakaz handlu w niedzielę (ograniczenie godzin otwarcia sklepów w niektóre dni) podlega temu zakazowi ?

Swoboda przepływu towarów Dopuszczalne stosowanie ograniczeń i środków ilościowych do towarów zagranicznych - derogacje traktatowe (art. 36 TFUE) a) cztery względy uzasadniające wprowadzanie ograniczeń i środków ilościowych (wyliczenie wyczerpujące) 1) moralność publiczna, bezpieczeństwo publiczne, porządek publiczny, 2) ochrona zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub roślin, 3) ochrona narodowych dóbr kultury 4) ochrona własności przemysłowej i handlowej b) dwa kryteria oceny ich dopuszczalności 1) ukryta, arbitralna dyskryminacja 2) proporcjonalność/konieczność/niezbędność c) Powołanie się na art. 36 TFUE nie jest możliwe, jeśli WE wydała dyrektywę zapewniającą harmonizację środków niezbędnych do osiągnięcia specyficznego celu, któremu miałoby służyć odwołanie się do art. 36 TFUE d) przykładowe orzeczenia: bezpieczeństwo dostaw paliw (72/83 Campus Oil); zakaz przywozu napojów alkoholowych do Szwecji (C-170/04 Klas Rosengren i in./Riksäklageren) e. „dopuszczalne ograniczenia” a „wymogi imperatywne” ?