Rewitalizacja na obszarach mieszkaniowych i o mieszanych funkcjach – problemy obszarów

Ewolucja koncepcji rewitalizacji Lata 1950-te REKONSTRUKCJA Lata 1960-te REWITALIZACJA (Revialisierung) Lata 1970-te ODNOWA (RENEWAL) Lata 1980-te REDEVELOPMENT Lata 1990-te REGENERACJA i Social Regeneration

Lata 50-te: Rekonstrukcja Strategia, orientacja Rekonstrukcja, odbudowa i przebudowa centrów miast na bazie planu; rozwój przedmieść, rozwój ekstensywny Główni aktorzy Władze krajowe i lokalne; developerzy i wykonawcy prywatni Przestrzenny poziom aktywności Lokalne i miejscowe działania Gospodarka Inwestycje sektora publicznego, pewien udział sektora prywatnego Treści społeczne Podnoszenie standardu mieszkań i środowiska zamieszkania Podejście techniczne Rozwój obszarów podmiejskich, wyburzanie / nowe budownictwo w centrach miast Środowisko, ekologia Kształtowanie krajobrazu, zieleń

Lata 60-te: Rewitalizacja Strategia Kontynuacja podejścia z poprzedniego okresu, rozwój przedmieść, rozwój ekstensywny; pierwsze próby rehabilitacji Główni aktorzy Przesunięcie w kierunku zrównoważenia udziału aktorów publicznych i prywatnych Przestrzenny poziom aktywności Poziom regionalny Gospodarka Podobnie jak w okresie poprzednim, rosnący udział sektora prywatnego Treści społeczne Podnoszenie poziomu dobrobytu Podejście techniczne Rozwój obszarów podmiejskich, wyburzanie / nowe budownictwo w centrach miast plus rehabilitacja obszarów starej zabudowy Środowisko, ekologia Selektywne działania

Lata 70-te: Odnowa Strategia Orientacja na punktową odnowę, i działania w ramach małych ‘sąsiedztw’; nadal rozwój przedmieść. Główni aktorzy Rosnący udział aktorów prywatnych; decentralizacja administracji lokalnej Przestrzenny poziom aktywności Poziom regionalny i lokalny, z czasem przede wszystkim lokalny Gospodarka Rosnący udział sektora prywatnego, pierwsze ograniczenia budżetowe Treści społeczne Działania bazujące na idei empowerment i społecznościach lokalnych Podejście techniczne Szerszy zakres odnowy starszych obszarów miast Środowisko, ekologia Zdecydowanie więcej działań „środowiskowych”

Lata 80-te: Redevelopment Strategia Flagship projects; Wiele dużych programów development&redevelopment Główni aktorzy Nacisk na sektor prywatny i specjalne agencje; rozwój partnerstw Przestrzenny poziom aktywności Początkowo orientacja ‘punktowa’ później poziom lokalny Gospodarka Dominuje sektor prywatny; selektywne finansowanie publiczne Treści społeczne Self-help w ramach społeczności bardzo ograniczone i selektywne wsparcie państwowe Podejście techniczne Przebudowa, zastępowanie starego nowym, projekty flagowe Środowisko, ekologia Rosnąca świadomość konieczności bardziej kompleksowego podejścia do problemów środowiskowych

Lata 90-te: Regeneracja Strategia Przesunięcie w kierunku kompleksowej polityki i działań; podejście zintegrowane Główni aktorzy Przede wszystkim partnerstwo Przestrzenny poziom aktywności Perspektywa strategiczna; aktywność lokalna Gospodarka Większa równowaga pomiędzy publicznym a prywatnym udziałem Treści społeczne Zdecydowanie dominuje ‘głos’ społeczności lokalnej Podejście techniczne Zachowanie dziedzictwa, skromniejszy zakres nowych inwestycji Środowisko, ekologia Koncepcja trwałości środowiskowej; zrównoważony rozwój

Obszary mieszkaniowe obszary o dominującej funkcji mieszkaniowej (‘blokowiska’) obszary z przeważającą funkcją mieszkaniową (obszary śródmiejskie, stare dzielnice)

Mieszkania zamieszkane według okresu budowy budynku oraz rodzaju podmiotów właścicielskich

Mieszkania wg okresu budowy, ogółem w Polsce, na 2002 r.

Obszar zdegradowany Obszar rewitalizacji Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych - bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku występowania na nim ponadto co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk: gospodarczych – niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw lub środowiskowych – przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska, lub

Obszar zdegradowany Obszar rewitalizacji przestrzenno-funkcjonalnych – niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych, lub technicznych – w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowaniu rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska.

