MONITORING BUDOWNICTWA Konferencja (10) w dn. 29.01.2009 Tendencje zmian w budownictwie W 2008 roku Prof. dr Zofia Bolkowska Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa

Tendencje zmian w budownictwie w 2008 roku Dynamika wzrostu inwestycji w 2008 r. wyraźnie się zmniejszyła. Na malejący poziom inwestowania wpływa kryzys na rynkach finansowych, ograniczenia w możliwościach pozyskiwania kredytów, mniejszy napływ inwestycji zagranicznych, pogorszenie sytuacji finansowej przedsiębiorstw i psychologiczne bariery w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych wobec niepewności co do przyszłej sytuacji gospodarczej. Malejące tempo inwestycji wpływa niekorzystnie na budownictwo. 2

cd TENDENCJE ZMIAN W BUDOWNICTWIE… Nadal w budownictwie wyższe tempo wzrostu niż w innych dziedzinach gospodarki. Korzystne tendencje pierwszego półrocza 2008 zostały zahamowane, w kolejnych miesiącach pojawiły się niepokojące symptomy, produkcja budowlana wzrastała wolniej, ale w 2008 r. wzrost produkcji budowlanej wynosił 12,9%. Od 3 kwartału 2008 przedsiębiorstwa budowlane sygnalizowały pogorszenie koniunktury, a w grudniu i styczniu wszystkie wskaźniki charakteryzujące koniunkturę obniżyły się drastycznie. Rentowność w budownictwie relatywnie wysoka, chociaż wzrasta liczba przedsiębiorstw deficytowych. Mimo wzrostu płac (wskaźniki maleją, ale są najwyższe w gospodarce) słabnie tempo wzrostu cen produkcji budowlanej, ponieważ nie ma presji popytowej na realizację zadań, ponadto maleją ceny materiałów budowlanych.

Wzrost PKB, przemysłu i budownictwa w latach 2005 – 2008 w % do roku poprzedniego 4

Spadek tempa wzrostu budownictwa w 2008 r.

Produkcja budowlana, zatrudnienie, płace, rentowność w 2007 i 2008 (w %) Po 12miesiącach 2008 wzrost produkcji budowlanej 12,9%, rok temu 15,7%

MIESIĘCZNA WARTOŚĆ ROBÓT BUDOWLANYCH w przedsiębiorstwach > 9 osób

Budownictwo wg rodzajów W 2008 r. oddano do użytku o 24% więcej mieszkań niż rok temu. Nawet developerzy, mimo regresu w obrocie mieszkaniami oddali do użytku o 48% więcej mieszkań. Wzrastało budownictwo infrastrukturalne, ale tempo wzrostu zmniejszało się. Wysoki wzrost notowano w budownictwie wykończeniowym. Obserwacje zmian w 2008 r. wskazują, że są szanse na uchronienie budownictwa infrastrukturalnego od skutków dekoniunktury, bowiem źródła finansowania wielu zadań w niewielkim stopniu są zależne od kryzysu na rynkach finansowych, oparte są na funduszach pochodzących z UE. Ponadto mogą korzystnie zmienić się warunki wpływające na sektor budowlany np. nie będzie braku zatrudnienia (co limitowało produkcję budowlaną). 8

W 2008 roku oddano do użytku o 24% więcej mieszkań niż rok temu W 2008 roku oddano do użytku o 24% więcej mieszkań niż rok temu. Pogorszenie koniunktury na rynku mieszkaniowym, głównie developerskim w sferze obrotu mieszkaniami. Dobre wyniki w liczbie oddanych do użytku mieszkań – to „echo” liczby rozpoczynanych mieszkań przed 2 laty. Zwiększają się trudności uzyskania kredytu na mieszkania, warunki przyznawania kredytu są bardziej rygorystyczne.

Mieszkania oddane do użytkowania w tysiącach w 2007 i 2008 roku

Etapy kryzysu w budownictwie mieszkaniowym 1 etap: obrót mieszkaniami – trudności w sprzedaży mieszkań, podaż większa niż popyt 2 etap: zmniejsza się liczba rozpoczynanych mieszkań 3 etap: mieszkania oddawane do użytku – efekt przesunięty w czasie, widoczny po około 2 latach, zależy od cyklu budowy 11

Mieszkania oddawane do użytkowania, pozwolenia na budowę i mieszkania rozpoczynane wg miesięcy w 2008 r.

Rentowność w budownictwie nadal wysoka, chociaż co czwarte przedsiębiorstwo budowlane nie przynosi zysku. W 2007 r. wśród 1565 badanych firm budowlanych 11,3% było deficytowych. W 1-3 kw.08 wśród 1674 firm 23,4% nie przynosiło zysku.

W 2007 r. wśród 1565 badanych firm budowlanych 11,3% było deficytowych W 2007 r. wśród 1565 badanych firm budowlanych 11,3% było deficytowych. W 1-3 kw.08 wśród 1674 firm 23,4% nie przynosiło zysku.