Stan kryzysowy trwałe występowanie szkodliwych i niszczycielskich procesów dotykających przestrzeni, urządzeń technicznych, społeczeństwa oraz gospodarki, które doprowadziły do degradacji danego obszaru.

Projekty z zakresu mieszkalnictwa (Rozp. Komisji 1828/2006, art. 47) Inwestycje w obszarze mieszkalnictwa mogą być realizowane wyłącznie na wyznaczonych obszarach wsparcia (obszary zdegradowane. Kryzysowe) a) wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia; b) wysoką stopę długotrwałego bezrobocia; c) niekorzystne trendy demograficzne; d) niski poziom wykształcenia, wyraźny deficyt kwalifikacji i wysoki wskaźnik przerywania skolaryzacji; e) wysoki poziom przestępczości i wykroczeń; f) szczególnie wysoki stopień degradacji środowiska; g) niski wskaźnik prowadzenia działalności gospodarczej; h) wysoką liczbę imigrantów, grup etnicznych i mniejszościowych lub uchodźców; i) porównywalnie niski poziom wartości zasobu mieszkaniowego; j) niski poziom wydajności energetycznej budynków. Obszary wsparcia powinny spełniać co najmniej trzy kryteria z ww. wymienionych, przy czym dwa muszą odnosić się do wymiaru społecznego tj. zawierać się w katalogu od a) do h).

Problemy obszarów mieszkaniowych stan zasobów mieszkaniowych środowisko zamieszkania Infrastruktura techniczna Infrastruktura społeczna: edukacja, opieka przedszkolna, opieka zdrowotna sport, rekreacja zatrudnienie / bezrobocie skala korzystania z opieki społecznej przestępczość (szczególnie wśród młodych ludzi) mobilność (wykształcenie, zamożność) migracje

Rewitalizacja obszarów mieszkaniowych Obszary działania: ekonomiczne (inwestycyjne) techniczno-fizyczne i środowiskowe społeczne (w tym kulturalne, tożsamość itp.) i socjalne zatrudnienie, wykształcenie, szkolenie mieszkalnictwo

Aspekty ekonomiczne rewitalizacji rewitalizacja gospodarcza oddziaływanie gospodarcze rewitalizacji finansowanie projektów inwestycyjnych w ramach rewitalizacji strona podażowa i popytowa

Problemy techniczno-fizyczne, środowiskowe, przestrzenne - składowe budynki, grunty przestrzenie publiczne tereny zielone, rekreacyjne, wody infrastruktura techniczna - komunalna infrastruktura telekomunikacyjna infrastruktura transportowa jakość środowiska

Rola odnowy fizycznej, technicznej zasobu (elementów składowych) likwidacja ograniczeń, barier rozwojowych (infrastruktura, zanieczyszczenia, drogi, wlk. działek) inicjowanie zmian (nowe obiekty, inwestycje, remonty i modernizacje) inwestycje „podażowe” (udogodnienia dla biznesu, transport, obiekty turystyczne i kulturalne) integrowanie odnowy społeczno-gospodarczej i fizycznej (infrastruktura techniczna + społeczna, odnowa zasobów + projekty społeczne) wykorzystywanie szans rozwojowych (fizyczne elementy składowe)

Aspekty społeczne rewitalizacji społeczność potrzeby ludzi i społeczności lokalnej szczególne potrzeby różnych grup realizacja celów wspólnych reprezentacja, empowerment, partnerstwo

Partnerstwa, partycypacja społeczna włączenie w realizację programu, aktywizacja kapitału lokalnego partnerstwa: podmioty publiczne organizacje prywatne, biznesowe non-profit, NGO’s, stowarzyszenia, organizacje mieszkańców itp. poziom zarządzania programem, struktury organizacyjne, kompetencje partnerów prywatnych

Interesariusze rewitalizacji (Ustawa) mieszkańcy obszaru rewitalizacji, właściciele, użytkownicy wieczyści nieruchomości, podmioty zarządzające nieruchomościami (m.in. spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe TBSy) mieszkańcy gminy podmioty prowadzące na obszarze gminy działalność gospodarczą; podmioty prowadzące działalność społeczną, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne; jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne; organy władzy publicznej; podmioty inne, realizujące na obszarze rewitalizacji uprawnienia Skarbu Państwa.

Formy partycypacji – konsultacje społeczne zbieranie uwag w postaci papierowej lub elektronicznej, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej (poczty elektronicznej lub formularzy zamieszczonych na stronie podmiotowej gminy w Biuletynie Informacji Publicznej); spotkania, debaty, warsztaty, spacery studyjne, ankiety, wywiady, wykorzystanie grup przedstawicielskich lub zbieranie uwag ustnych.