Koniunktura w budownictwie Od drugiego półroczu 2008 koniunktura w budownictwie coraz gorsza Duże przedsiębiorstwa lepiej oceniają koniunkturę niż małe i średnie. Zmienia się znaczenie barier w budownictwie. Wzrosło znaczenie barier: brak popytu, konkurencja, koszty zatrudnienia, trudności z uzyskaniem kredytu. Zmniejszyło się znaczenie: brak pracowników, koszty materiałów. Koniunktura w budownictwie

WSKAŹNIKI KONIUNKTURY W BUDOWNICTWIE W 2008 – 2009 r WSKAŹNIKI KONIUNKTURY W BUDOWNICTWIE W 2008 – 2009 r. Wskaźniki liczone jako różnica między procentem odpowiedzi pozytywnych i negatywnych

BARIERY WZROSTU BUDOWNICTWA W STYCZNIU 2009 I ROK TEMU (w % deklaracji przedsiębiorstw)

WZROST PŁAC W BUDOWNICTWIE 2005 – 2008 w % do roku poprzedniego Płace w budownictwie wzrastają szybciej niż w sektorze przedsiębiorstw. W ostatnich miesiącach wzrost słabszy.

WSKAŹNIKI WZROSTU CEN ROBÓT BUDOWLANYCH SĄ CORAZ NIŻSZE w połowie 2007 r. 9% w styczniu 2008 r. 8,1% w grudniu 2008 r. 2,5%

DYNAMIKA CEN MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH ZMNIEJSZA SIĘ w połowie 2007 r DYNAMIKA CEN MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH ZMNIEJSZA SIĘ w połowie 2007 r. 12% w styczniu 2008 r. 8% w trzecim kwartale 2008 r. niższe niż rok temu w czwartym kwartale niewielki wzrost cen materiałów

Prognozy na 2009 rok W obecnej sytuacji prognozowanie zmian na najbliższe lata (a nawet miesiące) jest co najmniej ryzykowne. Tym niemniej obserwując sytuację na polskim rynku budowlanym można przedstawić prawdopodobne tendencje w 2009 roku. Mimo sygnałów o pogarszającej się koniunkturze ze strony firm budowlanych budownictwo osiągnęło w 2008 r. wskaźniki wzrostu korzystniejsze niż przemysł i handel detaliczny. Budownictwo 12,9% przemysł 3,5% Handel detaliczny 6,6% 21

Prognozy na 2009 rok Jest prawdopodobne, że w budownictwie osłabienie koniunktury będzie łagodniejsze niż w pozostałych dziedzinach przemysłu, chociaż recesja nie ominie budownictwa. Co za tym przemawia ? Budownictwo mieszkaniowe już obecnie weszło w obrocie mieszkaniami w sytuację kryzysową i to się będzie pogłębiało. Jednakże udział budownictwa mieszkaniowego to mniej niż 20% wartości sektora. Największy udział ma budownictwo infrastrukturalne i budownictwo drogowe. Na programy infrastrukturalne realizowane w dużym stopniu z udziałem środków unijnych będzie wywierana największa presja. 22

Cd prognozy… Pierwszy kwartał 2009 będzie okresem „oczekiwania na zmiany” (wskaźniki wzrostu mogą być niższe niż rok temu). W skali całego sektora budownictwa wzrost w 2009 roku będzie uzależniony od budownictwa infrastrukturalnego i drogowego Budownictwo mieszkaniowe nie będzie wzrastało, a raczej nastąpi spadek. Po „kryzysie” w sferze obrotu mieszkaniami, następuje zmniejszenie liczby rozpoczynanych mieszkań (ten etap już się rozpoczął). Wprawdzie rok 2008 był korzystny w liczbie mieszkań oddanych do użytkowania, ale jest to echo mieszkań w trakcie realizacji, rozpoczynanych 2 lata temu. 23

Cd prognozy… Inne są przyczyny słabnącego tempa wzrostu budownictwa infrastrukturalnego (niż np. mieszkaniowego i niemieszkalnego), tutaj największe znaczenie mają i będą miały środki przeznaczane na realizację programów, które na rok 2009 wzrastają (i maja zabezpieczenie) oraz rozwiązania systemowo – organizacyjne. Mogą korzystnie zmienić się warunki wpływające na sektor budowlany np. nie będzie braku zatrudnienia (co limitowało produkcję budowlaną), upraszczane są procedury zapewniające sprawne przygotowanie inwestycji, z pewną ostrożnością rozważać można przesuwanie mocy produkcyjnych z budownictwa mieszkaniowego na infrastrukturalne. 24

Są jednak też czynniki osłabiające możliwości wzrostu. Cd prognozy… Są jednak też czynniki osłabiające możliwości wzrostu. Mimo podejmowania działań bodźcowych (np. uproszczenie przepisów Prawa budowlanego) nadal nie ulega znaczącej poprawie przygotowanie projektów do realizacji (np. przetargi, PPP, plany zagospodarowania przestrzennego, ograniczanie roszczeń ochrony środowiska). Mimo wielu ograniczeń budownictwo infrastrukturalne może „uchronić” sektor przed regresem w 2009 r. 25