Kreacja miejsc pracy i redukcja bezrobocia. Szkolenia miejskie rynki pracy polityka zatrudnienia inwestycje wspieranie istniejących firm wspieranie mikro-przedsiębiorczości zatrudnienie czasowe – finansowane ze środków publicznych szkolenie, informacja, kursy motywacyjne itp.

Źródła problemów gospodarczych na poziomie lokalnym dostępność obszaru – problemy infrastruktury transportowej zanieczyszczenie terenu brak wykwalifikowanej kadry przestępczość koncentracja osób długotrwale bezrobotnych, mniejszości etnicznych

Mieszkalnictwo jakość zasobów mieszkaniowych – kluczowe znaczenie dla rozwoju dzielnicy nowe inwestycje remonty, modernizacje, rewaloryzacja starych zasobów potrzeby w zakresie zasobów mieszkaniowych: przemiany demograficzne style życie rynek pracy polityka mieszkaniowa i planowanie przestrzenne inwestycje prywatne jakość środowiska zamieszkania infrastruktura społeczna

Środowisko zamieszkania zasoby mieszkaniowe oraz infrastruktura społeczna urban design: przestrzenie publiczne estetyka funkcjonalność przestrzeni (zwartość, układ ulic, placów, komunikacja, przestrzenie rekreacyjne itd.) transport publiczny i prywatny lokalne centra (‘kiez’ berliński)

Polskie ‘blokowiska’ 1946 – 1993: wzrost liczby ludności w miastach z 8 mln do 23,8 mln 7-8 mln ludzi – 20% - mieszka na blokowiskach, w tym ok. 4 mln w budynkach z wielkiej płyty 12,9 mln. mieszkań w 2006, z czego 8,67 mln. w miastach ok. 3,5 mln mieszkań na blokowiskach lata 1945 – 1960 osiedla w tradycyjnej technologii 1961 – 1989 technologia wielkopłytowa budownictwo wielorodzinne w latach 1945 – 1989 „państwowe”

Główne problemy ‘blokowisk’ jakość zasobów mieszkaniowych infrastruktura jakość zagospodarowania przestrzeni problemy społeczno-ekonomiczne problemy prawne zagrożenia

Problemy blokowisk w Polsce ilość w miejsce jakości – braki w infrastrukturze społecznej niska jakość wykonawstwa i materiałów rozwiązania technologiczne i normy techniczne – wysokie koszty eksploatacji degradacja funkcjonalna (normy powierzchniowe, standardy wykończenia) system zasiedlania mieszkań problemy projektowe, architektoniczne: nieuwzględnianie szczególnych potrzeb niektórych grup społecznych, monotonia zabudowy, niska estetyka niska jakość przestrzeni publicznych, lub ich brak ghettoizacja, slumsy – na razie na małą skalę

Schemat rozwoju wielkich osiedli mieszkaniowych Koncepcja architektoniczna osiedla Realizacja koncepcji architektonicznej Schemat rozwoju wielkich osiedli mieszkaniowych Kształtowanie się osiedla heterogenicznego Wadliwe wykonawstwo Przemiany społeczno- gospodarcze Dogęszczanie zabudowy osiedla Utrata pierwotnego charakteru osiedla Rehabilitacja, rewitalizacja Wyprowadzanie się mieszkańców MODERNIZACJA OSIEDLA Poprawa ładu przestrzennego DEGRADACJA OSIEDLA Gettoizacja Źródło: K. Gorczyca w: Rewitalizacja miast polskich, T. 4: Przestrzenne aspekty rewitalizacji, IRM, Kraków 2009

Cel główny, cele operacyjne i obszary działania (QM Zentrum Kreuzberg) Zatrudnienie, kształcenie większe szanse na rynku pracy więcej kształcenia i edukacji Gospodarka lokalna lepsza jakość mieszkań i otoczenia Cel główny: Integracja społeczna etniczna i wyrównanie warunków życia Integracja lepsza infrastruktura społeczna Mieszkanie i środowisko lepsza jakość oferty kulturalnej Infrastruktura społeczna podniesienie poziomu zdrowia poprawa bezpieczeństwa Kultura więcej tolerancji i wzmocnienie więzi społecznych Zdrowie Aktywizacja, partycypacja Zwiększenie partycypacji mieszkańców

Lokalny Program Rewitalizacji ‘starej’ Nowej Huty, UMK, 2008:

Lokalny Program Rewitalizacji ‘starej’ Nowej Huty, UMK, 2008

Lokalny Program Rewitalizacji ‘starej’ Nowej Huty, UMK, 2008